ЯДУУРЛЫН ТООЦООНЫ АРГА ЗҮЙН ӨӨРЧЛӨЛТ, ҮР ДҮН 2022 Улаанбаатар хот 2025 он ЯДУУРЛЫН ТООЦООНЫ АРГА ЗҮЙН ӨӨРЧЛӨЛТ, ҮР ДҮН - 2022 Улаанбаатар хот 2025 © 2025 Дэлхийн банк Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Энэ тайлан нь Дэлхийн банк, Үндэсний статистикийн хорооны хамтын бүтээл юм. Энэхүү бүтээлд илэрхийлсэн тайлбар, дүгнэлтүүд нь Дэлхийн банк, түүний Гүйцэтгэх захирлуудын зөвлөл, Үндэсний статистикийн хороо болон Монгол Улсын Засгийн газрын үзэл баримтлалын илэрхийлэл болохгүй. Энэхүү бүтээлийн агуулга, үзэл санаа, дүгнэлт нь зөвхөн зохиогчдынх бөгөөд ДБ нь тоо мэдээллийн үнэн зөв байдлыг баталгаажуулах үүрэг хүлээгээгүй болно. Энэхүү бүтээлд дурдсан газарзүйн бүс нутаг, хил хязгаар, ашигласан өнгө, нэр томъёо болон бусад мэдээлэл нь аливаа нутаг дэвсгэрийн эрх зүйн байдлын талаар Дэлхийн банк, Үндэсний статистикийн хорооны зүгээс баримталж буй үзэл санааг агуулаагүй болно. Бусад зохиогчдын бүтээлийг иш татсан нь Дэлхийн банк тухайн бүтээлүүдийн агуулга эсвэл зохиогчийн үзэл бодлыг дэмжиж байгаа гэсэн үг биш юм. Энд дурьдсан зүйл нь Дэлхийн Банкны давуу эрх, халдашгүй дархан эрхийг хязгаарлах, татгалзах явдал гэж үзэх ёсгүй бөгөөд эдгээр эрхүүдийг тусгайлан хадгална. Эрх болон зөвшөөрөл Энэхүү бүтээлийн зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан болно. Эх сурвалжийг тодорхой дурдсан тохиолдолд ашгийн бус зорилгоор энэхүү бүтээлээс иш татаж эсвэл хэсэгчлэн хуулбарлан ашиглаж болно. Эрх, лицензтэй холбоотой асуудлаар World Bank Publications, The World Bank Group, 1818 H Street NW, Washington, DC 20433, USA; fax: 202-522-2625; e-mail: pubrights@worldbank.org хаягаар хандана уу. Хавтасны дизайн: Лувсандоржийн Хануй Дэлхийн банк 1818 H Street NW Вашингтон, DC 20433 АНУ Факс: 202-522-2625 Имэйл: pubrights@worldbank.org ҮНДЭСНИЙ СТАТИСТИКИЙН ХОРОО Засгийн газрын III байр Бага тойруу-44, Улаанбаатар -11, Монгол Улс Утас: (976-11)-321433 |1900-1212 www.nso.mn 2 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ӨМНӨХ ҮГ (ҮСХ) Монгол Улс дэлхий дахинд ядуурлыг устгах, эх дэлхий, байгаль орчноо хайрлан хамгаалах, энх тайван, хөгжил цэцэглэлтэд хүрэх боломжийг бүрдүүлэхэд дуудсан “Хөгжлөөс хэн ч үлдэх, хоцрох ёсгүй” уриалгад нэгдэн, Тогтвортой хөгжлийн зорилтууд, “Алсын хараа-2050” урт хугацааны бодлогын баримт бичгийг батлан хэрэгжүүлж байна. Тогтвортой хөгжлийн зорилт нь нийгэм, эдийн засаг, байгаль орчин гэсэн нэгдмэл, тэнцвэрт, тогтвортой хөгжилд хүрэх гурван тулгууртай бөгөөд ирээдүйд биелүүлэхээр зорьж буй багц зорилтуудын нэгдэл юм. Дээрх зорилтуудад хүрэх суурь нь ядуурал, өлсгөлөнгийн бүх хэлбэрийг эцэс болгох, хүний эрхийг дээдлэх, эрх тэгш байдлыг бүрдүүлэх юм. Эдгээр зорилтыг хэрэгжүүлэх, хэрэгжилтийг хянах, цаашид шаардлагатай бодлого, хөтөлбөрийг боловсруулахад ядуурлын талаарх олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн аргачлалаар тооцсон тоо мэдээллийг бий болгоход Үндэсний статистикийн хороо анхаарч ажилласаар ирсэн. Үндэсний статистикийн хорооноос хүн амын ҮНДЭСНИЙ хэрэглээний мэдээлэлд үндэслэн ядуурлын СТАТИСТИКИЙН ХОРООНЫ үзүүлэлтийг тооцох боломжтой “Өрхийн ДАРГА нийгэм, эдийн засгийн судалгаа”-г зохион байгуулан явуулдаг бөгөөд 2002 оноос эхлэн Дэлхийн банктай ядуурлыг хэмжих арга зүйг боловсруулах, тооцоолол хийх чиглэлээр нягт хамтран ажиллаж ирсэн. Б.БАТДАВАА Монгол Улсын хувьд 2010 он хүртэл ядуурлын шугамыг жил бүр шинэчлэн тооцож ирсэн бол 2012 оноос 2010 оны ядуурлын шугамыг суурь болгож, хэрэглээний үнийн индексээр индексжүүлэх замаар урт хугацаанд ядуурлыг харьцуулах боломжтой болгосон. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 3 Дэлхийн Банк болон олон улсын Энэ удаагийн тайланд ядуурлын шугамын байгууллагуудын зөвлөмжийн хүрээнд шинэчлэл болон арга зүйд орсон гол ядуурлын суурь шугамыг арван жилийн өөрчлөлтүүд, мөн 2022 оны байдлаарх хүн давтамжтай шинэчилж, хүн амын амын ядуурлын дүр төрхийг тусган орууллаа. амьжиргааны хэв шинжид гарч буй Судалгааны үр дүн бодлого боловсруулагч, өөрчлөлтийг тусгадаг. Энэхүү зөвлөмжийн шийдвэр гаргагч, олон улсын байгууллага, дагуу Дэлхийн Банкны техникийн эрдэмтэн, судлаачдад чухал мэдээллийн эх туслалцаатайгаар ядуурлын суурь шугамыг үүсвэр болно гэдэгт найдаж байна. үндсэн хэрэгцээний зардлын аргад суурилан 2022 оноор шинэчлэн тооцлоо. Мөн Дэлхийн Судалгааны мэдээллийг олон улсын Банкнаас ядуурлыг хэмжих, хэрэглээний иж аргачлалын дагуу тооцоход техникийн бүрдлийг байгуулах аргачлалыг 2022 онд дэмжлэг үзүүлсэн, тоо мэдээлэл, тайлан шинэчилж, улс орнуудад зөвлөмж болгосон. боловсруулахад хамтран ажилласан Дэлхийн Энэхүү аргачлалд үндэслэн Монгол Улсын Банкны Монгол Улс дахь суурин төлөөлөгч ядуурлын шугамыг тооцох, хүн амын Таехюн Ли, эдийн засагч хатагтай Лидия Ким хэрэглээний бүрэлдэхүүн байгуулах зарчимд болон ядуурлын судалгааны мэргэжилтнүүд, тодорхой өөрчлөлтүүдийг тусгаж, “Ядуурлын Монгол Улс дахь Дэлхийн Банкны суурин үндсэн үзүүлэлтүүдийг тооцох аргачлал”- төлөөлөгчийн газрын хамт олонд талархал ыг шинэчлэн боловсруулж, үр дүнг нийтэд илэрхийлье. танилцуулсан. 4 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ӨМНӨХ ҮГ (ДЭЛХИЙН БАНК) Монгол Улс сүүлийн арван жилийн xугацаанд эдийн засгаа хөгжүүлэн ядуурлыг бууруулах чиглэлээр ихээхэн ахиц дэвшил гаргасан хэдий ч улс орон хөгжихийн хэрээр бий болж буй эдийн засгийн өсөлтийг нийт хүн амд хүртээмжтэй болгох нь нэн тэргүүний зорилт хэвээр байна. Ядуурлын дүр төрx тайлан нь 2022 оны Монгол Улсын хүн амын ядуурлын түвшин, тэгш бус байдлыг илэрхийлэхээс гадна эмзэг бүлгийн хүмүүст тулгарч буй хүндрэл бэрхшээл, сорилтуудын талаар үнэтэй ойлголтуудыг бидэнд өгөх болно. Монгол Улс тогтвортой олон талт төрөлжсөн эдийн засгийг бий болгон нийгмийн болон бүс нутгийн ялгааг бууруулах замаар иргэдийнхээ амьдралын чанарыг дээшлүүлэх зорилтыг “Алсын хараа 2050” бодлогын баримт бичигт тусгасан байдаг. Энэ тайлан нь бодлогын зорилтыг хэмжих гол үзүүлэлт болох ядуурлын дүр төрхийг харуулахаас гадна эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг дэмжих, нийгмийн оролцоог нэмэгдүүлэх цаашдын бодлого боловсруулах суурь мэдээлэл болох юм. Энэхүү тайлан нь Монгол Улсын Үндэсний Статистикийн Хороо (ҮСХ) болон Дэлхийн ДЭЛХИЙН БАНКНЫ МОНГОЛ Банкны тууштай хамтын ажиллагааны УЛСЫГ ХАРИУЦСАН МЕНЕЖЕР үр дүн бөгөөд Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн 2022 оны судалгаанд үндэслэн боловсруулсан шинжилгээ, дүгнэлт нь нотолгоонд суурилсан шийдвэр гаргах, үр ашигтай бодлого боловсруулахад дэмжлэг үзүүлэx болно. Монгол Улсын нийгэм, эдийн ТАЕХЮН ЛИ засгийн байдлын талаар бодитой дүр зургийг харуулах зорилгоор энэхүү судалгааг зохион байгуулан явуулж, өгөгдлийг цуглуулан боловсруулж, шинжилгээ хийх зэрэг бүх шатны үйл ажиллагаанд ҮСХ-ны манлайлал чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 5 Тайлангийн гол дүгнэлтээс товч дурдахад, Дэлхийн Банк Монгол Улсыг ядуурлыг хөдөө орон нутгийн ядуурлын түвшин бууруулах, хөгжлийн зорилтоо хэрэгжүүлэх хот суурин газрынхаас харьцангуй өндөр үйл явцад дэмжлэг үзүүлэх үүрэг хүлээсэн байгаа нь ядууралд бүс нутгийн ялгаатай хэвээр байна. Энэхүү тайлан нь чинээлэг, байдал их байгааг илтгэж байв. Хүмүүсийн хүртээмжтэй, хүчирхэг Монгол Улсыг боловсролын түвшин өндөр байх нь бий болгоxод бодлого боловсруулагчид, ажилтай, өндөр орлоготой болох боломжийг хөгжлийн түншүүд болон иргэний нийгмийн нэмэгдүүлж ядуурлаас ангижрах, таслан байгууллагуудад үнэ цэнэтэй мэдээллийн эx зогсоох үндсэн хөшүүрэг мөн болохыг онцлон үүсвэр болно гэж найдаж байна. тэмдэглэжээ. Нэмж дурдахад тогтвортой, тууштай хөдөлмөр эрхлэлт, үндсэн үйлчилгээ Өндөр xичээл зүтгэл гарган xамтран болон дэд бүтэц хүртээмжтэй байх нь өрхийн ажилласан ҮСХ-ны xамт олон болон хувь аж байдал сайжрах, сайн сайхан байдал нэмрээ оруулсан бүх оролцогч талуудад нэмэгдэхэд ач холбогдолтой хэвээр байна. талархал илэрхийлье. Цаашид бид Монгол Эдгээр тэгш бус байдлыг арилгах нь Монгол Улсын иргэдийн аж байдлыг дээшлүүлэхэд Улсын “Алсын Xараа 2050” урт xугацааны нотолгоонд суурилсан бодлого боловсруулах xөгжлийн бодлогын ядуурлыг бууруулах, илүү хамтын ажиллагаагаа үргэлжлүүлэхийг тэгш нийгмийг бий болгох зорилтод хүрэх гол зорин ажиллах болно. түлхүүр юм. 6 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 АГУУЛГА ӨМНӨХ ҮГ (ҮСХ) 3 ӨМНӨХ ҮГ (ДЭЛХИЙН БАНК) 5 ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ 8 ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ 9 ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ 10 ХУРААНГУЙ 14 БҮЛЭГ 1: ЯДУУРЛЫГ ХЭМЖИХ ШИНЭЧИЛСЭН АРГАЧЛАЛ 18 БҮЛЭГ 2: ЯДУУРАЛ 2022 ОНД 36 БҮЛЭГ 3: ЯДУУРЛЫН ДҮР ТӨРХ 2022 ОНД 43 ХАВСРАЛТ Хавсралт А. Онцгой утгын засварлалт, хүнсний ядуурлын шугамын сагс 62 Хавсралт Б. Статистик нэмэлт үр дүнгүүд 64 Хавсралт В. Ядуурлын тооцоонуудын стандарт алдаа ба итгэмжлэх 101 интервал Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 7 ТОВЧИЛСОН ҮГИЙН ЖАГСААЛТ ӨНЭЗС Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн судалгаа СӨБ Сургуулийн өмнөх боловсрол ТАШН Түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгж ҮСХ Үндэсний статистикийн хороо ХАЧП Худалдан авах чадварын паритет ХҮИ Хэрэглээний үнийн индекс ЭМЯ Эрүүл мэндийн яам ЯШ Ядуурлын шугам 8 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ Зураг 1. 1 Ядуурлыг тооцох үйл явц 20 Зураг 1. 2 Хэрэглээний бүрэлдэхүүн 21 ӨНЭЗС-ны 2022 оны мэдээлэлд бодит түрээс, өөрийн тайлагнасан түрээс, сууцны үнэлгээ, Зураг 1. 3 27 орон сууцны төрлөөр Сууцны төрөл, өгөгдлийн боломжид суурилан ӨНЭЗС-наас түрээсийн төлбөрийг тооцсон Зураг 1. 4 29 аргачлал Зураг 1. 5 Өрхийн сарын дундаж хэрэглээний бүтэц 30 Зураг 1. 6 Монгол Улсын ядуурлын шугамыг олон улстай харьцуулсан байдал 35 Зураг 2. 1 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, ядуу хүн амын тархалт, улсын дундаж, хот, хөдөөгөөр, 2022 37 Зураг 2. 2 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, ядуу хүн амын тархалт, суурьшлаар, хувиар, 2022 38 Зураг 2. 3 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, ядуу хүн амын тархалт, бүсээр, хувиар, 2022 39 Зураг 2. 4 Ядуурлын шугамын ялгавартай түвшингүүд дэх ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, 2022 40 Ядуурлын хамралтын хүрээ, 2017 оны ХАЧП-аар тооцсон 6.85 ам.долларын ядуурлын Зураг 2. 5 42 шугамаар, Жини коэффициент Жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд ногдох сарын дундаж хэрэглээ, хэрэглээний тархалт, Зураг 3. 1 44 тэнцүү 5-н бүлгээр, 2022 Жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд ногдох сарын дундаж хэрэглээ, хэрэглээний үндсэн Зураг 3. 2 45 бүрэлдэхүүний бүтцээр, 2022 Өрхийн сарын дундаж хүнсний хэрэглээ, хүнсний хэрэглээний бүтэц, ядуурлын байдлаар, Зураг 3. 3 46 2022 Өрхийн сарын дундаж хүнсний бус хэрэглээ, хүнсний бус хэрэглээний бүтэц, ядуурлын Зураг 3. 4 47 байдлаар, 2022 Зураг 3. 5 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо, хүн ам зүйн ачаалал, 2022 48 Зураг 3. 6 Ядуурлын хамралтын хүрээ, насны бүлэг, хүүхдийн тоогоор, 2022 49 Зураг 3. 7 25, түүнээс дээш насны хүн амын боловсролын түвшин, ядуурлын хамралтын хүрээ, 2022 50 Зураг 3. 8 Сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдалт, бага сургуулийн төрлөөр, хувиар, 2022 51 Зураг 3. 9 Хөдөлмөрийн насны хүн амын хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, хувиар, 2022 52 Зураг 3. 10 Хөдөлмөрийн насны хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, салбараар, 2022 53 Зураг 3. 11 Хөдөлмөрийн насны ажиллагчдын хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, ажил мэргэжил, 2022 54 Зураг 3. 12 Цалин хөлстэй ажиллагчдын жилийн дундаж цалин хөлсний орлого, сая төгрөгөөр, 2022 55 Зураг 3. 13 Өрхийн удаан эдэлгээтэй хөрөнгө, хэрэглээний тэнцүү 5-н бүлгээр, хувиар, 2022 56 Өрхийн гар утас, компьютер, интернэтийн хүртээмж, хэрэглээний тэнцүү 5-н бүлгээр, Зураг 3. 14 57 хувиар, 2022 Зураг 3. 15 Зээлтэй өрхийн эзлэх хувь, зээлийн төрлөөр, 2022 58 Зураг 3. 16 Сууцны төрөл (нийт хүн амын эзлэх хувь), хэрэглээний тэнцүү 5-н бүлгээр, 2022 59 Зураг 3. 17 Дэд бүтцийн суурь үйлчилгээний хүртээмж, хүн амд эзлэх хувиар, 2022 60 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 9 ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ Хүснэгт 1. 1 Хэрэглээний агрегатаас хассан хүнсний бус зарлага 24 Хүснэгт 1. 2 2022 оны ядуурлын шугам, жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнээр тооцсон төгрөг 34 Хүснэгт 2. 1 Тэгш бус байдал ба дундаж хэрэглээ, 2022 41 10 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Б. СТАТИСТИКИЙН НЭМЭЛТ ХҮСНЭГТ Хүснэгт Б. 1 Ядуурлын шугамын ялгавартай түвшингүүд дэх ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, 2022 64 Хүснэгт Б. 2 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, бүсээр, 2022 64 Хүснэгт Б. 3 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, суурьшлаар, 2022 65 Хүснэгт Б. 4 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, улирлаар, 2022 65 Хүснэгт Б. 5 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн ам бүлийн тоогоор, 2022 66 Хүснэгт Б. 6 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн насаар, 2022 66 Хүснэгт Б. 7 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн хүйсээр, 2022 67 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн эзэмшсэн боловсролын дээд Хүснэгт Б. 8 67 түвшингээр, 2022 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн ажиллах хүчний оролцооны Хүснэгт Б. 9 68 байдлаар, 2022 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн хөдөлмөр эрхлэлтийн салбараар, Хүснэгт Б. 10 68 2022 Хүснэгт Б. 11 Мал аж ахуй эрхлэлт, 2022 69 Хүснэгт Б. 12 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, мал аж ахуй эрхлэлтийн байдлаар, 2022 70 Хүснэгт Б. 13 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, газар эзэмшил, өмчлөлийн байдлаар, 2022 70 Хүснэгт Б. 14 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, хадгаламжийн байдлаар, 2022 71 Хүснэгт Б. 15 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, зээлийн төрлөөр, 2022 71 Хүснэгт Б. 16 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, сууцны төрлөөр, 2022 72 Хүснэгт Б. 17 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, дэд бүтцийн үйлчилгээний төрлөөр, 2022 72 Хүснэгт Б. 18 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, дэд бүтцийн үйлчилгээний төрлөөр, хот, хөдөөгөөр, 2022 73 Хүснэгт Б. 19 Шилжүүлэг, бэлэг, тусламж, төрлөөр 74 Хүснэгт Б. 20 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, улсын болон хувийн шилжүүлэг, бэлэг, тусламжаар 75 Жишсэн насанд хүрсэн хүнд ногдох хэрэглээ, үндсэн нэр төрлөөр, төгрөгөөр, дүнд эзлэх Хүснэгт Б. 21 76 хувиар Жишсэн насанд хүрсэн хүнд ногдох хэрэглээ, үндсэн нэр төрлөөр, ядуурлын байдлаар, Хүснэгт Б. 22 77 хот, хөдөөгөөр Жишсэн насанд хүрсэн хүнд ногдох хэрэглээ, үндсэн нэр төрлөөр, ядуурлын байдлаар, Хүснэгт Б. 23 78 суурьшлаар Жишсэн насанд хүрсэн хүнд ногдох хэрэглээ, үндсэн нэр төрлөөр, ядуурлын байдлаар, Хүснэгт Б. 24 79 бүсээр Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 11 Жишсэн насанд хүрсэн хүнд ногдох хэрэглээ, төгрөгөөр, хүн амын хэрэглээний тэнцүү Хүснэгт Б. 25 80 10 бүлгээр Хүснэгт Б. 26 Нийт хэрэглээнд эзлэх хувь, хүн амын хэрэглээний тэнцүү 10 бүлгээр 80 Хүснэгт Б. 27 Ядуурлын дүр төрх, өрхийн тэргүүлэгчийн шинж байдлаар, хот, хөдөөгөөр, хувиар 81 Хүснэгт Б. 28 Ядуурлын дүр төрх, сууцны шинж байдлаар, хот, хөдөөгөөр, хувиар 82 Хүснэгт Б. 29 Ядуурлын дүр төрх, сууцны шинж байдлаар, суурьшлаар, хувиар 83 Хүснэгт Б. 30 Ядуурлын дүр төрх, сууцны шинж байдлаар, бүсээр, хувиар 84 Хүснэгт Б. 31 18, түүнээс дээш насны хүн амын боловсролын дээд түвшин, хувиар 85 Хүснэгт Б. 32 18, түүнээс дээш насны хүн амын боловсролын дээд түвшин, хувиар 86 Хүснэгт Б. 33 Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын сургуульд хамрагдалтын түвшин, хувиар 87 Хүснэгт Б. 34 Хүн амын өвчлөл, гэмтэл, хувиар 88 Хүснэгт Б. 35 Хүн амын өвчлөл, гэмтэл, хот, хөдөөгөөр, ядуурлын байдлаар, хувиар 89 Хүснэгт Б. 36 Хүн амын өвчлөл, гэмтэл, хүйсээр, ядуурлын байдлаар, хувиар 90 Хүснэгт Б. 37 18, түүнээс дээш настай хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн ам, хувиар 91 18, түүнээс дээш настай хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн ам, хот, хөдөөгөөр, ядуурлын Хүснэгт Б. 38 91 байдлаар, хувиар 18, түүнээс дээш настай хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн ам, хүйсээр, ядуурлын байдлаар, Хүснэгт Б. 39 91 хувиар Хүснэгт Б. 40 Хүн ам, ажиллах хүчний байдлаар, хувиар 92 Хүснэгт Б. 41 Ажиллах хүчний оролцооны түвшин, ажилгүйдлийн түвшин, ядуурлын байдлаар, хувиар 93 Хүснэгт Б. 42 Ажиллах хүчний оролцооны түвшин, ажилгүйдлийн түвшин, хүйсээр, хувиар 94 Хүснэгт Б. 43 Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, салбараар, мэргэжлээр, ядуурлын байдлаар, хувиар 95 Хүснэгт Б. 44 Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, салбараар, мэргэжлээр, ядуурлын байдлаар, хувиар 96 Хүснэгт Б. 45 Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, салбараар, мэргэжлээр, хүйсээр, хувиар 97 Хүснэгт Б. 46 Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, салбараар, мэргэжлээр, хүйсээр, хувиар 98 Хүснэгт Б. 47 Сүүлийн 12 сард авсан зээлийн дундаж хэмжээ, төрлөөр, мянган төгрөгөөр 99 Хүснэгт Б. 48 Зээлийн зарцуулалт, зориулалтаар, хувиар 100 Хүснэгт Б. 49 Өрхийн эзэмшиж буй удаан эдэлгээтэй бараа, хувиар 100 12 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ В. ЯДУУРЛЫН ТООЦООНУУДЫН СТАНДАРТ АЛДАА БА ИТГЭМЖЛЭЛТ ИНТЕРВАЛУУД Хүснэгт В. 1 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, хот, хөдөөгөөр 101 Хүснэгт В. 2 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, суурьшлаар 102 Хүснэгт В. 3 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, бүсээр 102 Хүснэгт В. 4 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, улирлаар 103 Хүснэгт В. 5 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн насаар 103 Хүснэгт В. 6 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн хүйсээр 104 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн эзэмшсэн боловсролын дээд Хүснэгт В. 7 105 түвшингээр Хүснэгт В. 8 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, хадгаламжийн байдлаар 106 Хүснэгт В. 9 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, зээлийн байдлаар 107 Хүснэгт В. 10 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, сууцны төрлөөр 108 Хүснэгт В. 11 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, сайжруулсан ундны усны эх үүсвэртэй эсэхээр 109 Хүснэгт В. 12 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, сайжруулсан ариун цэврийн байгууламжтай эсэхээр 110 Хүснэгт В. 13 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, цахилгаан эрчим хүчний хангамжтай эсэхээр 111 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, цахилгаан эрчим хүчний хангамж, сайжруулсан ундны усны Хүснэгт В. 14 112 эх үүсвэр болон сайжруулсан ариун цэврийн байгууламжтай эсэхээр Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 13 ХУРААНГУЙ Энэхүү тайланд 2022 оны Өрхийн нийгэм, сууцны түрээс, удаан эдэлгээтэй барааны эдийн засгийн судалгаа (ӨНЭЗС)-нд үндэслэн үнэлгээний загварыг сайжруулсан. ядуурлын чиг хандлага, өрхийн аж байдал, хүн амын бүлгүүдийн тэгш бус байдлын талаар • Нэг хүнд ногдох хэмжээс ашиглаж хийсэн дүн шинжилгээ болон ядуурлыг байсныг жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд хэмжих шинэчилсэн аргачлалыг тусгаж ногдох хэмжээст шилжүүлсэн. Энэхүү өгсөн. тохируулга нь өрхийн эдийн засгийн чадамж болон өрхийн гишүүдийн наснаас ЯДУУРЛЫН ТООЦООНЫ АРГА ЗҮЙГ ОЛОН хамаарсан хэрэглээний ялгааг тооцоолох УЛСЫН САЙН ТУРШЛАГАД НИЙЦҮҮЛЭН замаар өрхийн бодит хэрэглээг илүү ШИНЭЧИЛЛЭЭ. нарийвчлалтай үр дүн гаргах боломжийг олгодог. Монгол улс шиг дундын бараа Монгол Улсын ядуурлыг хэмжих 2022 оны бүтээгдэхүүн болох хүнсний бус хэрэглээ аргачлалд ядуурлын тооцооллын нарийвчлал өндөртэй орнууд жишсэн насанд хүрсэн болон харьцуулах байдлыг сайжруулахад хүний хэрэглээг ашиглахыг олон улсад чиглэсэн дараах гол өөрчлөлтийг хийлээ. зөвлөмж болгодог. Нэгдүгээрт, Дэлхийн Банкнаас (Манчини, Векчи, 2022) олон улсын сайн туршлагад • Бүс нутгийн ялгааг тодорхойлохын тулд үндэслэн боловсруулсан ядуурал, тэгш бус үнийн тохируулгыг сайжруулсан. Монгол байдлыг хэмжих, хэрэглээний иж бүрдлийг Улсад өрхийн хүнсний бус хэрэглээ өндөр байгуулах гарын авлагын зөвлөмжийг тусгав. байгааг харгалзан үнийн тохируулгыг Хоёрдугаарт, ядуурлын шугамыг 2010 оноос хийхдээ хүнсний бүтээгдэхүүнээс гадна хойшхи хүн амын амьжиргаа, хэрэглээний хүнсний бус бараа, бүтээгдэхүүнийг хэв маягт гарч буй өөрчлөлтийг тусган хамруулсан. шинэчилсэн. Гуравдугаарт, өрхийн хэрэглээг илүү нарийвчлан хэмжихийн тул ядуурлын • Амьжиргааны хэв шинжид гарч буй тооцооллын мэдээллийн эх үүсвэр болох өөрчлөлтийг тусган ядуурлын шугамыг Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн судалгааны шинэчилсэн. Үндэсний статистикийн асуулгад өөрчлөлт оруулав. хороо (ҮСХ) болон Дэлхийн банк хамтран ядуурлын шугамыг арван Ядуурлын 2022 оны тооцооллын арга зүйд жилийн давтамжтай шинэчлэх олон оруулсан гол шинэчлэл: улсын зөвлөмжийн дагуу Монгол Улсын ядуурлын шугамыг шинэчилсэн. • ӨНЭЗС-ны хэрэглээний мэдээлэл Ядуурлын шугамыг тодорхойлоход сайжирсан. ӨНЭЗС-ны 2022 оны асуулга, ашигладаг бараа, үйлчилгээний сагсыг мэдээлэл цуглуулах аргыг сайжруулж, өрхийн хэрэгцээ болон хэрэглээний хэв хүнс, хүнсний бус болон удаан эдэлгээтэй маягийн өөрчлөлтөд нийцүүлэн аргачлалд барааны хэрэглээний мэдээллийн тусгасан. Түүнчлэн Монгол Улсын хүн нарийвчлалыг нэмэгдүүлсэн. амын хүнсний бус зардал харьцангуй өндөр байгааг харгалзан хүнсний бус • Хэрэглээний иж бүрдэл, бүрэлдэхүүн зардлын бүрэлдэхүүний тооцооллыг хэсгүүдийн үнэлгээний загварыг сайжруулсан. сайжруулсан. Хэрэглээний иж бүрдэл байгуулах тооцооллыг шинэчилсэн. Мөн олон улсын сайн туршлагад үндэслэн 14 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХӨДӨӨ ОРОН НУТГИЙН ХҮН АМЫН байгаа нь тэднийг санхүү, эдийн засгийн ЯДУУРЛЫН ТҮВШИН ӨНДӨР БАЙГАА ямар нэг цочролд маш эмзэг байгааг ХЭДИЙ Ч ЯДУУРЛЫН ШУГАМААС БАГА харуулж байна. Ядуурлын шугамыг 20 хувиар ХЭРЭГЛЭЭТЭЙ ХҮН АМЫН ДИЙЛЭНХ НЬ өсгөхөд нийт хүн амын 13.9 хувь буюу 468.0 ХОТ СУУРИН ГАЗАРТ АМЬДАРЧ БАЙНА. мянган хүн ядууралд нэмж өртөхөөр байгаа бөгөөд ажилгүй болох, өвдөх, байгалийн Ядуурлын түвшин 2022 онд 27.1 хувь болж, гамшигт өртөх гэх мэт гэнэтийн цочрол нь 913.7 мянган хүн ядуурлын шугамаас тэднийг ядуурал руу түлхэж болзошгүй байна. доогуур хэрэглээтэй амьдарч байна. Эмзэг байдлын түвшин өндөр байгаа нь Үндэсний ядуурлын шугам 2022 оны байдлаар ядуурлын шугамаас бага хэрэглээтэй хүн ам 418,045 төгрөг байна. Жишсэн насанд хүрсэн болон ямар нэг гэнэтийн цочрол тохиолдоход нэг хүний сарын хэрэглээ энэ ядуурлын ядууралд өртөх эрсдэлтэй хүн амыг хоёуланг шугамаас бага бол ядуурлын шугамаас нь дэмжих бодлого хэрэгтэйг онцолж байна. доогуур хэрэглээтэй хүн гэж тооцно. Хэдийгээр Монгол Улс дахь тэгш бус байдал Ядуурлын түвшин хөдөө орон нутагт бүс нутгийн бусад орнуудаас доогуур байгаа харьцангуй өндөр байна. Хөдөө орон нутгийн ч энэ нь байнгын сорилт хэвээр байна. Хүн хүн амын 35.5 хувь нь ядуурлын шугамаас амын хамгийн чинээлэг 20 хувь нь нийт бага хэрэглээтэй байгаа бол хот суурин хэрэглээний 40 шахам хувийг бүрдүүлдэг газарт 23.0 хувь байна. Суурьшлаар нь авч бол хамгийн ядуу 20 хувь нь ердөө 8 хувийг үзвэл, хөдөөгийн ядуурлын түвшин хамгийн бүрдүүлдэг. Тэгш бус байдал ялангуяа хот өндөр буюу 41.2 хувьд хүрсэн нь сумын суурин газарт илүү ажиглагдаж байгаа төвөөс 10.6 нэгж хувиар, аймгийн төвөөс 15.1 бөгөөд Жини индексийг авч үзвэл хөдөө нэгж хувиар, Улаанбаатар хотоос 19.6 нэгж орон нутгаас 6.4 нэгж хувиар өндөр байна. хувиар өндөр байна. Хөдөө орон нутгийн Хэдийгээр Улаанбаатар хотод ядуурлын өрхүүд хотын өрхүүдтэй харьцуулахад илүү түвшин харьцангуй бага ч улсын хэмжээнд санхүүгийн бэрхшээлтэй тулгарч байгаа нь тэгш бус байдлаараа хамгийн өндөр буюу цаашид ч хэрэглээ нь багасаж, амьжиргаа нь Жини индекс 33.2 байна. муудах эрсдэлд байна. Өрхүүд хэрэглээний 70 орчим хувийг хүнсний Хөдөөд ядуурлын түвшин өндөр байгаа бус бараа, үйлчилгээнд зарцуулж байгаа нь хэдий ч ядуурлын шугамаас доогуур манай улсын хувьд хүнсний бус хэрэглээ хэрэглээтэй хүн амын дийлэнх буюу 56.8 өндөртэй байгааг харуулж байна. Хүн амын хувь нь хот, суурин газарт амьдарч байна. амьжиргааны бүлэг хооронд хэрэглээг Энэ нь хот суурин газрын хүн амын төвлөрөл, харьцуулж авч үзвэл сууц болон удаан ялангуяа Улаанбаатар хотод хүн амын эдэлгээтэй барааны хэрэглээний ялгаа илүү төвлөрөл их байдагтай холбоотой. Хот суурин өндөр байна. Тухайлбал, хамгийн чинээлэг газрын энэ төвлөрөл хүн амын орон сууцны 20 хувийнхан удаан эдэлгээтэй бараа болон нөхцлийг сайжруулах, суурь үйлчилгээний сууцны хэрэглээнд хамгийн ядуу бүлгийнхээс хүртээмжийг нэмэгдүүлэх замаар эдийн дунджаар 11 дахин их зардал гаргадаг байна. засгийн эмзэг байдлыг шийдвэрлэхэд Ядуу өрхүүдийн хувьд нийт хэрэглээнийхээ чиглэсэн арга хэмжээ авах шаардлагатайг ихэнх хувийг хоол хүнс, эрчим хүч, дулаанд харуулж байна. зарцуулдаг бол чинээлэг өрхүүд боловсрол, эрүүл мэнд, удаан эдэлгээтэй бараа, ТЭГШ БУС БАЙДАЛ БОЛОН ЭМЗЭГ БАЙДАЛ бүтээгдэхүүнд ихээхэн хөрөнгө оруулалт НЬ ЭДИЙН ЗАСГИЙН БОЛОМЖИЙГ хийж, энэ нь цаашид бий болох тэгш бус ХЯЗГААРЛАЖ, ХҮРТЭЭМЖТЭЙ ӨСӨЛТИЙГ байдлыг улам нэмэгдүүлж байна. Хотын СААРУУЛЖ БАЙНА. ядуу өрхүүд эрчим хүчинд, харин хөдөөгийн ядуу өрхүүд хувцас, унааны зардалд илүү Хүн амын нэлээдгүй хувийн хэрэглээ их зардал гаргадаг байна. Иймд хот болон ядуурлын шугамаас бага зэрэг дээгүүр Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 15 хөдөөгийн ядуу хүн амд ялгаатай бодлогыг боловсролын ялгаа ихтэй, ялангуяа дээд авч хэрэгжүүлэх хэрэгцээ байгааг харуулж боловсролын түвшинд илүү ажиглагддаг. байна. Ядуу 25, түүнээс дээш насны хүн амын зөвхөн 10 хувь нь дээд боловсрол эзэмшсэн ӨРХИЙН АМ БҮЛИЙН ТОО БОЛОН ӨРХӨД байдаг бол ядуу бус хүн амын 39 хувь байна. ТЭЖЭЭЛГЭГЧДИЙН ТОО ОЛОН БАЙХ НЬ Боловсролгүй хүн амын хувьд ядуурлын ЯДУУРАЛД ӨРТӨХӨД ИЛҮҮ НӨЛӨӨЛЖ түвшин хамгийн өндөр буюу 51 хувьтай БАЙНА. байгаа бол дээд боловсролтой хүн амын 7 хувь нь ядуу байна. Иймд боловсрол болон Ядуу өрхүүд ихэвчлэн ам бүл олон бөгөөд ядуурлын хамаарал нь бүх түвшинд чанартай илүү олон тэжээлгэгчтэй байдаг нь тэднийг боловсролын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх ядууралд өртөмтгий болгож байна. 2022 онд бодлого хэрэгтэйг онцолж байна. ядуу өрх дунджаар 4.2 гишүүнтэй байсан бол ядуу бус өрхүүдийн ам бүлийн дундаж 3.2 Ядуу өрхийн хүүхдүүд сургуулийн өмнөх байна. Мөн хамгийн ядуу 20 хувь нь чинээлэг боловсролд (СӨБ)-д хамрагдах магадлал 20 хувиас 1.5 дахин илүү ам бүлтэй байна. багатай байгаа нь хүн амын ялгаатай Энэ нь ядуу өрхүүд илүү олон хүүхэдтэй байдал бага наснаасаа эхэлж байгааг байдагтай холбоотой. Өрхийн ам бүлийн тоо харуулж байна. Хамгийн чинээлэг бүлгийн их байх нь санхүүгийн дарамтыг нэмэгдүүлж, хүн амын 2-6 настай хүүхдүүдийн 63 хувь нь үндсэн хэрэгцээгээ хангах, боловсрол, эрүүл СӨБ-д хамрагдаж байгаа бол хамгийн ядуу мэнд болон бусад чухал үйлчилгээнд хөрөнгө бүлгийнхний хувьд энэ үзүүлэлт 45 хувьтай оруулахад хүндрэл учруулдаг. байна. Мөн алслагдсан хөдөө орон нутгийн хүүхдүүд боловсролын байгууллага тэдний Хөдөлмөрийн насны хүн амд ногдох амьдарч буй газраас хол зайд байгаагаас тэжээлгэгчдийн тоо болон хүүхдийн тоо шалтгаалан сургуулийн өмнөх боловсролд ихсэх тусам ядуурал нэмэгдэж байна. Ядуу хамрагдах боломж хязгаарлагдмал байсаар, өрхийн хүн ам зүйн ачаалал дунджаар ядуу энэ нь урт хугацаандаа сул тал болж байна. бус өрхийнхөөс 22.6 хувиар өндөр буюу ядуу Цаашлаад ядуу хүн амын хүүхдүүд ихэвчлэн өрхийн хөдөлмөрийн насны 100 хүнд ядуу төрийн сургуульд суралцдаг бол чинээлэг бус өрхтэй харьцуулахад 14 тэжээлгэгч илүү өрхүүд хувийн сургуулийг сонгох хандлага ногдож байна. Энэ нь нэг хүнд ногдох орлогыг нэмэгдэж, энэ нь ирээдүйд боловсрол болон бууруулж, бага орлоготой хүмүүс илүү олон эдийн засгийн хувьд тэгш бус байдлыг бий хүмүүсийг тэжээн тэтгэх ёстой болсноор болгох шалтгаан болж байна. эдийн засгийн эмзэг байдлыг нэмэгдүүлдэг. 15 нас хүртэлх хүүхдүүдийн 31-33 хувь нь ядуу Хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал нь хүн амын амьдарч байгаа нь улсын дунджаас 4-6 нэгж ядуурал, амьжиргааг тодорхойлоход чухал хувиар өндөр үзүүлэлт юм. Энэ нь хүүхдүүд үүрэг гүйцэтгэдэг. 2022 онд ядуу хүн ам ядуурлын өндөр эрсдэлд байгааг илтгэж ядуу бус хүн амтай харьцуулахад хөдөлмөр байна. эрхлэх магадлал 10.1 нэгж хувиар бага байсан. Тэгвэл хотод энэ зөрүү 14.8 нэгж БОЛОВСРОЛ БА ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН хувьтай байгаа нь хотын ядуу иргэд ажил ЯЛГАА НЬ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТЭГШ БУС олох, хөдөлмөрийн зах зээлд нэвтрэхэд БАЙДЛЫГ ГҮНЗГИЙРҮҮЛЖ, ЯДУУРЛЫН илүү их бэрхшээлтэй тулгарч байгааг илтгэж ЭРСДЭЛИЙГ НЭМЭГДҮҮЛЖ БАЙНА. байна. Мөн чинээлэг бүлгийн ажилчид мэргэжлийн болон удирдах албан тушаалд Боловсролын хязгаарлагдмал байдал илүү ажилладаг бол ядуу ажилчид хөдөө аж нь ядуурлын эрсдэлийг мэдэгдэхүйц ахуйн салбарт эсвэл өрхийн бизнесийн үйл нэмэгдүүлдэг, учир нь ядуу хүмүүс ихэвчлэн ажиллагаанд цалин хөлсгүй ажил эрхлэх ур чадвар бага шаардсан, бага цалинтай зэргээр ур чадвар бага шаардсан, албан бус ажилд ажиллах магадлал өндөр байдаг. салбарт хөдөлмөр эрхэлдэг. Цаашлаад ядуу Ядуу болон ядуу бус хүмүүсийн хооронд 16 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 болон ядуу бус ажиллагчдын цалингийн арван хүн тутмын бараг найм нь интернэтэд ялгаа мэдэгдэхүйц өндөр байна. Тухайлбал, холбогдсон байна. Энэ ялгаатай байдал нь ядуу ажилчдын цалингийн орлого ядуу бус алслагдсан хөдөө нутагт цахим дэд бүтэц ажилчдын авдаг цалингийн бараг талтай хязгаарлагдмал, холболт сул, төхөөрөмжүүд тэнцүү байна. Түүнчлэн, боловсролын түвшин, өрхүүдийн орлоготой харьцуулахад үнэтэй ажил мэргэжил, ажил эрхэлж буй салбар байдагтай холбоотой байж болох юм. ижил хэдий ч ядуу хүмүүсийн хувьд орлого олох болон албан тушаал ахих боломжийг Ядуу өрхүүд ихэнхдээ найдвартай эрчим нь хязгаарладаг бүтцийн саад бэрхшээлтэй хүчний эх үүсвэрээр хангагдах боломж байсаар байна. Энэ нь чанартай ажлын байр, хязгаарлагдмал сууцанд амьдарч байна. мэргэжлийн сургалт, цалин хөлсний зөв Хот, хөдөөгийн аль алинд нь ядуу өрхүүдийн бодлогын хэрэгцээ байгааг онцлон харуулж дийлэнх нь гэрт амьдарч байна. Тухайлбал, байна. хотын хамгийн ядуу бүлгийн арван өрх тутмын зургаа нь гэрт амьдардаг бол хамгийн САНХҮҮГИЙН БОЛОМЖИЙГ НЭМЭГДҮҮЛЭХ чинээлэг бүлгийн нэг хувь нь гэрт амьдардаг. ХӨРӨНГӨ ӨМЧЛӨЛИЙН ХЯЗГААРЛАГДМАЛ Гэрт найдвартай эрчим хүчний эх үүсвэр, БАЙДАЛ НЬ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ЧАДАМЖИЙГ ариун цэврийн байгууламжид холбогдоход НЭМЭГДҮҮЛЭХ БОЛОМЖИЙГ ХЯЗГААРЛАЖ хязгаарлагдмал тул өрхүүд халаалтаа зуухаар БАЙНА. шийдэхээс өөр аргагүйд хүрдэг. Энэ нь өртөг өндөртэй байхаас гадна эрүүл мэндэд сөрөг Ядуу өрхүүдэд санхүүгийн боломжийг нөлөөтэй байдаг. Судалгааны үр дүнгээс нэмэгдүүлэх хөрөнгө бага байгаа нь тэдний харахад 2022 онд ядуу арван хүн тутмын ес нь санхүүгийн тогтвортой байдлыг бий болгох, дэд бүтцийн суурь үйлчилгээний аль нэгийг орлого олох болон урт хугацааны баялаг (сайжруулсан ундны ус, сайжруулсан ариун хуримтлуулах боломжийг хязгаарладаг. цэврийн байгууламж, дулааны байнгын эх Өрхүүдэд өргөн хэрэглээний, жишээлбэл үүсвэр) авах боломжгүй байна. хөргөгч болон өнгөт зурагт зэрэг гэр ахуйн эд хогшилтой байх хандлага түгээмэл байдаг хэдий ч бүтээмжийг нэмэгдүүлдэг автомашин эсвэл угаалын машин зэрэг цахилгаан хэрэгсэл эзэмшдэг байх нь амьжиргааны бүлгүүд хооронд ялгаатай байна. Тухайлбал, хамгийн чинээлэг бүлгийн өрхүүд хамгийн ядуу бүлгийнхтэй харьцуулахад суудлын машинтай байх магадлал дөрөв дахин их байна. Алслагдсан хөдөө нутагт амьдардаг иргэд болон ядуу хүмүүст технологи ашиглах боломж хязгаарлагдмал, цаашлаад технологиор дамжуулан мэдээлэл олж авах, эдийн засаг, боловсролоо дээшлүүлэх боломж бага байна. Гар утас эзэмших байдал хүн амын дунд элбэг байдаг ч амьжиргааны бүлгийн хувьд авч үзвэл гар утас эзэмшдэг хамгийн ядуу бүлгийн хүн ам хамгийн чинээлэг бүлгийнхээс 14 нэгж хувиар бага байна. Мөн хамгийн ядуу бүлгийн өрхийн дөнгөж хоёр хувь нь компьютертой, дөрвөн өрх тутмын нэг нь интернэтэд холбогдсон байдаг бол чинээлэг бүлгийн өрхүүдийн Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 17 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал БҮЛЭГ: ЯДУУРЛЫГ ХЭМЖИХ 1 ШИНЭЧИЛСЭН АРГАЧЛАЛ ЯДУУРЛЫГ ХЭМЖИХ НЬ 17 2022 ОНЫ ЯДУУРЛЫН ТООЦООЛОЛ 18 1 Хэрэглээ (нэрлэсэн)-г бүрдүүлэх нь 18 2 Хэрэглээний тохируулга 27 3 Ядуурлын шугамыг шинэчлэх нь 29 18 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал ЯДУУРЛЫГ ХЭМЖИХ НЬ Энэхүү тайланд 2022 оны Өрхийн нийгэм, өртгийг тусгасан стандартад суурилж эдийн засгийн судалгааг (ӨНЭЗС) ашиглан болно. мөнгөн хэлбэрээр ядуурлыг тооцох шинэчилсэн аргачлалыг дэлгэрэнгүй 3. Ядуурлын үзүүлэлтүүдийг тооцох: Хүн байдлаар танилцуулна. Арга зүйн шинэчлэл амын ядуурлыг хэмжихэд ядуурлын болон ядуурлын шугамыг шинэчлэхэд түвшин, ядуурлын гүнзгийрэлт, ядуурлын Манчини болон Векчи (2022) нарын мэдрэмж зэрэг үзүүлэлтийг ашиглана. олон улсын сайн туршлагад үндэслэн боловсруулсан Дэлхийн банкны шинэчилсэн Аж байдлын үзүүлэлтийн сонголт гарын авлагыг ашиглав. Ядуурлыг хэмжихдээ орлого, хэрэглээ Ядуурлыг ойлгох нь хоёрын алийг нь ашиглах вэ? гэсэн асуулт маргаан дагуулдаг. Орлого гэдэгт хувь хүн, Хувь хүн, айл өрх үндсэн хэрэгцээгээ хангаж, айл өрхийн цалин, шилжүүлэг болон бусад эх нийгмийн амьдралд бүрэн дүүрэн оролцож үүсвэрээс олсон мөнгөн орлогыг хэлнэ. Гэвч чадахгүй байх олон талт үзэгдлийг ядуурал хөгжиж буй улс орнуудад орлогыг хэмжих нь гэнэ. Ядуурлыг орлого, хэрэглээгээр нь тэр болгон амар зүйл биш төдийгүй улирлын дамжуулан үнэлэх нь нийтлэг. Гэвч ядууралд чанартай ажил эсвэл эдийн засгийн гэнэтийн мөнгөөр илэрхийлэгдэхгүй ойлголтууд ч цочролоос хамааран орлого хэлбэлзэх нь мөн хамаарна. Тухайлбал, энд нийгмээс түгээмэл юм. Харин орлоготой харьцуулахад ялгаварлан гадуурхагдах, чухал шаардлагатай өрхийн хэрэглээ (бараа, үйлчилгээ) нь өрхийн үйлчилгээнд хамрагдаж чадахгүй байх аж байдлыг илүү бодитой, үнэн зөв хэмждэг зэргийг дурдаж болох юм. Монгол Улсын гэж үздэг. Өрхийн хэрэглээ нь амьжиргааны хувьд ядуурлыг өрхийн хэрэглээнд суурилсан түвшинг илүү бодитой илэрхийлж, тэр улсын хэмжээний ядуурлын түвшнээр болгон их хэлбэлздэггүй. Айл өрхүүд орлого тодорхойлж байна. буурах үед зээл авах, хуримтлалаа ашиглах замаар хэрэглээний дутуугаа нөхнө. Тогтмол Ядуурлыг хэмжих нь орлогын таамаглал (Permanent Income Hypothesis)-д айл өрхүүд зардлын шийдвэрээ Мөнгөн хэмжүүрээр ядуурлыг хэмжихдээ насан туршийн хүлээгдэж буй орлогод дараах гурван үе шат бүхий системчилсэн үндэслэн (богино хугацаанд хэлбэлзэж буй аргыг хэрэглэдэг. Үүнд: орлогод бус) гаргадаг тул урт хугацааны аж байдлыг хэрэглээгээр нь дамжуулан үнэлэх 1. Аж байдлыг хэмжих үзүүлэлтийг нь зохимжтой гэж үздэг. Хөгжиж буй олон улс тодорхойлох: Аж байдлын үзүүлэлт нь орон, үүний дотор Монгол ч гэсэн ядуурлыг хувь хүн, өрхийн эдийн засгийн төлөв хэмжихдээ хэрэглээг ашигладаг байна. байдлыг мөнгөн дүнгээр илэрхийлнэ. Үүнд; өрхийн хэрэглээ, өрхийн орлого зэргийг дурдаж болно. 2. Ядуурлын шугамыг тогтоох: Ядуурлын шугам нь хувь хүн, өрхийн аж ахуйд наад захын хэрэгцээгээ хангахад шаардлагатай нөөцийн хамгийн бага хэмжээ байна. Ядуурлын шугамыг тогтоохдоо нэг бол амьжиргаанд зайлшгүй шаардлагатай бүтээгдэхүүний сагсанд тулгуурлах, эсвэл арай өргөн хүрээтэй амьжиргааны нийт Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 19 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал 2022 ОНЫ ЯДУУРЛЫН ТООЦООЛОЛ Энэ хэсэгт 2022 оны ӨНЭЗС-ны мэдээллийг болон амьжиргааны өртгийн ялгавартай ашиглан тооцсон ядуурлын аргачлалыг авч байдлыг харгалзан үзэж аж байдлын үзье (Зураг 1.1). Нэгдүгээрт, хэрэглээний үзүүлэлтэд тохируулга хийнэ. Гуравдугаарт, бүрэлдэхүүнийг нэрлэсэн дүнгээр тооцоолно. ядуурлын шугамыг тооцож, эцэст нь ядуурлын Хоёрдугаарт, өрхийн бүтэц, ам бүлийн тоо үзүүлэлтүүдийг тооцно. Зураг 1. 1 Ядуурлыг тооцох үйл явц Өрхийн ам бүлийн тоо, бүтцийн тохируулга хийх нь Тохируулга Нэгтгэсэн Аж байдлын Ядуурлын шугамын Ядуурал, тэгш хэрэглээ хэмжүүр тооцоолол бус байдлын (нэрлэсэн) иж хэмжүүр бүрдэл Амьжиргааны өртгийн ялгавартай байдалд тохируулга хийх нь 1. ХЭРЭГЛЭЭ (НЭРЛЭСЭН)-Г БҮРДҮҮЛЭХ НЬ Ядуурлыг хэмжихдээ эхлээд өмчлөгч өөрөө оршин сууж буй орон хэрэглээг нэрлэсэн дүнгээр сууцны үнэ зэрэг хамаарна. тооцоолох ба энэ нь хамгийн чухал үе шат юм. Хэрэглээ нь айл 2. Хамааралтай байх: Хэрэглээнд зарлага өрхүүдийг эдийн засгийн аж байдлаар нь биш зөвхөн хэрэглэсэн бараа, үйлчилгээг эрэмбэлэх боломж олгоно. Ядуурлыг хамруулна. Тухайлбал, худалдан авсан тодорхойлох хэрэглээний бүрэлдэхүүнийг бараа, үйлчилгээг зөвхөн хэрэглэсэн бүрдүүлэхэд дараах дөрвөн шалгуур тохиолдолд л хамруулна гэсэн зарчим хангагдах ёстой (Манчини болон Векчи, 2022). баримтална. Харин удаан эдэлгээтэй Үүнд; барааны хувьд тухайн хугацааны туршид ашиглагдсан өртгийг авч үзэх ба анх 1. Цогц байх: Хэрэглээнд нь хэрэглэсэн худалдаж авсан үнэ, өртөг нь хамаарахгүй. бүх бараа, үйлчилгээг хамруулна. Үүнд; Энд зээлийн эргэн төлөлт, хадгаламж мөнгөн зарлага, биет орлогын хэрэглээ зэрэг хэрэглээний бус гүйлгээг мөн (тухайлбал, гэртээ хийсэн хоол хүнс), хамруулахгүй. 20 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал 3. Хэрэглээ нь нийтлэг байх: Хэрэглээнд хэмжигдэхүүнд шилжүүлж зах зээлийн тогтмол биш эсвэл их хэмжээний үнээр илэрхийлнэ. Харин зах зээлийн зардал гаргасан хэрэглээг оруулахгүй. бус бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний хувьд Харин нийтлэг, урт хугацааны хэрэглээг (татаастай эсвэл өөрсдөө үйлдвэрлэсэн) хамруулна. Тухайлбал, хурим найр, тохирсон үнийг олж тогтооно. оршуулгын ажил явдалтай холбоотой нэг удаагийн их хэмжээний зардлыг Хэрэглээ нь 1) хүнсний хэрэглээ, 2) хүнсний хамруулахгүй. Ийм зардал нь өрхийн өдөр бус зардал (удаан бус эдэлгээтэй), 3) тутмын зардлыг илэрхийлэхгүй. удаан эдэлгээтэй барааны бий болгосон хэрэглээний урсгал, 4) орон сууцны хэрэглээ 4. Мөнгөн хэмжигдэхүүнд шилжүүлэх гэсэн дөрвөн үндсэн бүрэлдэхүүн хэсгээс боломжтой байх: Хэрэглээг мөнгөн бүрдэнэ (Зураг 1.2). Зураг 1. 2 Хэрэглээний бүрэлдэхүүн Худалдан авсан, өөрийн аж Худалдан авсан болон бусдаас ахуйгаас хэрэглэсэн, бусдаас үнэгүй авсан бараа, үйлчилгээ үнэгүй авч хэрэглэсэн (хувцас, тээвэр, холбоо, хүнс болон гэрээс гадуур боловсрол гэх мэт)​ хэрэглэсэн хоол хүнс Хүнсний Хүнсний бус хэрэглээ хэрэглээ Түрээсийн үнэлгээ Удаан эдэлгээт бараа (машин, (түрээслэгч өрхийн хувьд компьютер, гэр ахуйн бараа) түрээсийн бодит утга, Сууц (түрээс) Удаан эдэлгээт -наас тухайн хугацаанд авах түрээсэлдэггүй өрхийн бараа элэгдлийн түвшингээр тооцсон хувьд үнэлэгдсэн түрээсийн хэрэглээ үнэлгээ байна) 1.1 Хүнсний хэрэглээ хэрэглэсэн зэрэг бүхий л хүнсний хэрэглээг хамарна. Хэрэглээнд гэртээ хэрэглэсэн 121 Хүнсний хэрэглээний мэдээлэл нэр төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүн, гэрээс гадуурх хэрэглэсэн 7 төрлийн хүнсний ӨНЭЗС-гаар 2022 онд өрхийн гишүүдийн бүтээгдэхүүн (хоол, хөнгөн зууш, ундаа, сүүлийн 7 хоногийн хүнсний хэрэглээг бэлэн хоол хүнс) зэрэг багтсан. Тамхи, үнэ болон хэмжээний хамт нэг бүрчлэн согтууруулах ундааны мэдээллийг хүнсний дэлгэрэнгүй цуглуулсан. Хотын өрхүүд бүлэгт цуглуулдаг ч хүнсний хэрэглээ болж, 7 хоногийн өдрийн тэмдэглэл хөтөлж бие махбодийг шим тэжээлээр хангахгүй хэрэглээгээ бүртгэдэг бол хөдөөгийн өрхүүд тул хүнсний хэрэглээнд хамааруулаагүй 7 хоногийн хэрэглээгээ санаж мэдээлэл болно. Хэрэглээний цогц байх шалгуурын цуглуулагчид мэдээлдэг. Судалгаа нь дагуу тамхи, согтууруулах ундаа хүнсний бус худалдан авсан, бусдаас үнэгүй авсан, өөрийн хэрэглээнд оруулсан. аж ахуйгаас хэрэглэсэн, гэрээс гадуур Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 21 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал Тооцох арга зүй хэрэглэсэн хүнсэнд зарцуулсан зардлыг шууд авч ашиглахгүй, учир нь өрхүүд мэдээлэл Өрхийн хүнсний хэрэглээ нь гэртээ цуглуулах хугацаанд худалдан авсан хүнсээ, хэрэглэсэн болон гэрээс гадуур хэрэглэсэн ялангуяа багцаар нь их хэмжээгээр худалдан хоол хүнс гэсэн үндсэн хоёр бүрэлдэхүүн авсан тохиолдолд, бүгдийг хэрэглэж хэсгээс бүрддэг. Гэртээ хэрэглэсэн хүнс дуусгахгүй. Тиймээс эдгээр бүтээгдэхүүн нь худалдан авсан, бусдаас үнэгүй авсан тус бүрийг өрх бүрийн хувьд тооцож нэгтгэн эсвэл гэртээ өөрсдөө үйлдвэрлэсэн хүнсийг жилээр тооцдог. Гэрээс гадуурх хоол хүнсний багтаана. Гэртээ хэрэглэсэн хүнсний хэрэглээг тооцохдоо өрхийн мэдээлсний хэрэглээг тооцохдоо h өрх бүрийн хэрэглэсэн дагуу өрхийн гишүүдийн гэрээс гадуур хүнсний i бүтээгдэхүүн тус бүрийн биет хэрэглэсэн хоол хүнсний худалдан авалтын хэмжээг сүүлийн долоо хоногийн харгалзах зардал дээр бусдаас үнэгүй авч хэрэглэсэн нэгжийн үнээр үржүүлж тооцох бөгөөд уг хэрэглээ (in-kind consumption)-г нэмж, өрхийн хүнсний бүтээгдэхүүн тус бүрийн үржвэрийг түвшинд нэгтгэн тооцно (Тэгшитгэл 2). нэмж, өрхийн нийт хүнсний хэрэглээг тооцно (Тэгшитгэл 1).¹ Өрхийн мэдээлсэн гэртээ Тэгшитгэл n Гэртээ хэрэглэсэн 365 (1) хүнсний хэрэглээn = 7 ∑ (Тоо хэмжээih × Үнэih ) i=1 n Гэрээс гадуурх хоол = 365 (2) хүнсний хэрэглээn 7 ∑ i=1 ( Худалдан авалтын зардал + хэрэглэсэн хэрэглээ ) ih Бусдаас үнэгүй авч ih Тооцоололд өрхийн худалдан авсан хүнснээс тодорхой хүндрэлтэй тулгардаг. гадна өөрийн үйлдвэрлэлийн болон бусдаас үнэгүй авч хэрэглэсэн хоол хүнсний Үнэлгээний шалгуурын дагуу бүх хэрэглээг хэрэглээг нэгтгэж байгаа нь цогц байх зах зээлийн үнээр үнэлэх ёстой. Газарзүйн шалгуурыг хангасан. Энэ нь газар тариалан, байршлын хувьд нэг түүврийн анхан шатны мал аж ахуй эрхэлдэг хөгжиж буй орны хувьд нэгж (ТАШН)-д оршин суугаа өрхүүдийн хувьд чухал асуудал болно. Худалдаж авсан хоол бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний зах зээлийн үнэ хүнсний хувьд ӨНЭЗС-гаар өрхийн сүүлийн 30 харьцангуй ижил байх тул мэдээлэл байхгүй хоногийн худалдан авалтын нэгжийн үнэ, тоо өрхүүдийн хувьд ойр хавьд байгаа өрхүүдийн хэмжээний талаарх мэдээллийг цуглуулдаг нэгж үнүүдийг ашиглана. Тодруулбал, бөгөөд энэ нь худалдан авсан хүнсний тодорхой барааны хувьд үнийг орлуулахдаа хэрэглээг үнэлэх боломжийг бүрдүүлдэг. судалгааны улирал дахь тухайн газарзүйн Холимог хэрэглээтэй буюу худалдан авалтаас байршилд оршин суугаа бусад өрхийн гадна бусдаас үнэгүй авсан эсвэл өрхийн худалдан авсан ижил барааны харгалзах өөрийн үйлдвэрлэлийн хүнсийг хэрэглэсэн медиан үнээр өөрийн үйлдвэрлэлийн болон тохиолдолд худалдан авалтын нэгжийн үнээр үнэгүй авч хэрэглэсэн барааг үнэлнэ. худалдан аваагүй бүтээгдэхүүнийг үнэлнэ. Хэрэв тухайн ТАШН-д орлуулах үнэ байхгүй Харин зөвхөн үнэгүй авсан, эсвэл өөрийн тохиолдолд баг, сум, байршил, хот, хөдөөгөөр, үйлдвэрлэлийн хүнс хэрэглэсэн хэмээн цаашлаад улсын түвшний мэдээллээс үнийн мэдээлсэн айл өрхийн хувьд үнэлгээг хийхэд медиан утгыг тооцож болно.² Тооцооллоос 1 Тооцоо хийхийн өмнө хэрэглэсэн бүтээгдэхүүний биет хэмжээ болон нэгж үнийн онцгой утгуудыг Хавсралтад дурдсан аргачлалын дагуу тодорхойлно 2 Үнийг аль ч түвшинд орлуулахдаа тухайн барааны хувьд ядаж 3 ажиглалт байх ёстой. 22 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал харахад нийт үнийн орлуулалтын 25 орчим хэмжээг цуглуулаагүй болно. хувийг ТАШН-ийн үнийн медиан утгыг ашиглаж байгаа бол 90 орчим хувь нь аймаг Тооцох арга зүй болон доод түвшний үнээр орлуулагдсан. Энэ нь үнийн орлуулалтад илүү орон нутгийн ӨНЭЗС-гаар хүнсний бус бараа, зах зээлийн үнэ тусгагдсан гэдгийг харуулж бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ, үнийн байна. Нийт хүнсний хэрэглээний 17 орчим мэдээллийг цуглуулаагүй тул хүнсний бус хувьд үнийн орлуулга хийгдсэн байна. зарлагын тооцооллыг харьцангуй шууд хийх боломжтой. Өрхийн сүүлийн 1 сар болон 1.2 Хүнсний бус хэрэглээ (удаан сүүлийн 12 сарын хэрэглээнд суурилан эдэлгээтэй бус бараа) бүтээгдэхүүн тус бүрийн хувьд жилийн зарцуулалтыг өрхийн түвшинд нэгтгэж, нийт ӨНЭЗС-гаар 2022 онд 306 нэр төрлийн хүнсний бус хэрэглээг тооцно (Тэгшитгэл 3). хүнсний бус бараа, бүтээгдэхүүний Өрхийн бүх хэрэглээг хамруулахад ийнхүү мэдээллийг цуглуулсан байна. Хэрэглээний хугацаагаар ангилан цуглуулсан мэдээлэл олон төрлийн хэв маягийг тооцоонд чухал бөгөөд өөрөөр хэлбэл, тогтмол тусгахын тулд өрхийн хүнсний бус хэрэглээг хэрэглэгддэггүй бараа, үйлчилгээний хувьд сүүлийн 1 сар болон сүүлийн 12 сараар хоёр сүүлийн 12 сарын хэрэглээнд тулгуурлан ялгаатайгаар цуглуулжээ. Хүнсний бус бараа, тодорхойлох бол тогтмол хэрэглэгддэг бараа бүтээгдэхүүний шинж чанараас хамааран (эм, саван зэрэг) үйлчилгээний хувьд сүүлийн судалгаагаар зөвхөн худалдан авалтын нэг сарын мэдээлэлд тулгуурлан тооцно. зардлыг цуглуулсан ба бүтээгдэхүүний тоо, Тэгшитгэл n (3) Хүнсний бус хэрэглээh = ∑ (Худалдан авалтын зардалih × Биет зарлагаih) i=1 Хүнсний бус хэрэглээг тооцоход хамгийн нэмэр оруулж байгаа хэдий ч судалгааны чухал зүйл бол хүнсний бус хэрэглээнд хамрах хугацаанаас илүү урт удаан хугацаанд ямар бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг оруулахыг ашиглагдах тул энэ бүлэгт хамрагдахгүй тодорхойлох явдал юм. Хамааралтай байх, (удаан эдэлгээтэй барааны хэрэглээний нийтлэг хэрэглээ байх гэсэн 2 шалгуураар тооцооллыг дараагийн бүлгээс харна уу). энэ бүлгийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг тодорхойлно. Өөрөөр хэлбэл, хамааралтай Нийтлэг хэрэглээ байх гэсэн шалгуурын байх шалгуур нь тухайн хэрэглээ нь өрхийн дагуу хэрэглээ нь ердийн, өдөр тутмын өнөөгийн аж байдалд хувь нэмэр оруулж хэрэглээний бараа, үйлчилгээг хамрах ёстой. байна уу гэдгээр илэрхийлэгдэх ба энэ Өөрөөр хэлбэл, өрхийн өдөр тутмын аж шалгуурыг хангаж байгаа бол тухайн хүнсний байдалд хамааралгүй гэрлэлт, оршуулгын бус бараа, үйлчилгээг энэ бүлэгт оруулна. зэрэг тогтмол бус, онцгой (“том дүнтэй”) Жишээлбэл, санхүүгийн хөрөнгө оруулалт, зарцуулалтуудыг хасаж тооцно. Түүнчлэн, хадгаламж, зээлийн төлбөрүүд нь ирээдүйн бусад өрхөд өгсөн хандив, тусламжийг давхар эсвэл өнгөрсөн хэрэглээг илэрхийлэх тул тооцооллоос зайлсхийхийн тулд хасна. хасагдана. Түүнчлэн, цахилгаан бараа, Энэхүү хандив, тусламж нь хүлээн авсан компьютер, тээврийн хэрэгсэл зэрэг удаан өрхийн хувьд хэрэглээ болон бүртгэгдэнэ. эдэлгээтэй бараа нь өрхийн аж байдалд хувь Мөн татвар, хураамжууд нь зайлшгүй хийгдэх төлбөрүүд болохоос биш бараа, үйлчилгээний Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 23 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал хэрэглээнд хамааралгүй тул тэдгээрийг өрхүүдийн хувьд амьжиргааны түвшин хэт хасна. Ийм байдлаар хамааралтай байх өндөр мэт харагдана. Эрүүл мэндийн зардлыг шалгуурыг хангана. Нийтлэг хэрэглээ байх, хэрэглээнд оруулна гэвэл түүнийг нийт хамааралтай байх гэсэн эдгээр шалгуур зардалтай нь харьцуулж хэр мэдрэмжтэй давхар хангагдсанаар хэрэглээ нь өрхийн байгаагаас шалтгаалан тооцоонд оруулах өнөөгийн, өдөр тутмын аж байдлыг үнэн зөв эсэхээ шийдвэрлэж болно. Өөрөөр хэлбэл, тусгаж чадна. өрхийн зардал нэмэгдэх тусам эрүүл мэндийн зардал нэмэгдэж байвал өндөр мэдрэмж Эрүүл мэндийн зардлыг ядуурлын тооцоонд (жишээ нь, 1-ээс их)-тэй гэж үзнэ. Энэ оруулах эсэх нь маргаан дагуулж ирсэн хамаарал нь өрхийн аж байдлыг сайжруулах сэдэв бөгөөд тухайн улсын нөхцөл байдал, тул тооцоонд оруулах нь зүйтэй. Монгол онцлогоос хамаардаг. Эрүүл мэндийн Улсын эрүүл мэндийн зардлын мэдрэмж 2022 зардлыг өрхийн аж байдлыг тэр болгон онд 1.05 гарсан тул хүнсний бус хэрэглээнд ахиулаад байдаггүй ‘харамсалтай хэрэгцээ’ оруулах нь үндэслэлтэй юм. гэж үзэж болох юм. Гэвч Манчини ба Векчи (2022) нар эрүүл мэндийн зардлыг хасах Манчини ба Векчи (2022) нарын зөвлөмжийн нь эрүүл мэндийн үйлчилгээний өрхийн аж дагуу ӨНЭЗС-нд бүртгэгдсэн нийт бараа, байдлыг сайжруулах боломж, чадавхийг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнээс 65 нэр төрлийг орхигдуулах эрсдэлтэйг онцолсон байдаг. хүнсний бус хэрэглээнээс хасаж, 239 нэр Нөгөө талаас эрүүл мэндийн зардлыг төрлийн бараа, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ орууллаа гэхэд зайлшгүй шаардлагаар эрүүл үлдсэн. Хүснэгт 1.1-д хассан зүйлс, мэнддээ өндөр зардал гаргахад хүрсэн шалтгааныг тайлбарлав. Хүснэгт 1. 1 Хэрэглээний агрегатаас хассан хүнсний бус зарлага Тооцоололд 2022 оны ӨНЭЗС- ашигласан Хүнсний бус зүйл нд цуглуулсан нэр Хасах шалтгаан, үндэслэл хэрэглээний нэр төрлийн тоо төрлийн тоо Хувцас, гутал 45 45 Удаан эдэлгээтэй бараа; томоохон Өрхийн тоног төхөөрөмж/ 69 45 дүнтэй зарцуулалт; бизнест үйлчилгээ шаардлагатай орц Эрүүл мэнд 10 10 Тээвэр 26 21 Удаан эдэлгээтэй бараа Харилцаа холбоо 22 14 Удаан эдэлгээтэй бараа Амралт 30 27 Удаан эдэлгээтэй бараа Боловсрол 8 8 Ресторан, зочид буудал 2 2 Хувийн арчилгаа 27 24 Томоохон дүнтэй зарцуулалт Даатгал болон бусад Өдөр тутмын хэрэглээ биш (санхүүгийн 11 9 үйлчилгээ үйлчилгээ) Удаан эдэлгээтэй бараа; томоохон Байрны засвар 13 5 дүнтэй зарцуулалт (байрны засвар) Орон сууц, нийтийн аж ахуй 18 18 Согтууруулах ундаа, тамхи 11 11 Томоохон дүнтэй зарцуулалт; бусад айлд Баяр, тэмдэглэлт үйл явдал 5 0 өгсөн бэлэг; хоол хүнс Татварууд 4 0 Хэрэглээ биш Хандив, шилжүүлэг 3 0 Хэрэглээ биш; давхар тооцоолол Бүгд 304 239 24 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал Хүнсний бус хэрэглээг бүхлээр нь хэмжихэд хэмжээг тогтоосноор татаасыг тодорхойлох анхаарах өөр нэг чухал зүйл бол татаастай боломжтой болсон. Өөрөөр хэлбэл, бараа, үйлчилгээг тооцох явдал юм. Татаас, цуглуулагдсан шахмал түлшний хэрэглээний хөнгөлөлттэй бараа, үйлчилгээг тооцоонд хэмжээг зах зээлийн үнээр (татаасгүй үнэ) хамруулах нь маш чухал билээ. Учир нь үнэлж, нийт хэрэглээ болон татаасаас бий нөөцийг хөнгөлөлттэй үнээр нийлүүлснээр болох ашиг тусыг зөв тооцох боломжтой өрхийн аж байдал шууд сайжирна. Харин болсон юм. 2021 онд үнэгүй нийлүүлсэн эдгээр хөнгөлөлтийг тооцоо судалгаанаас ус, хогны үйлчилгээний хувьд жилийн хасах тохиолдолд амьжиргааны түвшинг хэрэглээг тооцохдоо нэг сарын хэрэглээ буруу тооцоолох, ядуурлын чиг хандлагыг (нэхэн санаж мэдээлсэн)-нд суурилсан бол буруу илэрхийлэх, өрхийн эрэмбийг буруу 2022 оны нэгдүгээр сард хог, усны мэдээлэл тогтоох зэрэг хүндрэл үүсч, эцсийн дүндээ өгөөгүй өрхүүдийн хэрэглээг пробит ядуурлыг бууруулах хөтөлбөрүүдийн үр дүн загвараар үнэлэв. Үүнтэй адилаар дулааны гажуудахад хүрнэ. хэрэглээг загвараар үнэлсэн ба ингэхдээ дулаан нийлүүлдэг, нийлүүлдэггүй саруудын Хэрэглээний бүх бараа, бүтээгдэхүүн, тохируулгыг хийв. үйлчилгээг зах зээлийн үнээр үнэлнэ гэсэн зарчмын дагуу хэрэглээнд багтсан татаастай 1.3 Удаан эдэлгээтэй барааны хэрэглээ бараа, үйлчилгээ болох цахилгаан, нүүрс, ус, халаалт зэргийг ч мөн зах зээлийн үнээр Гэр ахуйн цахилгаан бараа, компьютер, машин үнэлнэ. Цахилгааны хэрэглээг тооцоход зэрэг удаан эдэлгээтэй барааны үйлчилгээг тулгарч буй сорилтуудыг дурдвал нэгд, айл өрхүүд нэг биш жилийн хугацаанд хүртэж Засгийн газар Ковид-19 цар тахлын үед байдаг тул тэдгээрийг худалдан авсан үнийг цахилгааныг үнэ төлбөргүй нийлүүлсэн айл хэрэглээнд шууд нэмж тусгах боломжгүй өрхүүд 2022 оны эхний хагасын судалгаанд юм. Үүний оронд тухайн бүтээгдэхүүний хамрагдсан; хоёрт, Улаанбаатар хотын гэр бий болгох үйлчилгээний үнийг эсвэл ийм хорооллын айл, өрхүүдэд шөнийн цагаар активын судлагдаж буй хугацаанд бий цахилгааныг үнэ төлбөргүй нийлүүлж байгаа болгох “хэрэглээний урсгал”-ыг л хэрэглээнд явдал юм. 2022 оны эхний хагаст судалгаанд хамруулна. хамрагдсан өрхүүдийн цахилгааны хэрэглээг тооцохдоо Хэнтшэл болон Ланжоу (Hentschel Удаан эдэлгээтэй барааны эзэмшлийн & Lanjouw 2000) нарын загварт суурилсан өгөгдөл симуляц аргыг ашиглав. Тооцоо хийхдээ ӨНЭЗС-гаар 2022 онд өрхийн эзэмшиж буй 2022 оны хоёр дахь хагаст судалгаанд удаан эдэлгээтэй барааны тоо хэмжээ, хамрагдсан өрхүүдийн цахилгааны хэрэглээг анх худалдаж авсанаас хойш хэрэглэж буй ашиглан оны эхний хагасын хувьд симуляци хугацаа, худалдан авсан үнэ болон хэрэв хийв. Шөнийн цахилгааны хэрэглээний өрх тухайн барааг зарлаа гэхэд хэдэн хөнгөлөлтийг тооцохын тулд хөнгөлөлтөд төгрөгөөр зарах боломжтой эсэх мэдээллийг хамрагдсан болон хамрагдаагүй³ өрхүүдийн цуглуулсан. Хэрэв өрхөд нэг төрлийн удаан цахилгааны тоолуурын зөрүүг ашиглав. эдэлгээтэй бараа хэд хэд байгаа бол ӨНЭЗС- Ковид-19 цар тахлын үед татаастай гаар эзэмшиж буй барааны тоо, эзэмшиж байсан бусад хэд хэдэн хэрэглээг үнэн буй дундаж хугацаа, анх худалдаж авсан зөв тооцоолохын тулд тохируулга хийх үнийн дундаж болон одоогийн үнийн дундаж шаардлагатай болсон. Шахмал түлшний утгуудын талаарх мэдээллийг өрхөөс авна. татаас 2021, 2022 онд харилцан адилгүй байсан ба 2022 оны ӨНЭЗС-гаар хэрэглээний 3 Шөнийн цахилгааны хэрэглээний хөнгөлөлтөд хамрагдсан өрхүүдийн хувьд 2 тарифт тоолуур суурилуулдаг. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 25 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал Тооцох арга зүй гаар цуглуулсан мэдээлэлд үндэслэн i нэр төрлийн удаан эдэлгээт бараа бүрийн хувьд Удаан эдэлгээтэй барааг хэрэглэснээр өрхийн элэгдлийн түвшин δ-г тооцоолох боломжтой. хүртэх хэрэглээний урсгалыг тооцоолохын тулд Манчини болон Векчи (2022) нарын Тэгшитгэл 1 санал болгосон хэрэглэгчийн зардлын pt T (4) δi = 1- аргыг ашиглав. ӨНЭЗС-нд 45 нэр төрлийн pt-T удаан эдэлгээтэй барааны хэрэглээний урсгалыг тооцохдоо 2 бүрэлдэхүүн хэсгийн нийлбэрээр тодорхойлно: 1) удаан эдэлгээтэй барааг жилийн турш хэрэглэснээс үүдэлтэй Энд T нь удаан эдэлгээт барааны хэрэглэсэн алдагдсан боломжийн өртөг (өөрөөр хэлбэл, хугацаа, жилээр; p_t нь барааны одоогийн өрхүүд удаан эдэлгээтэй барааны оронд зах зээлийн үнэ, p_(t-T) нь барааг худалдаж хөрөнгө оруулалт хийснээр олох байсан авах үеийн үнэ. Тухайн бараа бүрийн хувьд орлого буюу хөрөнгө оруулалтаас олж ажиглалтуудын дундаж утгыг авч зөвхөн болох байсан ашиг) болон 2) судалгааны нэг элэгдлийн түвшин тооцно. Бараа бүрийн хамрах хугацаан дахь барааны үнэ цэнийн элэгдлийн түвшин, судалгааны үеийн (r_t) бууралт (энэ нь өрхийн хувьд мөн алдсан бодит хүү4-г ашиглан h өрх бүрийн удаан мөнгийг илэрхийлнэ). 2022 оны ӨНЭЗС- эдэлгээтэй барааны урсгалыг тодорхойлно. Тэгшитгэл n (5) Удаан эдэлгээтэй барааны урсгалh = ∑ Тоо хэмжээih × (pih×(rtih + δi)) i=1 1.4. Орон сууцны хэрэглээ Орон сууцны өгөгдөл Удаан эдэлгээтэй барааны нэгэн адил орон ӨНЭЗС-гаар 2022 онд орон сууцны талаар сууц нь судалгааны хамрах хугацаанаас илүү (өрх эзэмшдэг, түрээсэлдэг, үнэгүй суудаг, хугацаагаар хэрэглэгддэг тул орон сууцны түрээсэлдэг бол хэдэн төгрөгөөр гэх мэт) худалдан авалтын үнийг шууд хэрэглээнд дэлгэрэнгүй мэдээллийг цуглуулсан. Мөн оруулахгүй. Гэхдээ удаан эдэлгээтэй оршин суугаа сууцны нийт талбай, хана, тааз, бараанаас ялгаатай нь орон сууцны үнэ цаг шалны үндсэн материал болон урсгал зардал хугацаа өнгөрөхийн хэрээр нэмэгдэж байдаг. болох цахилгаан, ус, халаалтын зардлыг Судалгаанаас харахад түрээсийн зах зээл цуглуулсан, харин гэрийн тухайд ханын тоо, нь орон сууцны бий болгох үйлчилгээний дээвэр, туурга нь давхар уу гэсэн нэмэлт урсгалыг баримжаалах сайн үзүүлэлт болж мэдээллийг цуглуулсан байна. чаддаг. Гэсэн хэдий ч Монгол Улсын хувьд түрээс төлж суудаг өрх харьцангуй цөөн тул Тооцох арга зүй өөрийн эзэмшлийн сууцандаа амьдардаг өрхүүдийн хувьд орон сууцны бий болгох Түрээсийн зах зээл сайтар хөгжсөн, айл үйлчилгээний урсгалыг өөр аргаар судлах өрхүүд бүгд байр түрээсэлж буй нөхцөлд шаардлагатай. Ялангуяа гэрийн хувьд бодит түрээсийг орон сууцны хэрэглээнд ихээхэн онцлог шинжтэй тул онцгойлон авч шууд ашиглаж болно. Гэвч зарим өрх нь үзэх шаардлагатай байдаг. түрээсэлдэг, зарим нь өөрийн сууцанд 4 Бодит хүүгийн түвшинг Монголбанкны тогтоосноор авав. Бодит хүүгийн дундаж түвшин 2022 онд 3.6% байсан. 26 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал амьдардаг, зарим нь үнэгүй суудаг холимог ихээхэн хамаарах билээ. Түрээсийн зах зах зээлтэй нөхцөлд өөрийн эзэмшлийн зээл цомхон нөхцөлд өөрөө тайлагнасан орон сууцны хийсвэр түрээсийг тооцохдоо түрээсийн үнэ найдваргүй байж болно. хедоник регрессийн загварыг (hedonic pricing model) ашиглана. Тус загвараар орон ӨНЭЗС-гаар 2022 онд нийт өрхийн 3 хүрэхгүй сууцны байршил, үндсэн материалууд, урсгал хувь нь түрээс төлж байгаа нь түрээсийн зардлуудын шинж чанараас хамааруулан зах зээл маш бага байгааг харуулж байна түрээсийн үнийг үнэлнэ. Ингэснээр өөрийн (Зураг 1.3). Монгол гэрийн хувьд түрээсийн эзэмшлийн сууцны түрээсийг таамаглах мэдээлэл бараг байхгүй бөгөөд нийт өрхийн боломжтой болно. Энэхүү аргыг ашиглахын гуравны нэг нь гэрт амьдарч байна. Тэр ч тулд түүвэр олонлогийг хангалттай олон байтугай орон сууцны байранд амьдарч буй түрээслэгчдээс бүрдүүлэх хэрэгтэй. өрхүүдийн 7 хүрэхгүй хувь нь түрээс төлдөг хэмээн хариулжээ. Ийм хязгаарлалтыг Түрээсийн мэдээлэл хомс тохиолдолд харгалзан өөрөө тайлагнасан түрээсээр судалгаагаар өрхөөс сууцаа түрээслэхээр дамжуулан түрээсийн төлбөрийг үнэлэх болсон тохиолдолд сард хэдэн төгрөгөөр шаардлагатай болж байна. Өрхийн дөрөвний түрээслэх байсныг асууж “Судалгаанд нэг орчим хувь нь түрээсийн хэмжээг хамрагдагчийн тайлагнасан” үнэлгээгээр өөрсдөө тайлагнасан байна. Энэ мэдээллийг тооцно. Гэвч ийнхүү өөрөө тайлагнасан зах зээлийн түрээсийн үнэтэй зэрэгцүүлэн түрээсийн үнэн зөв байдал нь хариулагчийн сууцандаа өөрсдөө суудаг өрхүүдийн хийсвэр түрээсийн зах зээлийн талаарх мэдлэгээс түрээсийг тооцно. Зураг 1. 3 ӨНЭЗС-ны 2022 оны мэдээлэлд бодит түрээс, өөрийн тайлагнасан түрээс, сууцны үнэлгээ, орон сууцны төрлөөр 100 80 60 Өрхийн хувь 40 20 0 Улсын дундаж Гэр Сууцны тусдаа байшин Орон сууц Бодит түрээс Өөрийн тайлагнасан түрээс Сууцны үнэлгээ Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022 Өөрийн тайлагнасан түрээсийн төлбөрийн байна. Харин гэр бус орон сууцны хувьд мэдээлэл сууцны төрлөөс хамааран өөрийн тайлагнасан түрээсийн төлбөр нь зах харилцан адилгүй байна. Түрээсийн зах зээлийн бодит түрээстэй ойролцоо байгаа зээл бараг байхгүй монгол гэрийн хувьд бөгөөд хэмжээ, чанарт тохируулга хийсний өрхүүдийн тайлагнасан түрээсийн үнэ дараа бараг ялгаагүй шахуу байна. Иймээс тодорхой хандлагагүй, тархалт нь тодорхой орон сууц, тусдаа байшин зэрэг гэрээс бусад бус байгаа нь өгөгдөл найдваргүйг харуулж сууцны хувьд өөрөө тайлагнасан түрээсийг Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 27 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал ашиглаж болохоор байна. Харин монгол • Гэр сууц – Гэр сууцны хувьд удаан гэрийн хувьд өөр арга ашиглах шаардлагатай эдэлгээтэй барааг тодорхойлоход болж байна. ашигласан Манчини болон Векчи нарын түрээсийн үнийн аргыг ашиглана. Хийсвэр ӨНЭЗС-гаар үл хөдлөх хөрөнгийн үнийн түрээсийн үнийг тухайн өрх гэртээ мэдээллийг мөн цуглуулдаг бөгөөд түүнийг өөрсдөө амьдарснаас үүдсэн алдагдсан монгол гэрийн түрээсийг тооцоолоход боломжийн өртгөөр тооцно. Алдагдсан ашиглаж болох юм. Мэдээллийн олдоцын боломжийн өртгийг капиталжуулалтын хувьд түрээсийг бодвол сууцны зах зээлийн түвшин (түрээсийн үнийг сууцны зах үнэлгээг илүү сайн тайлагнадаг ажээ. зээлийн үнэд харьцуулсан харьцаа) Ялангуяа монгол гэрийн хувьд түрээс ашиглан тооцож өөрийн тайлагнасан гэхээсээ илүүтэй зах зээлийн үнийн мэдээлэл сууцны зах зээлийн үнэлгээнд ашиглана. олдоц сайтай байна (Зураг 1.3). Энэхүү Монгол гэрүүдийн хувьд өөрийн өгөгдөл нь нормал тархалттай байгаа нь тайлагнасан гэрийн зах зээлийн үнэлгээ гэрийн түрээсийн үнийг үнэн зөвөөр үнэлэх (гэрт амьдарч буй өрхийн 85 хувьд нь боломжтойг харуулсан. боломжтой)-г ашиглана. Харин хоосон утга эсвэл хэт онцгой утгын хувьд Иймд гэр болон гэрээс бусад сууцны орлуулалт хийхэд хедоник регрессийн (орон сууц, сууцны тусдаа байшин гэх мэт) загварыг ашиглана. Аймгийн түвшний түрээсийн үнийг үнэлэхдээ 2 тусдаа аргыг капиталжуулалтын түвшинг тооцохдоо ашигласан (Зураг 1.4). Үүнд: гэрээс бусад сууцны түрээсийн болон сууцны үнийг ашигласан болно. Эдгээр • Гэрээс бусад сууц – Монгол гэр биш сууцны голч харьцаа 0.07-0.13-ын хооронд хэрэглээний урсгалыг бодит түрээс болон хэлбэлзэж байв. Дараа нь эдгээр хувийг өөрийн тайлагнасан түрээсийн үнийг сууцны үнэд хэрэглэж, гэрийн хийсвэр ашиглан хедоник регрессийн загвараар түрээсийг тооцно. тооцов. Тус загвар дахь хэрэглээний урсгал нь орон сууцны шинж чанар, байршил, үйлчилгээний хүртээмж зэрэгт суурилсан болно. Түүврийг сургалтын болон туршилтын (training and testing groups) гэсэн 2 бүлэгт хуваасан бөгөөд туршилтын түүврийн мэдээллийг ашиглан хувьсагчдыг сэлгэж R2-ыг хамгийн их байх үеийг тогтооно. Дараа нь Дуаны хувиргагч (Duan’s smearing estimator)-ийг ашиглан түрээсийг үнэлэх ба тус үнэлгээг өөрийн эзэмшлийн сууцандаа амьдарч буй бүх өрхүүдэд тархаан тооцно. Сууцны төрөл, байршил, талбай, ус, цахилгаан, дулаан хангамж зэрэг хувьсагч бүхий загварыг үнэлэхэд R2 0.6446 буюу харьцангуй өндөр гарсан. 28 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал Зураг 1. 4 Сууцны төрөл, өгөгдлийн боломжид суурилан ӨНЭЗС-наас түрээсийн төлбөрийг тооцсон аргачлал Тийм Түрээсийн үнэлгээг сууцны үнэлгээнд харьцуулсан капиталжуулалтын түвшин Сууцны үнэлгээ (28.9%) Гэр сууц байсан эсэх Түрээсийн үнэлгээг үнэлэгдсэн сууцны үнэлгээнд харьцуулсан Үгүй капиталжуулалтын түвшин (5.9%) Сууцны төрөл Тийм Бодит түрээсийн үнэлгээ (2.8%) Гэрээс Түрээслэгч эсэх бусад Үнэлэгдсэн түрээсийн сууц үнэлгээ (хедоник регресс Үгүй ашигласан) (62.4%) 1.5 Нэгтгэсэн хэрэглээ Хүнсний хэрэглээний эзлэх хувь алслагдсан бүс нутагт өндөр байгаа ч 40 хувиас доогуур Хэрэглээ нь хүнс, хүнсний бус зардал, удаан байна. Өрхийн хамгийн ядуу 10 хувьд эдэлгээтэй барааны бий болгох хэрэглээний хүнсний хэрэглээ нийт зардлын 44 хувийг урсгал, түрээсийн үнэлгээ гэсэн 4 бүрэлдэхүүн (Зураг 1.5б) бүрдүүлж байгаа нь бусад хэсэгтэй. Хүнсний бус (удаан эдэлгээтэй улс оронтой харьцуулахад Монгол Улсын бус барааны) зардал хамгийн их буюу 42 хүнсний бус хэрэгцээ харьцангуй илүү хувийг эзэлж байгаа бол удаан эдэлгээтэй байгааг харуулна. Тухайлбал, дундаас дээш бараа 13 хувь, орон сууцны зардал 15 хувийг орлоготой Индонезид хамгийн ядуу 20 хувь эзэлж байна (Зураг 1.5а). Хүнсний хэрэглээ нь хэрэглээнийхээ 60 орчим хувийг хүнсний нийт хэрэглээний дөнгөж 30 хувийг эзэлж бүтээгдэхүүнд зориулдаг бол Монголд тус байгаа нь бусад дундаж орлоготой орнуудтай үзүүлэлт ердөө 42 хувьтай байна. харьцуулахад харьцангуй бага үзүүлэлт юм. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 29 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал Зураг 1. 5 Өрхийн сарын дундаж хэрэглээний бүтэц а. Суурьшлаар 100 Нийт хэрэглээнд эзлэх хувь 80 60 40 20 0 Улсын дундаж Улаанбаатар Аймгийн төв Сумын төв Хөдөө нутаг Хүнс Хүнсний бус Удаан эдэлгээт Сууц Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022 б. Хүн амын хэрэглээний 10-н тэнцүү бүлгээр 100 Нийт хэрэглээнд эзлэх хувь 80 60 40 20 0 I II III IV V VI VII VIII IX X Хүнс Хүнсний бус Удаан эдэлгээт Сууц Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022 2. ХЭРЭГЛЭЭНИЙ ТОХИРУУЛГА Нэгтгэсэн хэрэглээнээс аж байдлын өрхүүдийн худалдан авах чадварыг улирлаар үзүүлэлтийг гаргаж авахын тулд болон байршлаар харьцуулах боломж олгоно. хоёр үндсэн тохируулгыг хийнэ. Хоёрт, өрхийн ам бүлийн тоо, бүтцэд Нэгд, амьжиргааны өртгийн тохируулга хийж аж байдлын үзүүлэлтийг ялгавартай байдалд хийх тохируулга нь үнэлнэ. Энэ нь өрхийн ам бүлийн тоо, бүтэц судалгааны хамрах хугацааны инфляци бүрэлдэхүүнээс шалтгаалсан өрхийн болон Монголын бүс нутгийн үнийн ялгаатай хэрэглээний ялгаатай байдлыг арилган байдалтай холбоотой. Эдгээр тохируулга нь харьцуулах боломж олгоно. Эдгээр тохируулга 30 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал нь өрхүүдийн аж байдлыг бодитой харьцуулах хэрэглээтэй орон сууц, сууц ашиглалтын боломжийг олгох билээ. зардлууд зэрэг хүнсний бус хэрэглээ өндөртэй нөхцөлд өрхийн гишүүдийн эдийн 2.1 Өрхийн ам бүлийн тоо, бүтцийн засгийн чадамжийг харгалзан үзэх нь чухал тохируулга хийх нь асуудал юм. Монгол Улсад Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагаас Өрхийн ам бүлийн тоо, бүрэлдэхүүнд боловсруулсан OECD-I тэнцвэржүүлэх тохируулга хийснээр хэрэглээ нь хувь хүний хэмжээсийг (Тэгшитгэл 6) ашигласан. Энэ нь аж байдлын бодитой илрэл болж чадна. өрхийн эхний насанд хүрсэн (А) гишүүнд 1.0, Өрхийн нийт хэрэглээг гишүүдийнх нь тоонд дараагийн насанд хүрсэн гишүүн бүрд (А) 0.7, (нэг хүнд ногдох тохируулга) шууд хувааж олон хүүхэд (К) бүрд 0.5 гэсэн жин өгдөг. OECD-I улсын ядуурлын шугамтай зэрэгцүүлж болох тэнцвэржүүлэх хэмжээс нь өрхийн ам бүлийн ч энэ нь хэд хэдэн сул талтай. Нас, хүйс болон тоо, бүтэц болон эдийн засгийн чадамжийн хүн ам зүйн бусад шинж чанараас хамааран ялгаатай байдалд тохируулга хийнэ. өрхийн гишүүдийн хэрэгцээ ялгаатай байх тул нэг хүнд ногдох тохируулга нь аж байдлын Тэгшитгэл түвшинг тэр болгон бодитой илэрхийлэхгүй. Жишээ нь, нэг хүнд ногдох хувилбараар олон (6) ESOECD-I = 0.3+0.7A+0.5K хүүхэдтэй айл өрхийн аж байдал нь насанд хүрсэн хүмүүс бүхий айл өрхийн аж байдалтай адилхан гарч болно. Гэтэл хүүхдийн хэрэглээ 2.2 Амьжиргааны өртгийн насанд хүрсэн хүнийг бодвол доогуур байна. ялгавартай байдалд тохируулга хийх нь Эдийн засгийн чадамжийг хэмжихэд хүндрэл үүсдэг. Орон сууц, сууц ашиглалтын зардлууд, Цаг хугацаа (судалгааны хугацаанд) болон удаан эдэлгээтэй бараа зэрэг хүнсний бус орон зай (Монгол Улсын газарзүйн бүс олон бүтээгдэхүүн нь нийтийн буюу өрхийн нутгууд) дахь амьжиргааны өртгийн зөрүүнд гишүүд хамтран хэрэглэж болох бараа тохиргоо хийхийн тулд ӨНЭЗС-ны 2022 оны байдаг. Харин хүнсний хувьд хамтын хэрэглээ мэдээллээс үнийн дефляторыг тооцов. Үнийн гэх зүйл үндсэндээ байхгүй. Манай улс шиг хэлбэлзлийг тохируулахад хэрэглээний үнийн хүнсний бус хэрэглээ өндөртэй улсын хувьд индексийг (ХҮИ) ашиглаагүй болно. Монголын эдийн засгийн чадамжийг зайлшгүй авч үзэх хувьд ХҮИ-ийг гол төлөв төв суурин газрын шаардлагатай (Jolliffe & Tetteh Baah, 2022). зах зээлийн мэдээлэлд тулгуурлан тооцдог Жишсэн насанд хүрсэн хүнээр тохируулга тул ядуу өрх олноор амьдарч буй хөдөө хийж хувь хүний болон нийтийн хэрэглээний орон нутгийн үнийн зөрүүг тайлбарлахад аль алиныг харгалзан үзэх замаар дээрх тохиромжгүй юм. Мөн ХҮИ нь дундаж хүн асуудлыг шийдвэрлэх ба ингэснээр өрхийн амын хэрэглээний сагсыг илэрхийлдэг тул бүтэц, ам бүлийн ялгааг орхигдуулалгүйгээр ихэнх тохиолдолд энэ нь ядуу өрхүүдийн аж байдлын онцлогийг илүү гаргах боломжтой хэрэглээний сагснаас ялгаатай байдаг. болдог. ӨНЭЗС-наас өрхийн үнийн мэдээллийг ашигласнаар ядуу өрхийн амьжиргааг илүү Жишсэн насанд хүрсэн хүнээр тохируулга сайн илэрхийлэх боломжтой. ӨНЭЗС-наас хийнэ гэдэг нь өрхийн гишүүн бүрийг насанд айл өрхүүдийн хэрэглэж буй зүйлсийн төрөл, хүрсэн эрэгтэй хүн рүү шилжүүлэн жишиж чанарын зөрүү нь тод томруун харагдах байна гэсэн үг. Ийнхүү жиших олон арга байдаг тул ядуу өрхүүдийн амьжиргааг илүү сайн ч аль нь “хамгийн сайн” талаар зөвшилцөл илтгэнэ. Тиймээс ядуурлыг хэмжихээр байдаггүй бөгөөд сонголт нь тухайн улсын бүрдүүлсэн сагсны бүтэц ба үнийн индекс нь нөхцөл байдал, өрхийн хэрэглээний бүтцээс ХҮИ-ээс ялгаатай байхаар байна. ихээхэн хамаарна. Ялангуяа хамтын Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 31 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал Монголын хувьд ядуу хүн амын дунд хүртэл 4. Үнийн индексийг тооцох – Пааше хүнсний бус хэрэглээ нь хэрэглээний ихэнх индексийг Дитон болон Зайди (2002) хувийг бүрдүүлэх тул үнийн индексэд хүнсний нарын томьёог ашиглан тооцоолно бус барааг оруулах нь чухал юм. Гэвч ӨНЭЗС- (Тэгшитгэл 7). ны 2022 оны мэдээллээр хүнсний бус бараа, бүтээгдэхүүний хувьд үнийг нь биш зөвхөн Тэгшитгэл -1 po ∑ k зарлагын мэдээллийг цуглуулсан. Иймд (7) pp h = wh k ph k үнийн индексийн тооцоонд ӨНЭЗС-ны 2022 оны мэдээлэл болон ҮСХ-ны 2022 оны аймгийн түвшний сарын ХҮИ-ийн судалгааны Энд w h k аймаг-улирал бүр дэх h өрхийн k нэр төрлийн дундаж үнийн эзлэх хувь; w k - улсын o хүнсний бус бараа, бүтээгдэхүүний үнийн өгөгдлийг мөн ашиглав. Үнийн тохируулга түвшин дэх k нэр төрлийн хэрэглээний эзлэх хувь; p k аймаг-улирал бүр дэх h өрхийн k нэр h хийхдээ дараах дөрвөн үе шатыг хамарна төрлийн худалдан авсан үнийн голч; p k улсын o (Манчини ба Векчи, 2022; Дитон ба Зайди, 2002). Үүнд; түвшин дэх k нэр төрлийг худалдан авсан үнийн голч; 1. Жишиг бүлгийг сонгох нь – Үнийн индекс нь ядууст хамааралтай байхын тулд Үнийн харьцааг бүрдүүлэхдээ ХҮИ-ийн жишсэн насанд хүрсэн хүнээр тохируулсан судалгаанаас хүнсний болон хүнсний бус хэрэглээний5 20-иос 50 дахь перцентильд бүлгүүдийн бараа бүрийн голч үнүүдийг багтах өрхүүдийг сонгож жишиг бүлгийг ашиглав. Эдгээр үнийн харьцаанд (нэгдүгээр тодорхойлно. алхамд сонгосон жишиг бүлэгт суурилан тооцсон улсын болон аймгийн түвшний 2. Хэрэглээний сагсыг тодорхойлох нь – улирлын үнийн хувийн жингийн хамтаар) Жишиг бүлгийг ашиглан хүнсний болон үндэслэн үнийн индексүүдийг тооцсон болно. хүнсний бус барааг дундаж зардлын жингээр нь буурах эрэмбээр жагсааж, хамгийн доогуур эрэмбэлэгдэж, нийлбэр дүн нь нийт хэрэглээний 10 хувиас бага хувийг эзэлж буй бараануудыг хасна. Ингэснээр 64 төрлийн бараанаас (27 нь хүнсний бараа, 37 нь хүнсний бус) бүрдсэн хэрэглээний сагс бий болж байна. 3. Индекс тооцох түвшинг тодорхойлох нь – Албан ёсны статистикт ХҮИ-ийг сар бүр аймгаар гаргадаг. Үнийн индексийг тооцохдоо аймаг-сар эсвэл аймаг-улирал гэсэн 2 хувилбарыг авч үзсэн болно. Ингээд сагсан дахь барааны ажиглалтын тоог харгалзан үзвэл аймаг-улирал хувилбарыг сонгох нь тохиромжтой байв. Амендола (Amendola et al., 2023) нарын зөвлөмжийн дагуу тохируулгыг аймгууд доторх улирлын үнийн ялгааны хувьд, цаашлаад аймаг хоорондын үнийн ялгааны хувьд гүйцэтгэсэн болно. 5 Перцентилийн мужийг өөрчилснөөр эсвэл жишсэн насанд хүрэгчид ногдох хэрэглээг ашигласнаар хэрэглээний сагсны бүтэц эсвэл жинд мэдэгдэхүйц өөрчлөлт орохооргүй байна. 32 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал 3. ЯДУУРЛЫН ШУГАМЫГ ШИНЭЧЛЭХ НЬ Хэрэглээг бүрдүүлсний дараа өрхийг Тооцох арга зүй ядуу биш гэж үзэх хэрэглээний хамгийн бага түвшин буюу Үндсэн хэрэгцээний зардлын аргыг ашиглан ядуурлын шугамыг тодорхойлох ядуурлын шугамыг тооцох үйл явц нь дараах шаардлагатай болдог. Монгол Улсын хувьд 5 үе шатаас бүрдэнэ. Үүнд; абсолют ядуурлын шугамыг ашигладаг. Энэ нь хүний үндсэн хэрэгцээг хангахад 1. Жишиг бүлгийг тодорхойлох – шаардлагатай наад захын хэрэглээний Тохиромжтой хэрэглээний сагсыг хамгийн бага зардал юм. Уг ядуурлын тодорхойлохын тулд эхлээд өрхийн жишиг шугамыг тодорхой онд шинэчлэн тооцдог ба бүлгийг тодорхойлдог. Ядуу хүмүүсийн ядуурлын шугамыг дахин шинэчлэх хүртэл хэрэглээний сагсыг тодорхойлох дараа дараагийн жилүүдэд тухайн ядуурлын зорилготой ч ядуурлын шугам хэд гэдэг шугамыг хэрэглээний үнийн өөрчлөлтөөр нь тодорхойгүй тул ядуу хүмүүс багтах завсарлан тооцдог. Цаг хугацаа өнгөрөхийн боломжтой жишиг бүлгийг эхлээд хэрээр амьжиргааны түвшин өөрчлөгдөх тул тодорхойлно. Үүний тулд ядуурлын улс орнууд ядуурлын шугамыг 10 жилд нэг түвшний статистик тоон мэдээллийг удаа шинэчилдэг. Монгол Улс өмнө нь 2010 үндэслэн жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд оны ядуурлын шугамыг суурь болгон авч 2022 ногдох хэрэглээг багаас их рүү эрэмбэлээд он хүртэл хэрэглээний үнийн өөрчлөлтөөр хоёрдугаар квантил бүлэг буюу доогуур засварлан тооцож ирсэн. Харин 2022 оны хэрэглээтэй 20-40 хувийн бүлгийг эхний мэдээлэлд үндэслэн ядуурлын шугамыг жишиг бүлгээр тодорхойлно. Үүний дараа шинэчлэн, суурь оныг өөрчилж байна. 2-5 хүртэлх алхмуудыг дараалуулан Ядуурлын шугамын суурь оныг өөрчилсөн гүйцэтгэж 5-р алхмаар ядуурлын шугамыг тохиолдолд хуучин болон шинэ ядуурлын тодорхойлно. Ингэж тодорхойлсон шугамд суурилсан ядуурлын үзүүлэлтүүдийг ядуурлын шугам нь дараагийн жишиг шууд харьцуулах боломжгүй болох тул шинэ бүлгийн төв цэг болж, хоёр дахь жишиг ядуурлын шугам шинэ хугацааны цувааг бүлгийг тодорхойлон дахин 2-5 хүртэлх үүсгэдэг. алхмуудыг гүйцэтгэн хоёр дахь ядуурлын шугамыг тодорхойлно. Энэ давталтыг Монгол Улс ядуурлын шугамаа тооцохдоо шинээр тодорхойлогдох ядуурлын шугам үндсэн хэрэгцээний зардлын аргыг бүрээр гарч ирсэн ядуурлын түвшний ашигладаг. Энэ арга нь наад захын хамгийн зөрүү маш бага байх түвшинд (<0.01 нэгж бага хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүн, хувь) очих хүртэл давтаж, хамгийн сүүлд үйлчилгээний сагсыг тодорхойлж, түүний тодорхойлогдсон бүлгээр жишиг бүлгийг өртөг буюу мөнгөн дүнгээр илэрхийлэгдэх сонгоно. зардлын дүнг тооцно. Хэрэглээний сагс нь эрүүл, идэвхтэй амьдрахад шаардлагатай 2. Хүнсний сагсыг бүрдүүлэх нь – Хүнсний илчлэг, хоол тэжээлийн хэрэглээ болон сагсыг жишиг бүлгийн хувьд хэрэглээний нийгмийн амьдралд оролцоход шаардлагатай жин хамгийн өндөр, хүнсний нийт бараа, үйлчилгээгээр хангагдах суурь хоёр хэрэглээний 90 орчим хувийг багтаасан чадамжийг хамрахыг зорьдог. Өөрөөр зүйлсээр бүрдүүлнэ. Монгол Улсын хэлбэл, үндсэн хэрэгцээний зардлын аргаар газарзүйн харилцан адилгүй онцлогийг тооцогдсон ядуурлын шугам нь хүнс болон харгалзан үзэж сагсыг Улаанбаатар хот, хүнсний бус гэсэн хоёр бүрэлдэхүүнтэй байна. аймгийн төв, сумын төв, хөдөө нутгаар тус тусад нь бүрдүүлнэ. Ингэхдээ сагс бүрийн хувьд дээрх 90 хувийн шаардлагыг тавина. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 33 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал Хавсралтын Хүснэгт 1-д үзүүлсэнчлэн 4. Хүнсний бус бүрэлдэхүүн хэсгийг эцсийн сагсанд 34 зүйл багтсан байна. тооцоолох нь – Хүнсний бус Жишиг бүлгийг ашиглан насанд хүрсэн бүрэлдэхүүнийг тооцохдоо Раваллион хүнд ногдох өдрийн дундаж хэмжээг зүйл (Ravallion, 1998)-ы засварласан тус бүрээр тооцно. аргачлалыг ашиглав. Ингэхдээ хүнсний ядуурлын шугамд ойрхон айл өрхүүд дээр 3. Хүнсний ядуурлын шугамыг тооцох төвлөрнө. Жишсэн насанд хүрсэн хүний нь – Хүнсний сагсны нийт илчлэгийн хүнсний ядуурлын шугамын ойролцоо хэмжээг тооцно. Хүнсний сагсны нэр амьдарч байгаа буюу доогуур хэрэглээтэй төрөл болгоноор нэгжийн үнийг тооцож, 10-40 хувийнхны хүнсний бус бараа, хэрэглэсэн хэмжээгээр үржүүлэн, бүтээгдэхүүн, үйлчилгээнд зарцуулж нийлбэр дүнгээр нийт хүнсний сагсанд буй дундаж зардлын дүнгээр тооцно. зарцуулсан зардлын дүнг олно. Эндээс Раваллионы аргачлал нь анхнаасаа хоол хоногт эрүүл идэвхтэй амьдрахад хүнсний хэрэглээ өндөртэй улс орнуудад шаардлагатай зохистой түвшний зориулагдсан билээ. Гэтэл ӨНЭЗС-наас илчлэгийг нийт хүнсний сагсанд харахад Монгол Улсын хувьд хүнсний шаардлагатай зардлын дүнгээр үржүүлж, бус жин нэлээн өндөр тул Раваллионы хэрэглээний сагсаар тодорхойлогдсон аргачлалыг засварласан хувилбараар нийт илчлэгийн хэмжээнд хуваана. Ингэж ашигласан. тодорхойлогдсон мөнгөн дүн нь хүнсний ядуурлын шугам байна. Эрүүл идэвхтэй 5. Ядуурлын ерөнхий шугамыг тооцоолох амьдрахад шаардлагатай хэрэгцээг нь – Ядуурлын ерөнхий шугам нь хүнсний хангах сагсны зардлыг тогтоохын тулд ядуурлын шугам болон хүнсний бус ЭМЯ-наас зөвлөсөн жишсэн насанд бүрэлдэхүүн хоёрын нийлбэр юм. 2022 хүрсэн эрэгтэй хүнд хоногт шаардлагатай онд жишсэн насанд хүрсэн хүнээр тооцсон 2,400 калорийн илчлэгийн босго хэмжээг ядуурлын ерөнхий шугам нь хоногийн ашиглав. 2022 онд насанд хүрсэн хүний 13,744 төгрөг, сарын хүнсний ядуурлын хүнсний ядуурлын шугам өдрийн 5,603 шугам 418,045 төгрөг байна (Хүснэгт 1.2). төгрөг, сарын хүнсний ядуурлын шугам нь 170,414 төгрөг болсон (Хүснэгт 1.2). Хүснэгт 1. 2 2022 оны ядуурлын шугам, жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнээр тооцсон төгрөг Өдрийн Сарын Хүнсний ядуурлын шугам 5,603 170,414 Хүнсний бус бүрэлдэхүүн хэсэг 8,141 247,631 Ядуурлын ерөнхий шугам 13,744 418,045 34 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 1: Ядуурлыг хэмжих шинэчилсэн аргачлал Ядуурлын шугамыг шинэчлэн тогтоохдоо шугамаас бага зэрэг дээгүүр байгааг харж улс орны орлогын түвшинг харгалзан үзэх болно. Энэ нь Монгол Улс дундаас дээш нь зүйтэй юм. Үүнийг үнэлэх нэг арга нь орлоготой улс орон гэсэн статустай нийцтэй шинэ ядуурлын шугамаа ижил орлоготой улс байхаар байна. Улс орон хөгжихийн хэрээр орнуудын ядуурлын шугамуудтай харьцуулж ядуурлын стандарт нь эдийн засгийн хөгжил үзэх явдал юм. Жоллиффе нарын (Jolliffe et дэвшлээ даган хувьсдаг байх нь чухал. al., 2022) зураг 1.6-д өгөгдсөн судалгааны Түүнчлэн шинэ шугам нь 2022 оны үнээр үр дүнгээс харахад Монгол Улсын 2022 оны илэрхийлж засварласан 2010 оны ядуурлын ядуурлын шугам нь дундаас дээш орлоготой шугамаас дээгүүр байгаа нь сүүлийн 10 жилд улс орны 2017 оны Худалдан авах чадварын амьжиргааны түвшин дээшилснийг илтгэнэ. паритетээрхи 6.85 ам.долларын ядуурлын Зураг 1. 6 Монгол Улсын ядуурлын шугамыг олон улстай харьцуулсан байдал 64 2022 оны ядуурлын шугам Үндэсний ядуурлын шугам (2017 оны ХАЧП) 32 HIC: $24.35 16 2010 оны ядуурлын шугам (2022 оны үнээр илэрхийлсэн) 8 UMIC: $6.85 4 LMIC: $3.65 LIC: $2.15 2 1 2 4 8 16 32 64 128 256 Нэг хүнд ногдох ДНБ, өдрөөр (2017 оны ХАЧП) Бага орлоготой орнууд (LIC) Дундаас доош орлоготой орнууд (LMIC) Дундаас дээш орлоготой орнууд (UMIC) Өндөр орлоготой орнууд (HIC) Тайлбар: 2010 оны ядуурлын шугамыг ХҮИ-ийг ашиглан 2022 оны үнээр илэрхийлэв. Нэг хүний ядуурлын хийсвэр шугамыг Jolliffe & Pyrdz (2016) аргачлалд суурилан тооцов. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022, Jolliffe, et al. (2022) суурилж тооцов. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 35 БҮЛЭГ 2. Ядуурал 2022 онд БҮЛЭГ: ЯДУУРАЛ 2022 ОНД 2 Энэ бүлэгт 2022 оны ядуурал, тэгш бус байдлыг харуулахыг зорилоо. 36 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 2. Ядуурал 2022 онд Хүн амын ядуурлын түвшин 2022 онд дундах хэрэглээний тархалтыг харуулдаг 27.1 хувь болж, ойролцоогоор нийт хүн ядуурлын мэдрэмж7 2.3 хувь байна. амын 913.7 мянга нь ядуу амьдарч байна. Үндэсний ядуурлын шугам 2022 оны Хөдөөгийн ядуурал 2022 онд хот суурин байдлаар 418,045 төгрөг болсон бөгөөд газрын8 ядуурлаас ихээхэн өндөр байгаа нь жишсэн насанд хүрсэн нэг хүний сарын хот, хөдөөгийн ялгаа мэдэгдэхүйц их байгааг хэрэглээ энэ босго хэмжээнээс доогуур бол илтгэж байна. Хөдөөд ядуурлын түвшин 35.5 ядуу хүн гэж тооцогдсон. Өөрөөр хэлбэл, хувь болж, хотынхоос 12.5 нэгж хувиар өндөр Монгол Улсын нийт хүн амын 27.1 хувь нь байна (Зураг 2.1а). Мөн хөдөө амьдарч буй амьжиргааны наад захын хэрэгцээгээ хангах хүмүүс илүү ядуу амьдарч байгаагаас гадна зайлшгүй шаардлагатай хүнс болон хүнсний ядуурлын гүнзгийрэлт болон мэдрэмж хот бус зүйлсээ худалдан авах чадваргүй байна суурин газрынхтай харьцуулахад өндөр гэсэн үг юм. Ядуурлын гүнзгийрэлт буюу ядуу байгаа нь ядуу хүн амын дунд ядуурлын хүний дундаж хэрэглээ6 ядуурлын шугамаас эрчимжилт болон хэрэглээний ялгаа илүү 6.5 хувиар доогуур байна. Харин ядуу хүн амын илэрч байгааг харуулж байна. Зураг 2. 1 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, ядуу хүн амын тархалт, улсын дундаж, хот, хөдөөгөөр, 2022 a) Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд б) Ядуу хүн амын дүнд эзлэх хувь 40 35.5 100 30 27.1 80 43.2 23.0 60 20 40 7.9 56.8 10 6.5 5.8 20 2.3 2.1 2.6 0 0 Улсын дундаж Хот Хөдөө Ядуурлын хамралтын хүрээ Ядуурлын гүнзгийрэлт Хот Хөдөө Ядуурлын мэдрэмж Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцооолол, ӨНЭЗС 2022 6 Ядуурлын гүнзгийрэлт нь ядуу бус хүн амыг ядуурлын шугамаас 0 хувийн зөрүүтэй гэж үзвэл хүн тус бүрийн хэрэглээний дундаж түвшин ядуурлын шугамаас хэдэн хувиар доогуур байгааг илэрхийлнэ. Энэ нь ядуурлын эрчимжилтийг илэрхийлэх бөгөөд ядуу хүмүүсийн хэрэглээ ядуурлын шугамаас хэр хол байгааг харуулна. Ядуурлын гүнзгийрэлт өндөр байх тусам ядуурал илүү ноцтой, гүнзгий байгааг илтгэнэ. 7 Ядуурлын мэдрэмж нь ядуу хүн амын дундах хэрэглээний тархалт буюу тэгш бус байдлыг илэрхийлдэг. Энэ хэмжүүр нь ядуурлын шугамаас нэлээдгүй доогуур түвшинд байгаа өрхүүдийн хувьд илүү ач холбогдолтой тооцоолол байдаг. Тухайн өрхийн хэрэглээ нэмэгдсэн ч хэмжээ нь ядуурлын шугамаас доогуур байсаар байвал ядуурлын хамрах хүрээ, гүнзгийрэлт өөрчлөгдөхгүй ч ядуурлын мэдрэмж нь нэмэгддэг. 8 Хот суурин газарт нийслэл, аймгийн төвийг, хөдөөд сумын төв, хөдөө нутгийг оруулж ойлгоно. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 37 БҮЛЭГ 2. Ядуурал 2022 онд Алслагдсан хөдөө орон нутагт ядуурал илүү Хөдөөд ядуурлын түвшин өндөр байгаа ч ядуу их байгаа бөгөөд эдгээр бүс нутагт ядуурлын хүн амын талаас илүү хувь (56.8 хувь) нь хот түвшин 41.2 хувьд хүрээд байна. Суурьшлын суурин газарт амьдарч байна. Ядуу хүн амын дөрвөн төрлөөр авч үзвэл, хөдөө нутгийн дийлэнх нь хот суурин газарт амьдарч байгаа ядуурлын түвшин хамгийн өндөр ба сумын нь Улаанбаатар болон аймгийн төвүүдэд төвөөс 10.6 нэгж хувиар, аймгийн төвөөс 15.1 манай улсын нийт хүн амын гуравны хоёр нэгж хувиар, Улаанбаатар хотоос 19.6 нэгж нь амьдардагтай холбон тайлбарлаж болно. хувиар өндөр байна (Зураг 2.2а). Ядуурлын Харин ядуу хүмүүсийн 43.2 хувь нь сумын бусад үзүүлэлтүүдийг авч үзвэл, ядуурлын төв болон хөдөө нутагт амьдарч байна (Зураг гүнзгийрэлт хөдөө нутагт хамгийн өндөр 2.2б). Хүн ам ихээр суурьшсан хот суурин, буюу 9.0 хувь, ядуурлын мэдрэмж 2.9 хувь ялангуяа Улаанбаатар хотод орон сууц, суурь байна. Мөн хөдөө нутагт амьдарч буй ядуу үйлчилгээний хүртээмж хязгаарлагдмал хүн амын дундаж хэрэглээ бусад суурьшлын байдаг нь эмзэг байдлыг улам нэмэгдүүлдэг ядуу хүн амын дундаж хэрэглээнээс 2.0-3.3 тул ядуу хүн амын төвлөрөл ихтэй хот суурин хувиар доогуур байна (Зураг 2.2а). газрын ядуурлын асуудлыг шийдвэрлэх нь чухал юм. Зураг 2. 2 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, ядуу хүн амын тархалт, суурьшлаар, хувиар, 2022 a) Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд б) Ядуу хүн амын дүнд эзлэх хувь 50 100 41.2 23.4 40 80 35.5 30.6 19.9 30 27.1 60 26.1 23.0 21.6 40 19.4 20 7.9 9.0 20 10 6.5 5.8 5.6 6.1 7.0 37.4 2.3 2.1 2.1 2.1 2.6 2.4 2.9 0 0 Нийт Улаанбаатар Аймгийн Нийт Сумын Хөдөө төв төв нутаг Улсын Улаанбаатар дундаж Хот Хөдөө Аймгийн төв Ядуурлын хамралтын хүрээ Ядуурлын гүнзгийрэлт Сумын төв Ядуурлын мэдрэмж Хөдөө нутаг Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцооолол, ӨНЭЗС 2022 Ядуурлын түвшнийг бүсээр авч үзвэл, улсын дунджаас 6.3-9.4 нэгж хувиар өндөр Улаанбаатар хот болон Төвийн бүсэд байна. Хэдийгээр ядуурлын түвшин Баруун хамгийн бага байна. Улаанбаатар хот бүсэд хамгийн өндөр байгаа ч Зүүн бүсийн (21.6 хувь) болон Төвийн бүс (24.6 хувь)- ядуурлын гүнзгийрэлт (8.8%), мэдрэмж (3.2%) ийн ядуурлын түвшин улсын дунджаас 2.5- хамгийн өндөр буюу ядуурлын эрчимжилт их 5.5 нэгж хувиар бага, харин Баруун, Зүүн байна (Зураг 2.3а). болон Хангайн бүсүүдийн ядуурлын түвшин 38 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 2. Ядуурал 2022 онд Ядуу хүмүүсийн дийлэнх хэсэг Улаанбаатар хүн амын төвлөрөл их (Улаанбаатараас бусад хот болон Хангайн бүсэд амьдардаг. бүсүүд дунд)-тэй Хангайн бүсэд ядуучуудын Улаанбаатар хотод ядуурлын түвшин бага ойролцоогоор дөрөвний нэг нь амьдардаг, хэдий ч хүн ам хамгийн их төвлөрсөн бүс нутаг харин бага хүн амтай Зүүн бүсэд ядуурлын тул ядуучуудын бараг таван хүн тутмын хоёр түвшин өндөр ч ядуучуудын 10 хүрэхгүй хувь нь Улаанбаатар хотод амьдарч байна. Мөн нь амьдарч байна (Зураг 2.3б). Зураг 2. 3 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, ядуу хүн амын тархалт, бүсээр9, хувиар, 2022 a)   Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд б) Ядуу хүн амын дүнд эзлэх хувь 40 100 36.5 35.3 9.1 33.4 80 13.4 30 27.1 24.6 22.3 21.6 60 20 17.8 40 10 7.9 7.8 8.8 6.5 5.2 5.6 20 37.4 2.3 2.6 2.6 3.2 2.1 1.7 0 0 Улсын Баруун Хангай Төв Зүүн Улаанбаатар дундаж Улаанбаатар Төв Ядуурлын хамралтын хүрээ Ядуурлын гүнзгийрэлт Баруун Зүүн Ядуурлын мэдрэмж Хангай Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 Олон тооны иргэд ядуурлын шугамын үг юм. Харин эсрэгээрээ ядуурлын шугамыг дөнгөж дээгүүр хэрэглээтэй амьдарсан бууруулах тусам ядуу гэж ангилагдах хүн хэвээр байгаа нь эдгээр иргэд ядууралд амын тоо аажмаар буурч 20 хувьд хүрэхэд өртөх өндөр эрсдэл байгааг харуулж байна. ядуурлын түвшин 14.4 хувь байхаар байна. Ядуурлын шугам өөрчлөгдөхөд ядуурлын Эдгээр ядуурлын шугамын ялгавартай үндсэн үзүүлэлтүүд хэр зэрэг мэдрэмжтэй түвшнүүдэд ядуу хүн амын тархалтад орж байгааг ойлгох нь чухал байдаг. Ядуурлын буй өөрчлөлтөөс олон тооны хүн эмзэг шугамыг 20-н хувиар өсгөхөд нийт хүн амын байдалтай байгааг харж болно. Тиймээс 13.9 хувь буюу 468.0 мянган хүн ядууралд ядуурлын шугамаас доогуур амьдарч буй хүн нэмж өртөх тооцоолол гарсан (Зураг 2.4). амаас гадна ядууралд өртөхөд ойрхон эмзэг Хэрэв нийгэм, эдийн засгийн байдалд ахиц, өрх, хүн амд чиглэсэн бодлого байх нь чухал дэвшил гарахгүй буюу өөрчлөлтгүй байхад юм. үнийн өсөлт, ажилгүйдэл, өвчин, байгалийн гамшиг зэрэг гэнэтийн цочролд эдгээр хүмүүс ядууралд орох эмзэг байдалтай байна гэсэн 9 Баруун бүсэд Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Увс, Ховд аймгууд, Хангайн бүсэд Архангай, Баянхонгор, Булган, Өвөрхангай, Хөвсгөл, Орхон аймгууд, Төвийн бүсэд Дорноговь, Дундговь, Өмнөговь, Говьсүмбэр, Сэлэнгэ, Төв, Дархан-Уул аймгууд, Зүүн бүсэд Дорнод, Сүхбаатар, Хэнтий аймгууд багтдаг. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 39 БҮЛЭГ 2. Ядуурал 2022 онд Зураг 2. 4 Ядуурлын шугамын ялгавартай түвшингүүд дэх ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, 2022 50 44.2 41.0 40 37.4 34.1 30.5 30 27.1 23.9 20.6 20 17.4 14.4 11.7 10 0 1.25x 1.20x 1.15x 1.10x 1.05x Ядуурлын 0.95x 0.90x 0.85x 0.80x 0.75x шугам Ядуурлын шугамын ялгавартай түвшингүүд Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 2022 оны байдлаар Жини индекс улсын хөдөө нутгийн хүн амынхаас 54 хувиар өндөр дунджаар 31.4 нэгж байсан¹0 бол хот суурин байна (дараагийн бүлгээс дэлгэрэнгүй харна газарт тэгш бус байдал илүү өндөр байна. 2022 уу). Эдгээр байршлын ялгаатай байдал нь оны байдлаар хүн амын хамгийн чинээлэг 10 улсын хэмжээний тэгш бус байдал өндөр хувь нь хамгийн ядуу 10 хувиас дөрөв дахин гарахад нөлөөлсөн байна. Мөн хотын их хэрэглээтэй байна (Хүснэгт 2.1). Энэхүү Жини индекс хөдөөгийнхөөс 6.4 нэгжээр улсын түвшний үр дүн нь орон зайн буюу хот, өндөр байгаагаас хотын өрхүүдийн дунд хөдөөгийн хүн амын хоорондын болон тухайн хэрэглээний ялгаатай байдал их буюу илүү байршлын хүн амын дундах тэгш бус байдал олон бүлгийн төлөөлөл бүхий хүмүүс байгааг ямар байгаагаас хамаарчээ. Хэрэглээний илтгэж байна. Хэдийгээр Улаанбаатар хотод түвшин хот, хөдөөгийн хүн амын хооронд эрс ядуурлын түвшин бага ч Жини индекс бусад ялгаатай бөгөөд хот суурин газар, ялангуяа бүсүүдээсээ 4.7-8.1 нэгжээр өндөр байна. Улаанбаатарын хүн амын дундаж хэрэглээ 10 Жишсэн насанд хүрсэн хүний хэрэглээ нь өрхийн эдийн засгийн чадамж болон өрх доторх хүүхэд, насанд хүрсэн хүний хэрэглээний ялгаатай байдлыг харгалзан ядуурлыг хэмжихэд ашигласан. Харин нэг хүнд ногдох хэрэглээ нь өрх доторх гишүүдийн бүтцээс үл хамааран хүмүүсийн дундаж бодит нөөцийн хуваарилалт тусгахын тулд тэгш бус байдлыг тооцоход ашигласан. Нэг хүнд сард ногдох хэрэглээ 2022 оны байдлаар 481.4 мянган төгрөг гарсан. 40 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 2. Ядуурал 2022 онд Хүснэгт 2. 1 Тэгш бус байдал ба дундаж хэрэглээ, 2022 Жини индекс P90/P10 харьцаа Улсын дундаж 31.4 4.1 Хот 32.3 4.4 Хөдөө 25.9 3.2 Суурьшил Улаанбаатар 33.2 4.7 Аймгийн төв 28.7 3.7 Сумын төв 26.3 3.3 Хөдөө нутаг 24.9 3.0 Бүс Баруун 25.1 3.1 Хангай 28.1 3.5 Төв 27.0 3.4 Зүүн 28.5 3.7 Улаанбаатар 33.2 4.7 Тайлбар. P90/P10 харьцаа нь хүн амын хамгийн чинээлэг 10 хувь (P90) болон хамгийн ядуу 10 хувь (P10)-ийнхны хэрэглээг харьцуулан тэгш бус байдлыг хэмждэг. Энэ харьцаа нь өндөр байх нь хүн амын дээд болон доод бүлгийн хүн амын дунд хэрэглээний ялгаа өндөр байгааг илэрхийлэх бөгөөд илүү их тэгш бус байдал байгааг илтгэдэг. Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 ОЛОН УЛСЫН ХАРЬЦУУЛАЛТ Тухайн улсын амьжиргааны түвшин, өсөж 2.4 хувь байна. Дундаас дээш орлоготой амьдрах өртөг, хэрэглээний онцлогийг улсын ядуурлын шугам болох 6.85 ам.доллар тусгаж, ядуурлыг илүү нарийвчлан, үндэсний (ХАЧП)-аар тооцвол ядуурлын хамралт 22.1 онцлогийг тусгасан байдлаар хэмжих хувь байгаа нь Монгол Улсын үндэсний зорилгоор улс орнууд өөрийн үндэсний ядуурлын түвшинтэй ойролцоо байна. ядуурлын шугамыг тодорхойлж, ядуурлыг хэмждэг. Харин Дэлхийн Банкны олон Төв болон Зүүн Азийн дундаж орлоготой улсын ядуурлын шугамууд¹¹ нь улс орнуудын бусад орнуудтай харьцуулахад Монгол ядуурлыг хооронд нь харьцуулах, жишиг Улсын ядуурлын түвшин дунд, харин тэгш тогтоох боломжийг олгодог. бус байдлаараа илүү доод түвшинд байна. Дундаас дээш орлоготой улсын ядуурлын Дундаас дээш орлоготой улсын ядуурлын шугам 6.85 доллароор хэмжихэд Монгол шугам 6.85 доллароор тооцсон Монгол Улсын ядуурлын түвшин Вьетнам, Узбекстан Улсын ядуурлын түвшин 22.1 хувь нь улсуудтай ойролцоо, харин Лаос, Филлипин, үндэсний ядуурлын түвшинтэй ойролцоо Тажикстан зэрэг улсуудаас мэдэгдэхүйц бага байна. 2017 оны худалдан авах чадварын түвшинд байна (Зураг 2.5а). Монгол Улсын паритет (PPP)-д суурилсан туйлын ядуурлын тэгш бус байдал (Жини индексээр хэмжсэн) нь шугам болох нэг хүнд хоногт ногдох 2.15 тэгш бус байдал бага байдаг Зөвлөлт Холбоот ам.доллар (ХАЧП)-ын түвшинд Монголын Улсын бүрэлдэхүүнд байсан улс орнууд болох ядуурлын хамралт маш бага буюу 0.2 хувь Узбекистан, Казахстан, Тажикстан улсуудын байна. Харин бага дунд орлоготой улсуудын түвшинтэй ойролцоо байна. ядуурлын шугам болох 3.65 ам.доллар (ХАЧП)- аар тооцвол ядуурлын хамралт бага зэрэг 11 Олон улсын ядуурлын шугам нь нэг хүнд ногдох өдрийн хэрэглээнд суурилан тооцдог. Энэ нь бусад улс орнуудын ядуурлын үзүүлэлтүүдийг харьцуулах боломжийг олгодог. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 41 БҮЛЭГ 2. Ядуурал 2022 онд Зураг 2. 5 Ядуурлын хамралтын хүрээ, 2017 оны ХАЧП-аар тооцсон 6.85 ам.долларын ядуурлын шугамаар, Жини коэффициент a) Ядуурлын хамралтын хүрээ, улс орнуудаар, хувиар б) Жини коэффициент, улс орнуудаар Лаос (2018) 70.5% Лаос (2018) 38.8 Филиппин (2021) 69.1% Филиппин (2021) 37.3 Тажикстан (2015) 66.4% Вьетнам (2022) 36.1 Индонез (2023) 61.8% Индонез (2023) 36.1 Кыргызстан (2022) 60.1% Хятад (2021) 35.7 Монгол (2022) 22.1% Тайланд (2021) 34.9 Вьетнам (2022) 19.7% Тажикстан (2015) 34.0 Узбекистан (2022) 17.3% Монгол (2022) 31.4 Хятад (2021) 17.0% Узбекистан (2022) 31.2 Тайланд (2021) 12.2% Казахстан (2021) 10.6% Казахстан (2021) 29.2 Турк (2021) 7.6% Кыргызстан (2022) 26.4 Малайз (2021) 2.3% Эх үүсвэр: Дэлхийн Банк, Ядуурал ба Тэгш бус байдлын Платформ 42 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд БҮЛЭГ: ЯДУУРЛЫН ДҮР ТӨРХ 3 2022 ОНД Энэ бүлэгт хүн амын хэрэглээний хэв шинж, боловсролын түвшин, хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, хөрөнгийн эзэмшил, суурь үйлчилгээний хүртээмж зэрэг үзүүлэлтүүдээр 2022 оны ядуурлын дүр төрхийг харууллаа. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 43 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд 3.1. Ядуурал, хэрэглээний хэв амынхаас 2.5 дахин их байна. Судалгааны шинж 2022 оны дүнгээр ядуу бус жишсэн насанд хүрсэн нэг хүн сард дунджаар 784.0 мянган Жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд ногдох төгрөгийг хэрэглээндээ зарцуулдаг бол сарын дундаж хэрэглээ 658.0 мянган ядуу хүн 318.0 мянган төгрөг буюу өдөрт төгрөг байна. Бүлэг 1-д дурдсанчлан, өрхийн дунджаар 10,456 төгрөгийг зарцуулж байна хэрэглээ нь хүнс, хүнсний бус, сууц болон (Зураг 3.1а). Хүн амын хамгийн чинээлэг 20 удаан эдэлгээтэй бараа гэсэн үндсэн дөрвөн хувийнхан сард дунджаар 1.25 сая төгрөгийг бүрэлдэхүүнээс бүрддэг. 2022 оны байдлаар хэрэглээндээ зарцуулсан нь дунджаар 290.0 жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд ногдох сарын мянган төгрөгийн хэрэглээтэй хамгийн ядуу дундаж хэрэглээний 29.5 хувийг хүнс, 41.7 бүлгийн хүн амынхаас 4.3 дахин байна. Энэ хувийг хүнсний бус, 16.1 хувийг сууц, 12.6 нь хүн амын хамгийн чинээлэг 20 хувийнхны хувийг удаан эдэлгээт бараа, бүтээгдэхүүний хэрэглээ улсын нийт хэрэглээнд харьцангуй хэрэглээ бүрдүүлж байна. давамгайлж, нийт хэрэглээний 39 хувийг эзэлж байгаа бол хамгийн ядуу 20 хувийнхны Ядуу бус хүн амын жишсэн насанд хүрсэн нэг хэрэглээ дөнгөж 8 хувийг эзэлж байна. хүнд ногдох сарын дундаж хэрэглээ ядуу хүн Зураг 3. 1 Жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд ногдох сарын дундаж хэрэглээ, хэрэглээний тархалт, тэнцүү 5-н бүлгээр, 2022 a) Жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд ногдох хэрэглээ, мянган төгрөгөөр б) Хэрэглээний тархалт, хэрэглээний тэнцүү 1400 5-н бүлгээр, хувиар 1,254 1200 100 1000 80 39.3 529 784 745 800 721 658 566 60 600 435 22.6 400 318 290 40 200 17.0 20 0 12.8 8.4 IV V Улсын дундаж Хот Хөдөө Ядуу бус Ядуу I II III 0 I IV II V III Тайлбар. Тэнцүү 5-н бүлгийг жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд ногдох хэрэглээнд үндэслэн тооцсон. I нь хүн амын хамгийн ядуу 20, V нь хамгийн чинээлэг 20 хувийнхан байна. Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 Хэрэглээний тархалтаас харахад өрхүүд жишсэн насанд хүрсэн нэг хүн дунджаар нийт хүнсний бус бараа, үйлчилгээ (удаан хэрэглээнийхээ 70 хувь буюу 464.0 мянган эдэлгээтэй бараа болон сууцны хэрэглээг төгрөгийг хүнсний бус бараа, үйлчилгээнд оруулсан)-нд хүнстэй харьцуулахад илүү зарцуулдаг. Харин 194.0 мянган төгрөг буюу зардал гаргадаг байна. Улсын дунджаар нийт 30 хувийг хүнсэндээ зарцуулдаг байна. 44 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд Хүн амын амьжиргаа доогуур байх эсвэл амын ялгаатай бүлгүүдэд хүнсний бус бараа, чинээлэг байхаас үл хамаараад хүнсний бус үйлчилгээ (удаан эдэлгээтэй бараа, сууны бараа, үйлчилгээнд хүнстэй харьцуулахад хэрэглээ ороогүй)-ний хэрэглээний нийт илүү зардал гаргадаг ч амьжиргаа доогуур хэрэглээнд эзлэх хувь хэлбэлзэл хамгийн бүлгийнхний нийт хэрэглээнд эзлэх хүнсний бага буюу 39-44 хувийн хооронд байна (Зураг зардлын хувь чинээлэг бүлгийнхээс илүү 3.2б). Харин хамгийн чинээлэг 20 хувийнхны өндөр байна. Тухайлбал, хэрэглээний бүлгийн удаан эдэлгээтэй бараа болон сууцны хамгийн ядуу 20 хувьд амьдардаг хүмүүс хэрэглээ хамгийн ядуу бүлгийнхээс дунджаар нийт хэрэглээнийхээ 43 хувийг хүнсэндээ 11 дахин их байна (Зураг 3.2а). Тухайлбал, зарцуулдаг бол хамгийн чинээлэг 20 хувь нь хамгийн ядуу бүлгийн жишсэн насанд хүрсэн 23 хувийг хүнсэндээ зарцуулжээ. нэг хүн сард дунджаар сууцандаа 19.3 мянган төгрөг, удаан эдэлгээтэй бараанд 22.2 мянган Нийт хэрэглээнд хүнсний бус бараа, төгрөг зарцуулдаг бол хамгийн чинээлэг үйлчилгээний хэрэглээ дийлэнх хувийг эзэлж бүлгийн сууцны хэрэглээ 13 дахин их буюу байгаа ч удаан эдэлгээтэй бараа болон сууцны 258.3 мянган төгрөг, удаан эдэлгээтэй хэрэглээ нь хүн амын амьжиргааны ялгааг барааны хэрэглээ 9 дахин их буюу 196.4 харуулж буй гол хүчин зүйл болж байна. Хүн мянган төгрөг байна. Зураг 3. 2 Жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд ногдох сарын дундаж хэрэглээ, хэрэглээний үндсэн бүрэлдэхүүний бүтцээр, 2022 a) Жишсэн насанд хүрсэн нэг хүнд ногдох б) Хэрэглээний бүтэц, хувиар 1400 хэрэглээ, хэрэглээний үндсэн бүрэлдэхүүнээр, 100 мянган төгрөгөөр 8 7 9 10 12 13 12 15 7 6 1200 10 196 80 18 13 19 18 23 1000 258 43 43 60 800 44 104 43 92 41 41 41 600 83 136 63 134 39 106 505 40 42 75 400 325 43 307 275 26 22 245 44 38 24 19 191 20 42 34 200 138 125 29 28 29 211 294 23 194 218 159 183 130 124 0 0 Ядуу бус IV V IV V Улсын дундаж Ядуу I II III Улсын дундаж Ядуу бус Ядуу I II III Хүнс Хүнсний бус Сууц Удаан эдэлгээтэй бараа Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 Ядуу болон хөдөөгийн өрхийн хувьд хүнсний хэрэглээнийхээ 81 хувийг эдгээр хүнсний нэр хэрэглээний төрөлжилт хангалттай бус төрлүүдэд зарцуулж байгаа нь цөөн тооны байна. Нэг хүний хүнсний зардлын 70 хувь хүнсний төрөл зүйл хэрэглэгддэг нь харагдаж нь мах, гурил, сүү, сүүн бүтээгдэхүүнүүдээс байна. Харин ядуу бус хүмүүс эдгээр хүнсний бүрдэж байна. Мөн ядуу хүмүүс хүнсний нэр төрлүүдэд нийт хүнсний хэрэглээний 68 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 45 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд хувийг зарцуулжээ. Хотын ядуу бус өрхүүдийн нь хотын амьдралын хэв маягтай холбоотой махны хэрэглээ ядуу өрхүүдээс харьцангуй байх магадлалтай. Ихэнх хүмүүс гэрээсээ бага байгаа нь дээрх зөрүү үүсэх шалтгаан хол зайтай ажилладаг тул урт хугацаанд болсон. зорчих шаардлага үүсдэг. Үүнээс гадна ажлын ачаалал ихтэй байх, ресторан, хоолны Амьжиргааны түвшин сайтай өрхүүд илүү газруудын хүртээмжтэй байх, мөн хүмүүс тав гадуур хооллох хэв маягтай болсон байна. тухыг эрхэмлэх, ресторан, гудамжны хоол, Ядуу бус өрхүүд хүнсний хэрэглээнийхээ бэлэн бэлтгэсэн хоол, хүнс хэрэглэхийг илүүд дунджаар 11 хувийг гэрээсээ гадуур хооллоход үздэг болох зэрэг соёлын өөрчлөлтүүд нь зарцуулдаг (Зураг 3.3). Энэ хандлага нь хотын хотын ядуу биш хүн амын дунд гадуур хооллох ядуу бус өрхийн хувьд харьцангуй өндөр буюу үзэгдлийг түгээмэл болгож байх боломжтой. ойролцоогоор 14.5 хувь байхад хөдөөгийн ядуу бус өрхийнх дөнгөж 1.4 хувь байна. Энэ Зураг 3. 3 Өрхийн сарын дундаж хүнсний хэрэглээ, хүнсний хэрэглээний бүтэц, ядуурлын байдлаар, 2022 Улсын дундаж 39 18 14 9 6 4 3 3 3 1 Ядуу бус 37 17 14 11 6 5 3 3 3 1 Ядуу 46 22 13 2 6 3 4 211 Хотын ядуу бус 33 17 13 15 7 5 3 3 4 1 Хөдөөгийн ядуу бус 48 16 16 1 5 3 4 3 2 1 Хотын ядуу 42 25 11 3 7 4 4 3 11 Хөдөөгийн ядуу 51 18 15 1 5 2 4 211 0 20 40 60 80 100 Мах, махан бүтээгдэхүүн Гурил, гурилан бүтээгдэхүүн Сүү, сүүн бүтээгдэхүүн Бусад Гадуур хооллолт Хүнсний ногоо Цай, кофе, ус, ундаа Төрөл бүрийн тос Чихэрлэг бүтээгдэхүүн Жимс, самар Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 Хүнсний бус хэрэглээний зардлууд дотроос үйлчилгээний зардал эзэлдэг (Зураг 3.4). хувцас болон тээврийн зардал хамгийн өндөр Бусад онцлох зардлуудыг авч үзвэл түлш, хувийг эзэлдэг бөгөөд ядуу болон ядуу бус эрчим хүч, сууцны төлбөрт 11.2 хувийг, хувь өрхийн нийт хүнсний бус хэрэглээний бараг хүнд хандсан бараа, үйлчилгээнд 10.6 хувийг, 40 хувийг бүрдүүлдэг. Жишсэн насанд хүрсэн эрүүл мэндэд 9.7 хувийг зарцуулжээ. нэг хүний хүнсний бус бараа, үйлчилгээний дундаж хэрэглээ сард 275,0 мянган төгрөг Хүн амын хэрэглээний ялгаатай бүлгүүд байдаг бөгөөд үүний бараг 20 хувийг хооронд хүнсний бус хэрэглээний бүтэц бэлэн хувцас, 18 хувийг тээвэр, тээврийн ихээхэн ялгаатай байдаг. Ядуу өрхүүд ядуу 46 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд бус өрхүүдтэй харьцуулахад хувцас болон Хөдөө болон хотын ядуу өрх хооронд түлш, эрчим хүч, сууны төлбөрт илүү зардал тодорхой ялгаанууд байдаг нь тодорхой гаргадаг ба боловсрол, эрүүл мэнд зэрэг бүс нутагт чиглэсэн бодлого боловсруулах зайлшгүй шаардлагатай үйлчилгээнд бага шаардлагатайг харуулж байна. Хотын ядуу зардал гаргадаг байна. Жишсэн насанд хүрсэн өрхүүдийн хувьд түлш, эрчим хүч, сууцны нэг хүнд сард ногдох хүнсний бус хэрэглээнд төлбөрийн зардал нь томоохон дарамт болж, хүн амын хамгийн чинээлэг 20 хувийнхан нь нийт хүнсний бус хэрэглээний тавны нэгийг хамгийн ядуу 20 хувийнхантай харьцуулахад 4 эзэлдэг байна (Зураг 3.4). Харин хөдөө орон дахин их мөнгө зарцуулжээ. Хамгийн илэрхий нутгийн ядуу өрхүүд хүнсний бус зардлынхаа өндөр ялгаа нь боловсролын зардалд ихэнх хувийг хувцас, тээврийн зардалд ажиглагдах бөгөөд хамгийн чинээлэг бүлгийн зарцуулдаг бөгөөд эдгээр бараа, үйлчилгээнд өрхийн нийт хүнсний бус хэрэглээнийхээ нийт хүнсний бус хэрэглээнийхээ бараг талыг 9.5 хувийг боловсролд зарцуулдаг бол зарцуулдаг. Эдгээр хэрэглээний хэв маяг нь хамгийн ядуу бүлгийнхэн ердөө 3.7 хувийг хот, хөдөөгийн ядуу өрхүүдийн тулгарч буй зарцуулдаг (Зураг 3.4). Харин ядуу өрхүүдийн бэрхшээлийг тодотгож, ядуурлыг үр дүнтэй хувьд хүнсний бус хэрэглээнд хувцас, түлш, бууруулахын тулд бүс нутгийн онцлогт эрчим хүч, сууцны төлбөр илүү өндөр хувийг тохирсон бодлого хэрэгжүүлэхийн чухлыг эзэлдэг. Энэ нь тэдний урт хугацааны хүний харуулж байна. капиталын хөрөнгө оруулалтаас илүүтэйгээр өдөр тутмын амин чухал хэрэгцээгээ хангахад анхаардаг болохыг харуулж байна. Зураг 3. 4 Өрхийн сарын дундаж хүнсний бус хэрэглээ, хүнсний бус хэрэглээний бүтэц, ядуурлын байдлаар, 2022 Улсын дундаж 20 18 11 11 10 8 8 7 4 3 Ядуу бус 19 19 11 10 10 8 8 8 4 3 Ядуу 24 13 15 12 8 7 8 4 5 4 I 24 12 16 13 8 7 8 4 5 4 II 23 17 13 11 9 7 8 5 4 4 III 22 18 12 11 9 7 8 6 4 3 IV 20 20 11 11 9 7 8 7 4 3 V 17 20 10 10 11 9 7 10 5 2 Хотын ядуу бус 17 18 12 11 10 8 8 8 5 2 Хөдөөгийн ядуу бус 25 22 7 9 9 8 6 5 3 5 Хотын ядуу 20 11 19 13 10 6 9 4 5 2 Хөдөөгийн ядуу 30 16 9 11 7 7 7 4 4 6 0 20 40 60 80 100 Хувцас Тээвэр Түлш, эрчим хүч, сууцны төлбөр Хувь хүнд хандсан бараа, үйлчилгээ Эрүүл мэнд Гэр ахуйн хэрэгсэл, үйлчилгээ Харилцаа холбоо Боловсрол Амралт, чөлөөт цаг Бусад Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 47 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд 3.2. Өрхийн хүн ам зүйн шинж хүүхэдтэй байгаа нь хүн ам зүйн ачаалал¹² чанарууд нэмэгдэхэд хүргэж байна. Өөрөөр хэлбэл, ядуу өрхөд өрхийн бусад гишүүдээ, ялангуяа Ам бүл цөөтэй, ялангуяа хүүхэдгүй эсвэл үр хүүхдүүдээ тэжээн тэтгэх хангалттай тооны цөөн хүүхэдтэй өрхүүд ядуу байх магадлал хөдөлмөрийн насны хүмүүс дутагдалтай бага байна. Манай улсын нэг өрх 2022 онд байгааг харуулж байна. Үүний үр дүнд ядуу өрх дунджаар 3.4 ам бүлтэй, үүнээс ядуу бүлэгт ядуу бус өрхтэй харьцуулахад нэг хүнд ногдох хамаарах өрхүүдийн ам бүлийн дундаж 4.2, орлого бага байдаг. Ядуу өрхийн хүн ам зүйн ядуу бус өрхүүдийн ам бүлийн дундаж 3.2 ачаалал дунджаар ядуу бус өрхийнхөөс 22.6 байна (Зураг 3.5а). Хэрэглээний ялгаатай хувиар өндөр буюу ядуу өрхийн хөдөлмөрийн бүлгүүдэд өрхийн ам бүлийн дундаж тоо өөр насны 100 хүнд ядуу бус өрхтэй харьцуулахад байна. Тухайлбал, хамгийн ядуу 20 хувийн 14 тэжээлгэгч илүү ногдож байна (Зураг 3.5б). өрхийн ам бүлийн дундаж хамгийн чинээлэг Ядуу өрхүүдийн хувьд асрамж шаардлагатай хувийнхны ам бүлийн дунджаас ойролцоогоор хүн ам болох хүүхдийн тоо их, харин чинээлэг 1.5 дахин их, 0-14 настай хүүхдийн дунджаас өрхүүдийн хувьд өндөр настан их байдаг 2.2 дахин их байна. нь голчлон хүн ам зүйн ачаалал ялгаатай гарахад нөлөөлжээ. Хэрэглээний ялгаатай Хөдөлмөрийн насны хүн амд ногдох бүлгүүдээр авч үзвэл, хүүхдийн ачаалал эрс тэжээлгэгчдийн тоо болон хүүхдийн тоо буурч байгаа нь нийт хүн ам зүйн ачаалал ихсэх тусам ядуурал нэмэгдэж байна. чинээлэг бүлэгт бага гарахад нөлөөлсөн Өрхийн гишүүдийн насны бүтэц нь ядуурлыг байна. тодорхойлох нэг үзүүлэлт юм. Ядуу өрх олон Зураг 3. 5 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо, хүн ам зүйн ачаалал, 2022 a) Ам бүлийн дундаж тоо, хүүхдийн тоо (0-14 нас) б) Хүн ам зүйн ачаалал, хувиар 5 100 4.2 4.2 4 3.8 80 3.5 3.5 8 7 3.4 3.4 3.3 3.2 10 3 2.8 60 11 11 12 9 12 11 12 2 1.7 40 1.6 71 68 1.3 60 56 1.1 1.2 55 1.1 1.1 54 54 50 1.0 1.0 51 43 1 0.8 20 0 0 Улсын дундаж Хот Ядуу бус Ядуу I II III IV V Улсын дундаж Ядуу бус I II III IV V Хот Хөдөө Хөдөө Ядуу Ядуурлын Хүн амын тооны Ядуурлын Хүн амын тооны байдлаар тэнцүү 5 бүлгээр байдлаар тэнцүү 5 бүлгээр Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо Хүүхдийн тоо (0-14 нас) Хүүхдийн ачаалал Хөгшдийн ачаалал Тайлбар: Хүүхдийн ачааллыг 15 хүртэлх насны хүүхдийн тоог өрхийн хөдөлмөрийн насны гишүүд (15-64 нас)-ийн тоонд харьцуулан 100-гаар үржүүлж, Хөгшдийн ачааллыг 65, түүнээс дээш насны ахмадуудын тоог өрхийн хөдөлмөрийн насны гишүүд (15-64 нас)-ийн тоонд харьцуулан 100-гаар үржүүлж тооцно. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022 12 Хүн ам зүйн ачаалал нь хөдөлмөрийн насны 100 хүнд ногдох “тэжээлгэгчдийн” хувийг илэрхийлдэг. Хүн ам зүйн ачаалал нь өрхийн хөдөлмөрийн бус насны гишүүд (15 хүртэлх насны хүүхдүүд болон 65, түүнээс дээш насны хөгшдийн тоо)-ийн тоог хөдөлмөрийн нас (15-64 нас)-ны гишүүдийн тоонд харьцуулан 100-гаар үржүүлж тооцно. 48 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд Өрхөд хүүхдийн тоо их байх нь илүү өндөр ядуурлын түвшин 27 хувь байгаа ч 15-аас ядууралтай байх хандлага ажиглагдаж доош насныхны ядуурлын түвшин 31-33 байна. Нийт өрхийн ойролцоогоор 60 орчим хувьтай байна (Зураг 3.6б). Эсрэгээрээ хувь нь хүүхэдтэй ба тэдгээрийн ядуу байх ахмад настай хүмүүс илүү чинээлэг өрхөд магадлал хүүхэдгүй өрхтэй харьцуулахад амьдрах магадлал өндөр байгаа ба энэ нь 12 нэгж хувиар өндөр байна (Зураг 3.6а). эрүүл мэндийн үйлчилгээнд илүү хамрагддаг, Нэг өрхөд 1 хүүхэд нэмэгдэх нь ядууралд тогтмол тэтгэврийн орлоготой байх гэх мэт өртөх магадлалыг дунджаар 6.4 нэгж хувиар нь нөлөөлж, ядуурал харьцангуй бага гарсан нэмэгдүүлдэг. Тиймээс улсын хэмжээнд байх боломжтой. Зураг 3. 6 Ядуурлын хамралтын хүрээ, насны бүлэг, хүүхдийн тоогоор, 2022 a) Ядуурлын хамралтын хүрээ, хүүхдийн тоогоор б) Ядуурлын хамралтын хүрээ, хувиар, ядуу хүн (0-14 нас), хувиар амын тоо, мянган хүнээр, насны бүлгээр 40 38.0 35 33 34 120 32 31 30 30 Ядуурлын хамралтын хүрээ (%) 27 28 26 100 Ядуу хүн амын тоо, мян.хүн 30 27.7 24 25 25.7 25 22 20 80 21.5 20 18 20 15.8 15 60 10 10 40 5 0 0 20 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60+ Хүүхэдгүй өрх 1 хүүхэдтэй өрх 2 хүүхэдтэй өрх 3, түүнээс олон хүүхэдтэй өрх 1, түүнээс олон хүүхэдтэй Ядуурлын хамралтын хүрээ Ядуу хүн амын тоо Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 3.3. Боловсрол амын амьжиргааны түвшинг сайжруулах нэг чухал хүчин зүйл нь боловсролын асуудал Боловсролгүй эсвэл бага боловсролтой хүн гэж үзэж болно. мэргэжлийн ур чадвар шаардахгүй ажил буюу цалин багатай ажил хийж, цаашлаад ядууралд Ядуу болон ядуу бус хүн амын боловсролын илүү өртөмтгий болдог. Боловсролын түвшин түвшингийн ялгаа дээд боловсрол эзэмшсэн өндөр байх нь ажилд орох боломжуудыг байдлаар илүү тодорхой харагдаж байна. нэмж өгөхөөс гадна нийгэмдээ илүү идэвхтэй Ядуу 25, түүнээс дээш насны арван хүн оролцоотой байх зэрэг аж байдлын бусад тутмын нэг нь дээд боловсролтой байгаа нь чухал талуудыг нээхэд тусалдаг. Тиймээс хүн улсын түвшинд 32 хувь, ядуу бус хүн амын Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 49 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд дунд 39 хувь байгаагаас мэдэгдэхүйц доогуур түвшин хамгийн өндөр буюу 51 хувьтай түвшин юм (Зураг 3.7а). Чинээлэг бүлгийн хүн байгаа бол дээд боловсролтой хүн амын 7 амын дунд дээд боловсрол эзэмших хандлага хувь нь ядуу байна (Зураг 3.7б). Боловсрол мэдэгдэхүйц өндөр байгаа нь хүн амын аж болон ядуурлын хамаарал нь сайн боловсрол байдалтай эзэмшсэн боловсролын түвшин эзэмших нь тухайн хүний ирээдүйн амьдралд хүчтэй хамааралтай байгааг илтгэж байна. эерэг нөлөө үзүүлэх хамгийн том хөрөнгө Боловсролгүй хүн амын хувьд ядуурлын оруулалт болохыг илэрхийлж байна. Зураг 3. 7 25, түүнээс дээш насны хүн амын боловсролын түвшин, ядуурлын хамралтын хүрээ, 2022 a) Боловсролын түвшин, хувиар б) Ядуурлын хамралтын хүрээ, боловсролын түвшнээр хувиар 100 8 18 10 16 14 27 32 39 14 80 13 42 39 39 17 60 60 35 19 51 60 17 34 50 24 18 43 19 20 30 19 40 26 29 40 37 28 24 24 22 23 25 17 30 28 20 30 20 14 11 10 15 16 12 10 8 6 11 3 19 5 9 3 2 8 1 4 1 20 5 2 10 3 10 11 8 4 2 5 1 0 10 7 Улсын дундаж Хот Улаанбаатар Хөдөө Ядуу бус Ядуу I II III IV V 0 Бага Бүрэн дунд Мэргэжлийн боловсрол Дээд Боловсролгүй Бүрэн бус дунд Ядуурлын Хүн амын тооны байдлаар тэнцүү 5 бүлгээр Боловсролгүй Бага Бүрэн бус дунд Бүрэн дунд Дээд Мэргэжлийн боловсрол Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 Ядуу өрхүүдийн хүүхдүүд илүү хожуу хүртээмжтэй хамрагдаж байгааг харуулж суралцаж эхэлдэг ба сургуулийн өмнөх байна. Алслагдсан хөдөө орон нутгийн боловсролд хамрагдах нь чинээлэг өрхүүдийн хүүхдүүд боловсролын байгууллага тэдний хүүхдүүдтэй харьцуулахад мэдэгдэхүйц амьдарч буй газраас хол зайд байгаагаас бага түвшинтэй байна. Хамгийн чинээлэг шалтгаалан сургуулийн өмнөх боловсролд 20 хувийн өрхийн 2-6 настай хүүхдүүдийн хамрагдах боломж хязгаарлагдмал байдаг. 63 хувь нь сургуулийн өмнөх боловсролд Энэхүү газар зүйн саад бэрхшээл нь бага (СӨБ) хамрагдаж байгаа бол хамгийн ядуу насны хүүхдийн боловсрол эзэмших 20 хувийнхны хувьд энэ үзүүлэлт 45 хувьтай боломжийг улам бүр хязгаарлаж, ядуу, байна. Энэ ялгаа нь танин мэдэхүйн болон тусгаарлагдсан өрхийн хүүхдүүдэд тулгарч нийгмийн хөгжлийн талаасаа чухал ач буй хүндрэл бэрхшээлийг улам нэмэгдүүлж холбогдолтой, урт хугацаандаа боловсрол, байна. ирээдүйн боломжуудад нөлөө үзүүлдэг бага насны хүүхдийн боловсролд тэгш бус 50 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд Мөн ядуу өрхийн хүүхдүүд илүү төрийн эдгээр өрхүүдийн санхүүгийн хязгаарлагдмал өмчийн сургуульд суралцаж байгаа бол байдалтай холбон тайлбарлаж болох юм. өрхүүдийн амьжиргааны түвшин ахих тусам Амьжиргаа сайтай хүмүүс хүүхдүүдээ хувийн хувийн сургуульд хамрагдах хандлага нь их сургуульд сургах хандлага нэмэгдэж байгаа байна. Тухайлбал, хамгийн чинээлэг 20 хувийн нь тухайн хүүхдийн сурлагын амжилт гаргах, өрхийн бараг дөрвөн хүүхэд тутмын нэг нь нийгмийн харилцаанд оролцох зэргээр ерөнхий боловсрол олгох хувийн сургуульд илүү боломжууд гарч ирэх бол ядуу өрхийн суралцаж байгаагаас харагдана. Харин хүүхдүүдийн хувьд сул тал болж, цаашдаа хамгийн ядуу өрхийн хүүхдүүдийн нэг хувь тэгш бус байдал улам гүнзгийрэх юм. хүрэхгүй хүүхдүүд хувийн сургуульд сурдаг нь Зураг 3. 8 Сургуулийн өмнөх боловсролд хамрагдалт, бага сургуулийн төрлөөр, хувиар, 2022 a) СӨБ-д хамрагдалт (2-6 нас), хэрэглээний тэнцүү 5-н бүлгээр, б) Хувийн ерөнхий боловсролын сууршлаар, хувиар сургуульд хамрагдалт, хэрэглээний тэнцүү 5-н бүлгээр, 80 хувиар 63 63 25 60 57 58 59 22 53 55 55 50 20 45 45 40 15 28 10 20 5 5 4 2 0 0.2 0.3 0 Хөдөө нутаг Сумын төв Улаанбаатар Аймгийн төв Улсын дундаж Ядуу бус Ядуу Улсын дундаж II III IV V I II III IV V I Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 3.4. Хөдөлмөр эрхлэлт нь эдийн засгийн эмзэг байдлыг нэмэгдүүлж, өрхүүдийн амьжиргаа дээшлүүлэх боломжийг Хүн амын ядуурал, аж байдлыг тодорхойлогч хязгаарладаг. өөр нэг чухал хүчин зүйл бол хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, эрхэлж байгаа ажлын 2022 онд ядуу хүмүүс, ялангуяа хотын төрөл юм. Тогтвортой, өндөр цалинтай ажлын ядуу иргэд, орлого олох үйл ажиллагаанд байр нь өрхүүдийг үндсэн хэрэгцээгээ хангах, оролцох магадлал нь ядуу бус хүмүүстэй боловсрол, эрүүл мэндийн салбарт хөрөнгө харьцуулахад мэдэгдэхүйц бага байсан. оруулах, эдийн засгийн тогтвортой байдлаа Хөдөлмөрийн нас (15, түүнээс дээш)-ны хүн бэхжүүлэх боломжийг олгодог. Харин албан амын дунд ядуу хүмүүс ажил эрхлэх магадлал бус, бага цалинтай, тогтворгүй ажил эрхлэлт ядуу бусаас 10.1 нэгж хувиар бага байна Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 51 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд (Зураг 3.9a). Үүний оронд, тэд хөдөлмөрийн Ажилгүй байх нь ядууралд өртөх эрсдэлийг зах зээлд идэвхгүй байх эсвэл ажилгүй¹³ нэмэгдүүлдэг. Өрхийн тэргүүн нь ажилгүй байх хандлагатай байжээ. Энэ нь тогтвортой байгаа өрхүүдийн ядуурлын түвшин 46.2 ажил эрхлэх боломжид саад тулгарч байгааг хувь бөгөөд энэ нь ажил эрхэлдэг эсвэл харуулж байна. Энэхүү ялгаа нь хот, суурин хөдөлмөрийн зах зээлд идэвхгүй¹4 (ажиллах газарт илүү тод илэрдэг. Учир нь хотод хүчнээс гадуур) оролцдог өрхүүдийнхээс хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин ерөнхийдөө хавьгүй өндөр үзүүлэлт юм (Зураг 3.9б). бага байдаг. Харин хөдөө орон нутагт хөдөө Энэхүү ялгаа нь ажил эрхлэлт нь тодорхой аж ахуй, мал аж ахуйн хувиараа хөдөлмөр хэмжээний эдийн засгийн тогтвортой байдлыг эрхлэлт өндөр байдаг тул ядуу болон ядуу хангадаг ч ажил хөдөлмөрийн төрөл болон бус хүмүүсийн ажиллах хүчний оролцоо тогтвортой байдал нь маш чухал болохыг харьцангуй бага зөрүүтэй байна. Хотод энэ харуулж байна. Учир нь чанаргүй эсвэл албан зөрүү 14.8 нэгж хувьтай байгаа нь хотын ядуу бус хөдөлмөр эрхлэлт нь өрхүүдийг ядуурлын иргэд ажил олох, хөдөлмөрийн зах зээлд эрсдэлд байлгасаар байна. нэвтрэхэд илүү их бэрхшээлтэй тулгарч байгааг илтгэж байна. Зураг 3. 9 Хөдөлмөрийн насны хүн амын хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, хувиар, 2022 a) Хөдөлмөрийн насны хүн амын хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, хувиар б) Ядуурлын хамралтын хүрээ, өрхийн тэргүүний хөдөлмөр 100 эрхлэлтийн байдлаар, хувиар 47 49 43 45 54 55 49 48 45 41 80 50 46 60 1 1 1 1 1 2 1 1 3 40 3 40 51 55 59 30 25 49 54 49 51 54 20 44 42 20 20 0 10 Хот Ядуу I II III IV V Улсын дундаж Хөдөө Ядуу бус 0 Ажилтай Ажилгүй Ажиллах хүчнээс гадуур Ядуурлын Хүн амын тооны байдлаар тэнцүү 5 бүлгээр Ажилтай Ажилгүй Ажиллах хүчнээс гадуур Тайлбар: Хөдөлмөр эрхлэлтийн байдлыг судалгааны мэдээлэл цуглуулсан өмнөх 7 хоногийн хөдөлмөр эрхлэлтийн мэдээллээр тодорхойлдог. Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 13 Ажилгүй хүн гэж сүүлийн 7 хоногт хөдөлмөр эрхлээгүй, хөдөлмөр эрхлэх зорилгоор ажил хайж байгаа болон ажил хийхэд бэлэн байгаа хөдөлмөрийн насны хүнийг хэлнэ. 14 Хөдөлмөрийн зах зээлд идэвхгүй өрхийн тэргүүнтэй өрхүүд ядуурлын түвшин өндөртэй байдаг ч энэ нь ажилгүй өрхүүдийнхээс бага түвшинд байна. Учир нь идэвхгүй хүмүүс ихэвчлэн тэтгэвэр авагчид байдаг бөгөөд тэтгэвэр эсвэл бусад санхүүгийн дэмжлэг авах боломжтой байдаг. 52 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд Ядуу болон ядуу бус ажилчид ялгаатай байдагтай холбоотой юм. Хөдөө аж ахуйд салбаруудад хөдөлмөр эрхэлдэг бөгөөд ажиллаж буй хүмүүсийн хувь хэмжээ хүн ядуу хүмүүс хөдөө аж ахуй, ялангуяа мал аж амын хэрэглээний бүлгүүдээр харьцуулж ахуй болон амьтны гаралтай үйлдвэрлэлд үзвэл, амьжиргааны түвшин сайжрах тусам ихэвчлэн оролцдог байна. Ядуу хүмүүсийн эрс буурдаг бөгөөд хамгийн чинээлэг 20 ойролцоогоор дөрвөн хүн тутмын нэг нь хөдөө хувийнхны зөвхөн 6 хувь нь хөдөө аж ахуйд аж ахуйд ажилладаг бөгөөд энэ нь ядуу бус ажилладаг. Амьжиргааны түвшин сайжирч, ажилчдын тус салбарт ажилладаг түвшинтэй хэрэглээ нэмэгдэхийн хэрээр хөдөлмөр харьцуулахад хоёр дахин их дүн юм (Зураг эрхлэлт хөдөө аж ахуйн салбараас өндөр ур 3.10). Хөдөө аж ахуйд илүү өндөр оролцоотой чадвартай уул уурхай, мэргэжлийн үйлчилгээ, байдал нь орон зайн ялгааг харуулж байгаа боловсрол, эрүүл мэнд зэрэг салбарууд бөгөөд ядуу хүмүүс хөдөө орон нутагт, руу шилжиж байна. Энэ нь эдийн засгийн ялангуяа алслагдсан хөдөө нутагт амьдрах өөрчлөлт болон өндөр цалинтай ажил олох хандлага өндөр, энд хөдөлмөр эрхлэлт нь боломжууд нэмэгдэж байгааг харуулж байна. ихэнхдээ хөдөө аж ахуйн салбарт төвлөрсөн Зураг 3. 10 Хөдөлмөрийн насны хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, салбараар, 2022 4 5 6 5 1 4 5 5 4 4 4 5 100 4 2 Хөдөө аж ахуй 11 10 13 17 17 15 15 18 2 17 18 6 6 Уул уурхай 80 8 9 27 1 7 9 9 9 9 10 9 11 2 10 8 14 21 11 1 16 8 10 13 16 Үйлдвэрлэл, барилга 60 14 21 11 19 20 11 12 87 13 16 13 Худалдаа 14 8 4 4 40 17 17 5 16 16 11 17 17 Мэргэжлийн үйлчилгээ 19 6 6 9 17 7 20 25 38 39 35 7 Төрийн удирдлага 22 11 24 9 19 18 16 6 1 7 6 0 Боловсрол, эрүүл мэнд Улсын дундаж Улаанбаатар Хөдөө нутаг Аймгийн төв Сумын төв Ядуу бус Ядуу I II III IV V Бусад Байршил Ядуурлын Хүн амын тооны байдлаар тэнцүү 5 бүлгээр Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 Ядуу ажилчид бага ур чадвар шаарддаг, хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг ба голчлон мөн албан бус салбарт хөдөлмөр эрхлэх мал аж ахуй эсвэл өрхийн бизнест цалин магадлал өндөр байна. Ядуу ажилчдын хөлсгүй ажиллах нь илүү байна. Мөн ядуу дийлэнх нь (59 хувь) цалин хөлстэй буюу ажилчид ур чадвар бага шаардсан буюу тогтмол орлоготой ажил эрхэлдэг ч ядуу бус энгийн ажил эрхэлдэг бол чинээлэг ажилчид ажилчдынхаас 14 нэгж хувиар бага байна илүү өндөр ур чадвартай ажлуудад, жишээ (Зураг 3.11a). Харин эдгээр хүмүүс илүү нь; менежерийн болон мэргэжлийн албан Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 53 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд тушаалд ажиллах хандлагатай байна (Зураг мэргэжлийн ажлуудад ажиллаж байна. Энэ 3.11б). 2022 онд хамгийн чинээлэг бүлгийн нь ур чадвар шаардсан, чанартай ажил эрхлэх ажилчид хамгийн ядуу бүлгээс бараг 8 дахин нь амьжиргааны түвшинтэй хүчтэй хамаарал өндөр магадлалтайгаар менежер эсвэл байгааг харуулж байна. Зураг 3. 11 Хөдөлмөрийн насны ажиллагчдын хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, ажил мэргэжил, 2022 a) Ажиллагчдын хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал, хувиар 100 6 1 5 1 10 0 12 0 5 1 11 0 7 0 9 0 11 0 14 0 2 5 80 20 16 15 35 34 33 23 Бусад 52 60 Бусад хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч 86 74 81 40 73 68 Малчин 70 60 60 59 42 Цалин хөлстэй ажиллагч 20 0 Улсын дундаж Хот Ядуу бус Ядуу I II III IV V Хөдөө Ядуурлын Хүн амын тооны байдлаар тэнцүү 5 бүлгээр б) Ажиллагчдын ажил мэргэжлийн төрөл, хувиар 4 100 9 8 11 8 10 12 22 14 5 3 20 17 15 16 80 21 24 Энгийн ажил, мэргэжил 25 34 20 21 20 Хөдөө аж ахуйн ажил эрхлэгч 54 37 37 60 20 22 24 22 Машин тоног төхөөрөмжийн 20 40 19 20 операторч, угсрагч 20 20 10 19 55 Худалдаа, үйлчилгээний ажилтан 10 18 34 20 30 36 35 15 15 24 Менежер, мэргэжилтэн 18 9 14 7 0 Ядуу бус IV V Улсын дундаж Хот Хөдөө Ядуу I II III Ядуурлын Хүн амын тооны байдлаар тэнцүү 5 бүлгээр Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 54 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд Ядуу болон ядуу бус ажилчдын хооронд ажил мэргэжил болон салбарын ялгаанууд цалингийн томоохон ялгаа байдаг бөгөөд эдгээр цалингийн ялгаанд чухал нөлөө эдгээр ялгаанууд нь ур чадвар, боловсрол үзүүлдэг ч, ижил боловсрол, ажил мэргэжил, болон ямар салбарт хөдөлмөр эрхэлж эсвэл ижил төрлийн салбарт ажиллаж буй байгаа зэргээр ялгаатай тайлбарлагддаг. хүмүүсийн хүрээнд ч тодорхой ялгаанууд 2022 онд ядуу ажилчдын дундаж жилийн хэвээр байна. Энэ дүгнэлтээс хөдөлмөрийн цалин¹5 6.5 сая төгрөг байсан бол ядуу бус зах зээлд системийн тэгш бус байдал ажилчдын дундаж жилийн цалин 11.8 сая байгааг, энэ нь ядуу хүмүүст илүү сөргөөр төгрөг байгаа нь бараг хоёр дахин их зөрүү нөлөөлж, эдийн засгийн нөхцөл байдлаа юм. Энэ ялгааг амьжиргааны бүлгүүдийн сайжруулах эсвэл илүү сайн нөхцөлтэй хувьд авч үзвэл, илүү мэдэгдэхүйц өндөр ажлын байр, өндөр орлоготой болох зэрэгт байна. Тухайлбал, хамгийн ядуу 20 хувийн хүндрэл учруулж байна. Үндсэндээ тэдний ажилчид дунджаар 6.1 сая төгрөгийн хөдөлмөрийн зах зээл дээр ахиж, дэвших цалинтай байсан бол хамгийн чинээлэг 20 боломжийг хязгаарладаг зэрэг олон саад хувийн ажилчид 15.6 сая төгрөгийн цалинтай бэрхшээлүүд байна. байсан нь 2.5 дахин их зөрүү юм. Ур чадвар, Зураг 3. 12 Цалин хөлстэй ажиллагчдын жилийн дундаж цалин хөлсний орлого, сая төгрөгөөр, 2022 20 15.6 15 11.5 11.8 10.8 10.9 10 9.1 8.3 7.8 6.5 6.1 5 0 Улсын Хот Хөдөө Ядуу бус Ядуу I II III IV V дундаж Ядуурлын Хүн амын тооны байдлаар тэнцүү 5 бүлгээр Тайлбар: Ажиллагчдын өөрсдийн мэдээлсэн сүүлийн 12 сарын цалингийн мэдээллээр тооцоолсон. Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 15 ӨНЭЗС-ны 2022 оны мэдээллийн баазаас тооцсон жилийн дундаж цалин нь судалгаанд хамрагдахаас өмнөх сүүлийн 12 сарын хугацаанд хийсэн ажлын бүх цалин хөлс, үүнд тухайн ажилчны хөдөлмөрийн хөлс, урамшуулал, нэмэгдэл (бэлэн мөнгөөр буюу мөнгөн бус урамшууллын хэлбэрээр авсан) зэргийг оруулж тооцсон нийт мөнгөн дүн юм. Зарим хүмүүсийн хувьд сүүлийн 12 сарын тодорхой хугацаанд хөдөлмөр эрхэлсэн бол тухайн хугацааны цалин хөлсний орлого жилийн цалингаар тооцогдоно. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 55 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд 3.5. Өрхийн удаан эдэлгээтэй Ядуу өрхүүдэд санхүүгийн боломжийг бараа, санхүүгийн хөрөнгө нэмэгдүүлэх хөрөнгө бага байгаа нь ядуу өрхүүдийн амьдрах нөхцөл ядуу бус Хөрөнгө эзэмших нь айл өрхийн санхүүгийн өрхүүдээс ихээхэн ялгаатай байгааг харуулж тогтвортой, уян хатан байдлын үндэс байна. Амьжиргааны ялгаатай бүлгүүдэд суурь болж, өрхийн сайн сайхан байдлыг хөргөгч, өнгөт зурагт зэрэг өргөн хэрэглээний нэмэгдүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. гэр ахуйн эд хогшилтой байх хандлага ижил Газар, мал, тоног төхөөрөмж, хуримтлал байдаг (Зураг 3.13). Харин бүтээмжийг гэх зэргээр ямар нэг хөрөнгийг эзэмших нэмэгдүүлдэг, ашиглахад хялбар, цаг хугацаа нь өрхүүд орлого олж, үр өгөөжтэй бизнест хэмнэсэн суудлын машин, угаалын машин хөрөнгө оруулж, цаг хугацааны явцад гэх мэт цахилгаан бараануудыг эзэмшдэг баялагийг бий болгох боломжтой юм. байх нь нэлээдгүй ялгаатай байна. Тухайлбал, Хөрөнгө нь мөн эдийн засгийн цочролыг чинээлэг 20-н хувийн өрхүүд ядаж нэг даван туулах, аливаа эрсдэлийг удирдах, суудлын машинтай байх магадлал хамгийн орлогын улирлын хэлбэлзэл, ялангуяа хөдөө ядуу 20-н хувийнхнаас дөрөв дахин их байна. аж ахуйн салбарын эмзэг байдлыг бууруулах Харин эрс тэс уур амьсгалаас шалтгаалан боломжийг олгодог. Тиймээс хөрөнгийн ашиглахад хэцүү ч гэсэн ядуу өрхүүдийн эзэмшил нь урт хугацааны сайн сайхан хувьд мотоциклтой байх магадлал илүү өндөр байдлын чухал хүчин зүйл юм. байна. Зураг 3. 13 Өрхийн удаан эдэлгээтэй хөрөнгө, хэрэглээний тэнцүү 5-н бүлгээр, хувиар, 2022 98 98 97 100 95 94 94 94 91 90 87 86 85 80 78 80 76 72 70 64 64 64 62 58 60 55 48 47 43 43 40 36 33 28 25 22 20 18 18 20 17 15 12 6 5 0 Хөргөгч Будаа Тоос сорогч Угаалгын Цахилгаан Өнгөт Мотоцикл Машин агшаагч машин болон хийн зуух зурагт I II III IV V Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 Алслагдсан хөдөө нутагт амьдардаг иргэд нэгж хувиар бага байна (Зураг 3.14). Мөн болон ядуу хүмүүст технологи ашиглах ядуу өрхүүдийн дунд интернэтийн хүртээмж, боломж хязгаарлагдмал ба цаашлаад компьютерын хэрэглээ, ашиглалт бага хэвээр мэдээлэл олж авах, эдийн засаг, боловсролоо байна. 2022 онд хамгийн ядуу бүлгийн өрхийн дээшлүүлэх боломж бага байна. Гар утас дөнгөж хоёр хувь нь компьютертой, дөрвөн эзэмших байдал хүн амын дунд элбэг байдаг өрх тутмын нэг нь интернэтэд холбогдсон, ч амьжиргааны бүлгийн хувьд авч үзвэл харин хамгийн чинээлэг бүлгийн өрхүүдийн гар утас эзэмшдэг хамгийн ядуу бүлгийн арван хүн тутмын бараг найм нь интернэтэд хүн ам хамгийн чинээлэг бүлгийнхээс 14 холбогдсон байна. Энэ ялгаатай байдал нь 56 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд алслагдсан хөдөө нутаг цахим дэд бүтэц ашиглах боломж бага байна. Энэ нь одоогийн хязгаарлагдмал, холболт сул, төхөөрөмжүүд боловсрол, хөдөлмөр эрхлэлт, үйлчилгээний өрхүүдийн орлоготой харьцуулахад үнэтэй хүртээмжийн ялгаатай байдлыг илүү байдагтай холбоотой байж болох юм. Ядуу нэмэгдүүлж, эцэстээ хот, хөдөөгийн цахим өрхүүд илүү алслагдсан хөдөө орон нутагт хүртээмжийн ялгааг гүнзгийрүүлж байна. амьдарч байдаг тул цахим төхөөрөмжүүдийг Зураг 3. 14 Өрхийн гар утас, компьютер, интернэтийн хүртээмж, хэрэглээний тэнцүү 5-н бүлгээр, хувиар, 2022 a) Гар утас, компьютер, интернэтийн хүртээмж, б) Гар утас, компьютер, интернэтийн хүртээмж, хэрэглээний тэнцүү 5-н бүлгээр суурьшлаар 98 95 96 100 100 93 91 87 87 84 80 77 80 80 65 54 60 60 42 37 36 40 40 27 25 24 18 16 20 14 20 10 11 9 5 3 2 0 0 Утас (ухаалаг) Интернэт Компьютер Утас (ухаалаг) Интернэт Компьютер I II III IV V Улаанбаатар Аймгийн төв Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 Сумын төв Хөдөө нутаг Зээлийг ядуу болон ядуу бус бүх өрхүүд бол чинээлэг өрхүүд орон сууц, бизнесийн авах боломжтой ч зээлийн зориулалт болон зээлийг их авсан байна (Зураг 3.15). Ипотекийн өрхийн аж байдалд үзүүлж буй оролцоог зээл барьцаа хөрөнгөтэй, зээлийн урт түүхтэй авч үзвэл ихээхэн ялгаатай байна. 2022 оны чинээлэг өрхүүдэд илүү хүртээмжтэй байна. байдлаар нийт өрхийн ойролцоогоор 55.0 Зээлтэй хамгийн чинээлэг бүлгийн таван өрх хувь нь ямар нэг төрлийн зээлтэй байна. тутмын нэг нь ипотекийн зээлтэй бол хамгийн Ядуу бус өрхийн хувьд зээл авах магадлал ядуу бүлгийнх бараг 1 хувь хүрэхгүй байна. ядуу өрхүүдээс бага зэргийн илүү буюу Энэхүү ялгаа нь ядуу өрхүүдэд тулгарч буй ойролцоогоор 2.5 нэгж хувиар өндөр байна. санхүүгийн бэрхшээлийг тодотгон харуулж Зээлийн дийлэнх нь албан ёсны санхүүгийн байгаа ба тэдний зээл авах гол зорилго нь урт байгууллагаар дамжуулан авсан зээл ба эх хугацааны хөрөнгө, баялаг хуримтлуулах биш үүсвэр нь ядуу, ядуу бус өрхүүдийн хооронд харин богино хугацааны хэрэгцээг хангахад зөрүү багатай. Харин авсан зээлийн төрлийн чиглэгддэг байна. хувьд ихээхэн ялгаатай байна. Ядуу өрхүүдийн хувьд тэтгэвэр, малчны зээлийг¹6 илүү авдаг 16 Тэтгэврийн зээл гэдэг нь арилжааны банкууд тэтгэвэр авагчийнхаа ирээдүйн тэтгэврийг барьцаалан олгосон хэрэглээний зээл юм. Малчны зээл нь малчдын амьжиргааг дэмжих зорилгоор олгож буй зээл юм. Цалингийн зээл гэдэг нь ажилчдын цалингийн суутгалаар эргэн төлөгдөх боломжтой бэлэн мөнгөний урьдчилгаа зээл юм. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 57 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд Зураг 3. 15 Зээлтэй өрхийн эзлэх хувь, зээлийн төрлөөр, 2022 100 21 16 15 15 15 80 3 6 8 10 15 23 17 13 6 60 23 9 18 14 40 21 20 37 37 20 37 32 33 1 3 5 11 18 0 I II III IV V Хүн амын тооны тэнцүү 5 бүлгээр Орон сууцны Цалингийн Тэтгэврийн Малчны Бизнесийн Бусад Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 3.6. Орон сууц, суурь үйлчилгээний Энэ ялгаа нь хот, хөдөөгийн аль алинд нь хүртээмж байдаг ч хот суурин газрын хүн амын дунд мэдэгдэхүйц өндөр байна. Хотод хамгийн Орон сууц, дэд бүтэц буюу цэвэр ус, ариун ядуу бүлгийн арван өрхийн зургаа нь гэрт цэврийн байгууламж, цахилгаан, дулаан амьдардаг бол хамгийн чинээлэг хэсгийн зэрэг суурь үйлчилгээний хүртээмж нь эрүүл нэг хувь нь гэрт амьдардаг. Харин чинээлэг мэнд, аюулгүй байдал, амьжиргааны түвшинд өрхүүд дийлэнх нь (84 хувь) төвлөрсөн дулаан шууд нөлөөлдөг тул сайн сайхан байдлын болон суурь дэд бүтцийн үйлчилгээгээр үндэс суурь юм. Орон сууцны хүрэлцээ муу, хангагдсан орон сууцанд амьдардаг. Эдгээр суурь дэд бүтцийн хүртээмж хязгаарлагдмал дэд бүтцийн хүртээмжгүй байдал нь хотын байх нь өрхүүдийг эрүүл мэндийн эрсдэл, гэр хорооллын айл өрхүүдийг нүүрсний амьжиргааны өртөг нэмэгдээд зогсохгүй зуух, цахилгаан эрчим хүч гэх мэт үр ашиг боловсрол, хөдөлмөр эрхлэлт, зах зээлд багатай, эрүүл мэндэд хор хөнөөл учруулдаг оролцох боломжийг хязгаарласнаар халаалтын эх үүсвэрүүдийг хэрэглэхээс ядуурлыг нэмэгдүүлдэг. өөр аргагүй байдалд хүргэдэг. Сууцны тусдаа байшин нь гэртэй харьцуулахад арай Хотын болон хөдөөгийн ядуу өрхүүд дээр нөхцөл байдалтай байдаг ч ихэнх нь ихэвчлэн гэрт амьдардаг бөгөөд ихэнхдээ төвлөрсөн дулаан хангамжгүй, барилгын найдвартай эрчим хүчний эх үүсвэрээр чанар нь харилцан адилгүй байдаг нь тэдний хангагдах боломж хязгаарлагдмал байдаг. эдэлгээ, үр ашгийг хязгаарладаг. Хөдөө орон Орон сууцны төрөл нь ядуурлыг тодорхойлох нутагт орон сууц хомс, чинээлэг өрхүүд гэр гол хүчин зүйлийн нэг бөгөөд ядуу хүмүүсийн гэхээсээ илүү тусдаа байшинд амьдрах нь дийлэнх нь гэрт амьдардаг ба ядуу бус элбэг байна. хүмүүсээс 42 нэгж хувиар өндөр байна (Зураг 3.16). 58 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд Зураг 3. 16 Сууцны төрөл (нийт хүн амын эзлэх хувь), хэрэглээний тэнцүү 5-н бүлгээр, 2022 1 1 1 1 2 3 1 1 1 1 1 2 2 1 100 14 21 35 36 31 34 40 29 30 35 80 34 37 52 47 2 54 3 4 3 60 4 30 5 41 84 40 43 19 65 78 12 64 45 67 57 60 61 47 20 28 33 33 22 22 14 5 1 0 I II III IV V I II III IV V Улсын дундаж Хот Ядуу бус Хөдөө Ядуу Ядуурлын Хотын хэрэглээний Хөдөөгийн хэрэглээний байдлаар тэнцүү 5-н бүлэг тэнцүү 5-н бүлэг Гэр Орон сууц Байшин Бусад Эх үүсвэр: Судлаачийн тооцоолол, ӨНЭЗС 2022 Манай улсад 2022 онд ядуу арван орон сууцны төрөл (гэр), байршлаас хүн тутмын ес нь дэд бүтцийн суурь (алслагдсан хөдөө орон нутаг эсвэл хотын үйлчилгээний аль нэгийг (сайжруулсан гэр хороолол) хамааралтай байна. Хүн амын ундны ус, сайжруулсан ариун цэврийн хамгийн чинээлэг бүлгийн хүмүүсийн дунд байгууламж, дулааны байнгын эх үүсвэр) ч 22 орчим хувь нь сайжруулаагүй ариун авах боломжгүй байна. Улсын хэмжээнд цэврийн байгууламжтай, 16 орчим хувь нь өрхүүдийг цахилгаан эрчим хүчээр бүрэн уламжлалт халаалтын эх үүсвэртэй байна. хангаж чадсан ч (99.9 хувь) бараг бүх ядуу өрх Энэ нь эдийн засгийн хувьд баталгаажсан сайжруулсан ариун цэврийн байгууламжгүй, өрхүүд ч чанартай орон сууц, зохих суурь арван хүн тутмын нэг нь халаалтын байнгын үйлчилгээгээр хангагдаж чадахгүй байна эх үүсвэргүй, тэдгээрийг ашиглах боломжгүй гэдгийг онцлон харуулж байгаа ба манай байна. Энэ нь ихэвчлэн дэд бүтцийн суурь улсын хувьд дэд бүтцийн хөгжилд томоохон үйлчилгээний хүртээмжийг хязгаарладаг бэрхшээлүүд байгааг онцлон харуулж байна. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 59 БҮЛЭГ 3. Ядуурлын дүр төрх 2022 онд Зураг 3. 17 Дэд бүтцийн суурь үйлчилгээний хүртээмж, хүн амд эзлэх хувиар, 2022 a) Сайжруулсан ундны ус б) Сайжруулсан ариун в) Байнгын халаалт цэврийн байгууламж Улсын дундаж 90 33 41 Ядуу 84 5 8 Ядуу бус 92 44 53 Улаанбаатар 100 52 61 Аймгийн төв 96 35 43 Сумын төв 92 10 19 Хөдөө нутаг 49 1 2 Байшин/Орон сууц 96 50 61 Гэр 77 1 1 I 85 3 6 II 83 11 18 III 89 25 35 IV 93 49 60 V 98 78 84 Тайлбар: Байшин/Орон сууц нь байшин, орон сууц эсвэл бусад төрлийн байшинд амьдардаг өрхүүдийг, гэр нь гэрт амьдардаг өрхүүдийг илэрхийлнэ. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022 60 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 Ашигласан материал АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ Amendola, N., G. Mancini, S. Redaelli, G. Jolliffe, D., E. Beer Prydz. 2016. “Estimating Vecchi. 2023 “Price Adjustments and Poverty InterУлсын дундаж Poverty Lines from Measurement.” World Bank Policy Research Comparable Улсын дундаж Thresholds.” Journal Working Paper 10426. of Economic Inequality 14 (2): 185–198. Balcazar, C.F., L. Ceriaini, S. Olivieri, and M. Jolliffe, D., E. Beer Prydz. 2021. “Societal Poverty: Ranzani. 2014. “Rent Imputation for Welfare A Relative and Relevant Measure.” The World Measurement: A Review of Methodologies and Bank Economic Review 35, no. 1: 180–206. Empirical Findings.” World Bank Policy Research Working Paper 7103. Jolliffe, D., E. Beer Prydz, U. Serajuddin. 2022. “Disparities in Assessments of Living Standards Belotti, F., G. Mancini, and G. Vecchi. 2022. Using Улсын дундаж Accounts and Household “Outlier Detection for Welfare Analysis.” World Surveys.” Review of Income and Wealth 68 (S2): Bank Policy Research Working Paper 10231. S385–S420. Ceriani, L., S. Olivieri, and M. Ranzani. Jolliffe, D., S. Tetteh-Baah. 2022. “Identifying the 2022.“Housing, imputed rent, and household Poor– Accounting for Household Economies of welfare.” The Journal of Economic Inequality. Scale in Global Poverty Estimates.” World Bank Policy Research Working Paper 10209. Deaton, A., and S. Zaidi. 2002. “Guidelines for Constructing Consumption Aggregates for Mancini, G. and G. Vecchi. 2022. “On the Welfare Analysis”. World Bank Living Standards Construction of a Consumption Aggregate Measurement Study (LSMS) Working Paper 135. for Inequality and Poverty Analysis (English).” Washington, D.C. : World Bank Group. Hentschel J., and P. Lanjouw. 2000. “Household welfare measurement and the pricing of basic Ravallion, Martin. 1998. “Poverty Lines in Theory services.” Journal of InterУлсын дундаж and Practice.” World Bank Living Standards Development. Volume 12: 13-27. Measurement Study (LSMS) Working Paper 133. Heston, A., and A. O. Nakamura. 2009. “Questions Ravallion, Martin. 2001. “Poverty lines: Economic About the Equivalence of Market Rents and User foundations of current practices.” World Bank, Costs for Owner Occupied Housing.” Journal of Washington D.C. Housing Economics 18: 273–279. Ravallion, Martin. 2015. “On testing the scale Jolliffe, D. 2001.“Measuring Absolute and Relative sensitivity of poverty measures.” Economic Poverty: The Sensitivity of Estimated Household Letters, 137 (2015) 88–90 Consumption to Survey Design.” Journal of Economic and Social Measurement Volume 27, Ravallion, M. 2020. “On Measuring Global Poverty.” no. Numbers 1-2: 1–23. Annual Review of Economics 12: 167–188. Jolliffe, D., D. Gerszon Mahler, C. Lakner, A. Rousseeuw, P. J. and C. Croux. 1993. “Alternatives Atamanov, and S. Tetteh-Baah. 2022. “Assessing to the Median Absolute Deviation.” Journal of the the Impact of the 2017 PPPs on the InterУлсын American Statistical Association 88, no. 424: дундаж Poverty Line and Global Poverty.” World 1273–1283. Bank Policy Research Working Paper 9941. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 61 ХАВСРАЛТ ХАВСРАЛТ А. 1. ОНЦГОЙ УТГЫН ЗАСВАРЛАЛТ Хэрэглээнд онцгой утга байгаа эсэхийг статистикийн босго оноо (альфа утга нь 2.5- олж тогтоохын тулд Белотти нарын (2022) 3.5) хэрэглэх, тухайн бүлэгт 20-иос доошгүй ерөнхий аргачлалыг ашигласан. Гол хүндрэл тодорхойлох ажиглалт байгаа тохиолдолд нь хэмжилтийн алдаанаас үүдэлтэй онцгой онцгой утгыг тэмдэглэх зэрэг орно. Энэ утгыг ялгахад чиглэнэ. Байршлын хувьд нөхцөл хангагдаагүй тохиолдолд нэгтгэгдэх медиан, цар хүрээний хувьд квартиль- түвшинг ахиулан илрүүлэлтийг давтана. хоорондын муж зэрэг “сайн” үнэлгээг Онцгой утгуудыг тодорхойлсны дараа ашиглах замаар Стата программын (хувьсагч тэдгээрийг орлуулга хийнэ. Ингэхдээ хувьсагч бүрийн хувьд параметрийг нь тохируулна) эсвэл шалтгаантай нь уялдуулан бүлгийн outdetect командыг ашиглан онцгой утгуудыг медианаар орлуулах, хэвийн мужийн захын илрүүлнэ. Үүнд; онцгой утгыг илрүүлэх зохих утгаар оруулах, эсвэл регресст суурилсан түвшинг (орон зайн эсвэл цаг хугацааны тооцоолол хийнэ. бүлэглэл) тодорхойлох, нормчлох болон 2. ХҮНСНИЙ ЯДУУРЛЫН ШУГАМЫН САГС Хүснэгт А. 1 Жишсэн насанд хүрсэн хүний хоногийн хүнсний хэрэглээний сагс Зүйл Тоо хэмжээ x Калори Тоо хэмжээ x Үнэ (төгрөг) 1-р гурил 490.8 231.0 Хонины мах 230.8 1164.4 Цагаан будаа 202.0 210.5 Жигнэмэг 198.2 230.6 Талх 170.0 202.5 Үхрийн мах 95.2 595.4 Ургамлын тос 92.3 84.8 Сүү 90.6 459.7 Гоймон (дотоодын) 62.3 57.8 Төмс 53.7 103.6 Элсэн чихэр 38.0 31.7 Ямааны мах 34.6 182.8 Масло 27.0 30.3 Тараг 18.4 99.0 Ааруул 17.8 69.3 62 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Зүйл Тоо хэмжээ x Калори Тоо хэмжээ x Үнэ (төгрөг) Адууны мах 17.4 108.0 Ундаа 16.7 88.1 Зөөлөн чихэр 13.1 36.6 Өндөг 12.7 75.1 Өрөм 12.2 35.9 Хөлдөөсөн банш 11.9 44.6 Шар тос 10.7 29.5 Борц 9.4 91.0 Сонгино 7.9 55.6 Цувдай 7.5 39.1 Хиам 7.3 22.6 Лууван 6.7 47.9 Тахианы мах 4.8 28.3 Жимсний чанамал 4.2 17.0 Ногоон цай 3.4 43.6 Байцай 3.4 30.0 Лаазалсан мах 2.6 13.6 Алим 2.5 41.5 Зайрмаг 1.9 16.1 Бүгд 1,978.1 4,617.7 Илчлэгийн босго 2,400.0 Хүнсний ядуурлын шугам 5,602.6 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 63 ХАВСРАЛТ ХАВСРАЛТ Б. СТАТИСТИКИЙН НЭМЭЛТ ХҮСНЭГТ Хүснэгт Б. 1 Ядуурлын шугамын ялгавартай түвшингүүд дэх ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, 2022 Ядуурлын шугамыг Ядуурлын хувилсанаар Хамралтын хүрээ Гүнзгийрэлт Мэдрэмж 150% 57.9 18.9 8.2 140% 53.0 16.2 6.8 130% 47.1 13.6 5.5 120% 41.0 11.1 4.3 110% 34.1 8.7 3.2 100% 27.1 6.5 2.3 90% 20.6 4.6 1.5 80% 14.4 3.0 0.9 70% 9.1 1.7 0.5 60% 4.8 0.9 0.2 50% 2.1 0.4 0.1 Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 2 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, бүсээр, 2022 Улсын Улаан- Баруун Хангай Төв Зүүн дундаж баатар Ядуурлын хамралтын хүрээ 27.1 36.5 33.4 24.6 35.3 21.6 (0.6) (1.2) (1.1) (1.0) (1.5) (1.2) Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.5 7.9 7.8 5.2 8.8 5.6 (0.2) (0.3) (0.3) (0.3) (0.5) (0.4) Ядуурлын мэдрэмж 2.3 2.6 2.6 1.7 3.2 2.1 (0.1) (0.1) (0.1) (0.1) (0.3) (0.2) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 100.0 13.3 18.1 14.8 7.0 46.9 Хүн амын тоо (мян.хүн) 3,368.6 417.7 607.9 516.6 230.1 1,596.3 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 100.0 17.8 22.3 13.4 9.1 37.4 Ядуу хүн амын тоо (мян.хүн) 913.7 162.9 203.7 122.6 82.8 341.7 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.4 3.9 3.3 3.1 3.2 3.5 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.6 48.7 48.7 48.3 48.1 48.8 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн хувийн жин (%) 74.0 81.0 77.2 74.3 73.4 70.9 Хотжилт (%) 61.4 64.8 56.9 56.8 61.4 64.0 Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 24.8 26.3 23.9 22.7 24.6 25.4 Тайлбар: Нийт хүн амын тоо нь засаг захиргааны мэдээлэл дээр үндэслэсэн бөгөөд 2022 оны Монгол Улсад оршин суугаа хүн амын тоо юм. Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 64 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 3 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, суурьшлаар, 2022 Хот Хөдөө Улсын дундаж Улаан- Аймгийн Сумын Хөдөө Нийт Нийт баатар төв төв нутаг Ядуурлын хамралтын хүрээ 27.1 23.0 21.6 26.1 35.5 30.6 41.2 (0.6) (0.9) (1.2) (1.0) (0.8) (0.9) (1.1) Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.5 5.8 5.6 6.1 7.9 7.0 9.0 (0.2) (0.3) (0.4) (0.3) (0.2) (0.3) (0.3) Ядуурлын мэдрэмж 2.3 2.1 2.1 2.1 2.6 2.4 2.9 (0.1) (0.1) (0.2) (0.1) (0.1) (0.1) (0.1) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 100.0 67.0 46.9 20.1 33.0 17.6 15.4 Хүн амын тоо (мян.хүн) 3 368.6 2 256.7 1 596.3 660.4 1 111.9 592.7 519.2 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 100.0 56.8 37.4 19.4 43.2 19.8 23.4 Ядуу хүн амын тоо (мян.хүн) 913.7 518.6 341.7 176.9 395.1 181.4 213.7 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.4 3.5 3.5 3.4 3.4 3.2 3.5 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.6 48.8 48.8 48.7 48.4 49.7 46.8 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн хувийн 74.0 71.2 70.9 71.9 79.4 74.3 85.8 жин (%) Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 24.8 25.4 25.4 25.3 23.5 23.1 24.0 Тайлбар: Нийт хүн амын тоо нь засаг захиргааны мэдээлэл дээр үндэслэсэн бөгөөд 2022 оны Монгол Улсад оршин суугаа хүн амын тоо юм. Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 4 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, улирлаар, 2022 I улирал II улирал III улирал IV улирал Улсын дундаж (2022 оны (2022 оны (2022 оны (2022 оны 1-3 сар) 4-6 сар) 7-9 сар) 10-12 сар) Ядуурлын хамралтын хүрээ 27.1 25.9 27.7 27.0 28.0 (0.6) (1.2) (1.4) (1.3) (1.3) Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.5 6.1 6.6 6.5 6.7 (0.2) (0.4) (0.4) (0.4) (0.5) Ядуурлын мэдрэмж 2.3 2.1 2.3 2.3 2.5 (0.1) (0.2) (0.2) (0.2) (0.2) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 100.0 25.7 25.3 24.9 24.1 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 100.0 24.5 25.9 24.8 24.8 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.4 3.5 3.5 3.5 3.4 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.6 48.3 48.3 48.6 49.3 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн хувийн жин (%) 74.0 75.2 73.7 73.5 73.6 Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 24.8 24.9 25.3 24.8 24.0 Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 65 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 5 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн ам бүлийн тоогоор, 2022 Өрхийн ам бүлийн тоо Улсын дундаж 8-аас 1 2 3 4 5 6 7 дээш Ядуурлын хамралтын хүрээ 27.1 14.1 14.0 19.2 22.5 28.4 39.9 49.2 54.6 (0.6) (0.8) (0.7) (0.9) (0.9) (1.0) (1.5) (2.5) (3.3) Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.5 2.9 2.9 4.1 5.0 6.7 10.1 13.1 16.0 (0.2) (0.2) (0.2) (0.3) (0.3) (0.3) (0.5) (1.0) (1.2) Ядуурлын мэдрэмж 2.3 1.0 0.9 1.4 1.7 2.3 3.7 5.0 6.3 (0.1) (0.1) (0.1) (0.1) (0.1) (0.1) (0.3) (0.5) (0.7) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 100.0 4.3 11.8 14.7 23.4 21.9 14.9 5.2 3.7 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 100.0 2.3 6.1 10.4 19.4 22.9 22.0 9.5 7.5 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.6 57.5 57.2 47.2 42.3 42.0 43.1 46.2 48.3 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн хувийн жин (%) 74.0 41.0 69.2 73.3 84.4 88.2 88.5 87.1 86.3 Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 24.8 0.0 5.4 21.8 36.1 44.2 48.1 45.0 47.8 Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 6 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн насаар, 2022 Улсын 15 - 29 30 - 39 40 - 49 50 - 59 >=60 дундаж Ядуурлын хамралтын хүрээ 27.1 27.1 26.4 29.8 26.9 24.0 (0.6) (1.5) (0.9) (1.0) (1.1) (1.0) Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.5 6.6 5.9 7.4 6.7 5.6 (0.2) (0.4) (0.3) (0.3) (0.4) (0.3) Ядуурлын мэдрэмж 2.3 2.3 1.9 2.7 2.5 1.9 (0.1) (0.2) (0.1) (0.2) (0.2) (0.2) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 100.0 7.2 29.2 28.8 18.5 16.3 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 100.0 7.2 28.5 31.6 18.3 14.4 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.4 3.2 4.3 4.2 3.1 2.3 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.6 26.1 34.7 44.4 54.5 68.7 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн хувийн жин (%) 74.0 83.0 85.2 80.1 72.2 55.7 Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 24.8 33.5 46.3 30.5 11.8 6.4 Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 66 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 7 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн хүйсээр, 2022 Улсын хэмжээнд Хот Хөдөө Эмэгтэй Эрэгтэй Эмэгтэй Эрэгтэй Эмэгтэй Эрэгтэй Ядуурлын хамралтын хүрээ 31.3 26.1 28.8 21.3 39.6 34.9 (1.1) (0.7) (1.4) (0.9) (1.5) (0.8) Ядуурлын гүнзгийрэлт 8.3 6.0 7.9 5.2 9.8 7.6 (0.4) (0.2) (0.5) (0.3) (0.5) (0.2) Ядуурлын мэдрэмж 3.1 2.1 3.0 1.9 3.5 2.5 (0.2) (0.1) (0.3) (0.1) (0.3) (0.1) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 19.2 80.8 22.0 78.0 13.6 86.4 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 22.2 77.8 27.7 72.3 15.1 84.9 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 2.6 3.8 2.7 3.8 2.2 3.7 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 55.1 46.4 54.4 46.5 57.1 46.1 Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 18.8 26.8 20.2 27.5 15.2 25.6 Гэрлэсэн, хамтран амьдардаг (%) 18.6 93.9 19.7 94.2 15.2 93.4 Бэлэвсэн, салсан, тусдаа амьдарч байгаа (%) 71.4 4.0 71.0 4.1 73.1 3.8 Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 8 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн эзэмшсэн боловсролын дээд түвшингээр, 2022 Улсын Бүрэн Боловсролгүй Бага Суурь Мэргэжлийн Дээд дундаж дунд Ядуурлын хамралтын хүрээ 27.1 56.1 48.4 40.9 32.6 21.7 6.3 (0.6) (1.6) (1.5) (1.0) (1.2) (1.1) (0.5) Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.5 13.6 11.4 10.0 8.2 4.9 1.1 (0.2) (0.5) (0.5) (0.4) (0.5) (0.3) (0.1) Ядуурлын мэдрэмж 2.3 4.6 3.9 3.5 3.1 1.6 0.3 (0.1) (0.2) (0.3) (0.2) (0.2) (0.1) (0.0) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 100.0 5.4 6.1 16.2 27.6 17.5 27.2 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 100.0 11.2 10.9 24.4 33.3 14.0 6.3 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.4 3.6 3.2 3.4 3.6 3.3 3.5 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.6 49.7 55.5 51.1 47.0 52.1 44.5 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн хувийн 74.0 76.4 68.7 79.8 75.4 70.6 72.2 жин (%) Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 24.8 25.5 19.9 20.6 26.3 20.7 29.6 Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 67 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 9 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн ажиллах хүчний оролцооны байдлаар, 2022 Ажилтай Ажиллах Улсын Хөдөө Аж Ажилгүй хүчнээс дундаж Нийт Үйлчилгээ аж ахуй үйлдвэр гадуур Ядуурлын хамралтын хүрээ 27.1 24.2 40.1 22.6 17.6 51.6 32.3 (0.6) (0.7) (1.1) (1.2) (0.8) 4.0 1.0 Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.5 5.5 8.8 5.4 3.9 13.8 8.4 (0.2) (0.2) (0.3) (0.3) (0.2) 1.5 0.4 Ядуурлын мэдрэмж 2.3 1.8 2.9 1.8 1.3 5.6 3.1 (0.1) (0.1) (0.1) (0.2) (0.1) 0.8 0.2 Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 100.0 67.1 15.3 20.1 31.8 1.4 31.5 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 100.0 59.9 22.5 16.8 20.6 2.7 37.5 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.4 3.8 3.8 4.0 3.7 3.9 2.8 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.6 42.1 44.2 40.5 42.1 41.5 59.1 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн 74.0 83.1 92.0 90.3 74.7 82.6 59.4 хувийн жин (%) Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин 24.8 31.2 27.5 34.2 31.3 32.6 14.3 (%) Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 10 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн хөдөлмөр эрхлэлтийн салбараар, 2022 Ажил эрхэлдэг Улсын Төрийн Ажил Тэтгэмж дундаж Малчин Хувийн Улсын өмчит эрхлээгүй авагч үйлдвэр Ядуурлын хамралтын хүрээ 27.1 40.9 20.9 18.3 15.9 51.6 32.3 (0.6) (1.1) (0.9) (1.2) (1.7) (4.0) (1.0) Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.5 8.9 4.7 4.4 4.0 13.8 8.4 (0.2) (0.3) (0.3) (0.4) (0.6) (1.5) (0.4) Ядуурлын мэдрэмж 2.3 2.9 1.5 1.6 1.5 5.6 3.1 (0.1) (0.2) (0.1) (0.2) (0.3) (0.8) (0.2) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 100.0 14.0 35.6 11.9 5.6 1.4 31.5 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 100.0 21.1 27.4 8.0 3.3 2.7 37.5 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.4 3.8 3.9 3.7 3.9 3.9 2.8 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.6 44.3 41.5 41.8 41.2 41.5 59.1 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн 74.0 91.9 82.1 74.4 85.9 82.6 59.4 хувийн жин (%) Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин 24.8 27.0 32.5 31.5 33.2 32.6 14.3 (%) Тайлбар: Тэтгэмж авагч гэдэгт төрөөс ямар нэгэн төрлийн тэтгэвэр, тэтгэмж авч байгаа бүх өрхийн тэргүүлэгчийг хамрууллаа. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 68 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 Хүснэгт Б. 11 Мал аж ахуй эрхлэлт, 2022 Үхэр Адуу Тэмээ Хонь Ямаа Бод Малын Малын Малын Малын Малын Малын Малтай Малтай Малтай Малтай Малтай Малтай дундаж дундаж дундаж дундаж дундаж дундаж өрх (%) өрх (%) өрх (%) өрх (%) өрх (%) өрх (%) тоо тоо тоо тоо тоо тоо Улсын дундаж 23.0 6.4 18.9 6.5 2.3 6.0 22.6 42.4 23.0 34.3 27.9 19.7 Хот 5.6 4.9 3.4 6.6 0.2 4.7 4.7 29.3 4.5 23.0 7.3 12.0 Хөдөө 58.4 6.7 50.2 6.5 6.5 6.1 59.1 44.5 60.4 36.1 69.7 21.4 Улаанбаатар 2.7 5.0 1.4 6.1 0.0 0.5 1.8 26.2 1.6 17.5 3.3 10.2 Аймгийн төв 12.6 4.9 8.0 6.8 0.5 5.2 11.3 30.4 11.4 24.8 16.7 12.7 Сумын төв 40.0 4.7 28.5 4.7 2.7 5.3 37.6 22.6 38.9 20.7 50.7 11.5 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 Хөдөө нутаг 79.3 7.9 75.0 7.3 10.8 6.3 83.7 55.7 84.8 44.1 91.5 27.6 Баруун 54.3 3.9 46.0 3.7 7.8 3.2 52.9 29.2 56.5 29.5 64.7 13.7 Хангай 41.4 7.4 34.1 6.1 2.2 7.1 43.9 40.2 43.5 29.8 50.9 19.5 Төв 26.5 6.2 21.0 8.6 4.0 10.8 26.1 56.2 26.5 51.6 34.5 24.0 Зүүн 45.8 10.7 40.4 11.5 3.2 4.1 42.5 66.1 42.1 40.0 49.9 33.1 Ядуу бус 21.2 7.6 17.2 8.0 2.1 7.1 20.2 51.0 20.1 40.2 25.1 23.6 Ядуу 28.0 4.1 23.4 3.6 2.7 3.6 29.2 26.4 30.8 24.0 35.4 12.3 Тайлбар: Малын тоог бодод шилжүүлсэн. Ингэхдээ малыг адуутай адилтгаж тооцдог. Нэг бод нь нэг адуу, нэг үхэр, 0.67 тэмээ, 6 хонь буюу 8 ямаатай тэнцүү гэж тооцдог. Сарлагийг үхэрт тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 69 ХАВСРАЛТ ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 12 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, мал аж ахуй эрхлэлтийн байдлаар, 2022 Улсын дундаж Хот Хөдөө Малтай Малгүй Малтай Малгүй Малтай Малгүй Ядуурлын хамралтын хүрээ 34.4 24.3 26.1 22.7 36.1 34.2 (0.8) (0.8) (1.8) (0.9) (0.9) (1.2) Ядуурлын гүнзгийрэлт 7.3 6.2 5.5 5.8 7.6 8.6 (0.2) (0.3) (0.5) (0.3) (0.3) (0.4) Ядуурлын мэдрэмж 2.3 2.3 1.8 2.2 2.4 3.1 (0.1) (0.1) (0.2) (0.1) (0.1) (0.2) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 27.9 72.1 7.3 92.7 69.7 30.3 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 35.4 64.6 8.3 91.7 70.9 29.1 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.7 3.4 3.9 3.5 3.6 2.9 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 47.1 49.2 47.6 48.9 47.0 50.8 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн хувийн жин (%) 86.1 69.7 82.8 70.4 86.8 66.1 Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 25.3 24.6 27.1 25.3 24.9 20.9 Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 13 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, газар эзэмшил, өмчлөлийн байдлаар, 2022 Улсын дундаж Хот Хөдөө Газартай Газаргүй Газартай Газаргүй Газартай Газаргүй Ядуурлын хамралтын хүрээ 26.8 27.5 24.3 21.5 31.0 43.3 (0.7) (0.9) (1.0) (1.1) (0.9) (1.2) Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.1 7.0 5.9 5.7 6.5 10.3 (0.2) (0.3) (0.3) (0.4) (0.3) (0.4) Ядуурлын мэдрэмж 2.1 2.5 2.1 2.2 2.1 3.5 (0.1) (0.1) (0.2) (0.2) (0.1) (0.2) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 56.3 43.7 52.8 47.2 63.4 36.6 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 55.6 44.4 55.8 44.2 55.4 44.6 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.6 3.2 3.7 3.3 3.6 3.1 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 49.7 47.4 50.2 47.4 48.9 47.6 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн хувийн жин 78.6 68.7 76.1 66.3 82.6 74.6 (%) Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 24.4 25.1 24.8 26.0 23.9 22.9 Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 70 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 14 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, хадгаламжийн байдлаар, 2022 Улсын дундаж Хот Хөдөө Хадгаламж Хадгаламж Хадгаламж Хадгаламж Хадгаламж Хадгаламж -тай -гүй -тай -гүй -тай -гүй Ядуурлын хамралтын хүрээ 20.0 31.6 15.5 28.1 30.7 38.1 (0.9) (0.7) (1.1) (1.0) (1.2) (0.9) Ядуурлын гүнзгийрэлт 4.5 7.7 3.7 7.2 6.6 8.6 (0.3) (0.3) (0.3) (0.4) (0.3) (0.3) Ядуурлын мэдрэмж 1.5 2.8 1.3 2.7 2.1 2.9 (0.1) (0.1) (0.2) (0.2) (0.1) (0.1) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 38.6 61.4 40.5 59.5 34.7 65.3 Ядуу хүн амын хувийн 28.5 71.5 27.3 72.7 30.0 70.0 жин (%) Өрхийн ам бүлийн 3.9 3.2 3.9 3.3 4.0 3.1 дундаж тоо Өрхийн тэргүүлэгчийн 45.4 50.3 45.8 50.5 44.6 49.9 дундаж нас Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй 79.7 71.1 77.2 67.8 85.6 76.8 өрхийн хувийн жин (%) Өрхөд хүүхдийн эзлэх 32.1 21.0 31.7 21.8 32.9 19.6 хувийн жин (%) Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 15 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, зээлийн төрлөөр, 2022 Зээлтэй Улсын дундаж Авто машины Зээлгүй Орон сууцны хэрэглээний Тэтгэврийн Цалингийн Бизнесийн Малчны Өрхийн Нийт Ядуурлын хамралтын хүрээ 27.1 25.4 21.0 34.5 3.7 27.1 37.0 9.3 12.3 29.8 (0.6) (0.7) (0.9) (1.6) (0.7) (2.1) (1.2) (1.4) (1.8) (0.9) Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.5 5.8 4.7 8.8 0.5 6.5 7.7 1.8 1.6 7.5 (0.2) (0.2) (0.3) (0.6) (0.1) (0.7) (0.3) (0.5) (0.4) (0.3) Ядуурлын мэдрэмж 2.3 2.0 1.6 3.3 0.1 2.2 2.4 0.6 0.4 2.7 (0.1) (0.1) (0.1) (0.3) (0.0) (0.3) (0.1) (0.3) (0.2) (0.1) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 100.0 60.7 46.9 13.6 12.4 11.1 18.5 6.3 7.9 39.3 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 100.0 56.9 38.7 18.4 1.8 11.8 27.0 2.3 3.8 43.1 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.4 3.8 4.1 2.8 4.1 4.3 4.1 4.3 4.3 3.0 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.6 46.0 42.6 61.2 40.9 43.8 44.5 46.1 41.9 51.8 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн хувийн жин (%) 74.0 79.1 82.9 60.7 84.9 79.9 90.4 84.2 83.6 67.9 Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 24.8 29.0 33.2 10.5 36.2 33.1 29.8 31.5 35.1 19.6 Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 71 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 16 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, сууцны төрлөөр, 2022 Улсын дундаж Хот Хөдөө Орон сууц Орон сууц Орон сууц Байшин Байшин Байшин Бусад Бусад Бусад Гэр Гэр Гэр Ядуурлын хамралтын хүрээ 51.9 2.6 24.2 42.5 59.7 2.5 24.6 51.0 45.8 5.7 23.4 27.4 (0.8) (0.4) (0.9) (5.3) (1.4) (0.4) (1.2) (7.1) (1.0) (1.4) (1.1) (4.0) Ядуурлын гүнзгийрэлт 13.7 0.4 4.7 10.4 17.6 0.3 4.9 12.6 10.8 0.6 4.4 6.3 (0.4) (0.1) (0.2) (1.6) (0.7) (0.1) (0.3) (2.1) (0.3) (0.2) (0.3) (1.4) Ядуурлын мэдрэмж 5.1 0.1 1.4 3.6 7.0 0.1 1.5 4.5 3.7 0.1 1.3 2.2 (0.2) (0.0) (0.1) (0.7) (0.4) (0.0) (0.1) (0.9) (0.1) (0.1) (0.1) (0.6) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 33.4 30.4 35.0 1.2 21.7 43.3 33.8 1.2 57.1 4.2 37.3 1.4 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 63.9 3.0 31.2 1.9 56.4 4.7 36.2 2.6 73.7 0.7 24.6 1.0 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.4 3.4 3.6 3.0 3.4 3.4 3.6 3.0 3.3 3.2 3.5 3.1 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж 48.0 47.3 50.4 49.1 48.6 47.4 50.7 50.7 47.6 45.8 50.0 46.2 нас Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй 74.7 71.3 76.1 64.1 67.7 71.1 74.3 58.0 79.9 75.5 79.3 75.3 өрхийн хувийн жин (%) Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн 24.4 26.4 23.7 22.1 25.8 26.4 24.0 22.0 23.4 26.5 23.4 22.2 жин (%) Тайлбар: Бусад сууцанд оюутны дотуур байр, компанийн ажилчдын байр болон айл, өрхөд зориулаагүй бусад байруудыг оруулав. Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 17 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, дэд бүтцийн үйлчилгээний төрлөөр, 2022 a/ б/ Ариун Сайжруулсан цэврийн Цахилгаан Бүгд усан хангамж байгууламж Тийм Үгүй Тийм Үгүй Тийм Үгүй Тийм Үгүй Ядуурлын хамралтын хүрээ 25.5 41.0 3.7 38.9 27.1 72.7 3.6 38.9 (0.7) (1.4) (0.4) (0.7) (0.6) (8.2) (0.4) (0.7) Ядуурлын гүнзгийрэлт 6.2 9.0 0.6 9.5 6.5 20.6 0.6 9.5 (0.2) (0.4) (0.1) (0.3) (0.2) (4.8) (0.1) (0.3) Ядуурлын мэдрэмж 2.2 2.9 0.1 3.4 2.3 8.8 0.1 3.4 (0.1) (0.2) (0.0) (0.1) (0.1) (2.8) (0.0) (0.1) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 89.7 10.3 33.4 66.6 99.9 0.1 33.3 66.7 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 84.4 15.6 4.5 95.5 99.8 0.2 4.5 95.5 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.4 3.5 3.4 3.5 3.4 2.8 3.4 3.5 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.7 47.9 47.5 49.2 48.6 50.7 47.5 49.2 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн хувийн жин (%) 72.9 84.0 72.0 75.0 74.0 67.3 72.0 75.0 Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин (%) 24.9 23.4 26.3 24.0 24.8 13.2 26.3 24.0 а/ Сайжруулсан усан хангамжтай гэдэгт төвлөрсөн усан хангамж, гүний худаг, зөөврийн усны үйлчилгээ (ус түгээх цэгээр тархаагддаг) хамгаалалттай худаг, булаг, савласан ус орно. б/ Сайжруулсан ариун цэврийн байгууламж гэдэгт төвлөрсөн шугам сүлжээнд холбогдсон ариун цэврийн байгууламж, битүү тунгаагуур, соруулдаг бохирын цооног болон био жорлон орно. Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 72 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 18 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, дэд бүтцийн үйлчилгээний төрлөөр, хот, хөдөөгөөр, 2022 а/ Сайжруулсан усан хангамж б/ Ариун цэврийн байгууламж Хот Хөдөө Хот Хөдөө Тийм Үгүй Тийм Үгүй Тийм Үгүй Тийм Үгүй Ядуурлын хамралтын хүрээ 22.8 31.4 32.9 42.2 3.4 40.3 7.9 37.2 (0.9) (5.2) (0.8) (1.4) (0.4) (1.1) (1.4) (0.8) Ядуурлын гүнзгийрэлт 5.7 8.5 7.5 9.1 0.5 10.4 0.9 8.3 (0.3) (2.0) (0.3) (0.4) (0.1) (0.4) (0.2) (0.2) Ядуурлын мэдрэмж 2.1 3.2 2.5 2.8 0.1 3.9 0.2 2.8 (0.1) (0.8) (0.1) (0.2) (0.0) (0.2) (0.1) (0.1) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 98.4 1.6 72.0 28.0 47.0 53.0 5.6 94.4 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 97.8 2.2 66.7 33.3 7.0 93.0 1.3 98.7 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.5 3.0 3.3 3.6 3.4 3.5 3.3 3.4 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.7 52.6 48.8 47.2 47.6 49.9 46.1 48.5 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн 71.1 75.2 77.3 85.3 71.8 70.7 75.6 79.6 хувийн жин (%) Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин 25.5 18.0 23.3 24.2 26.2 24.6 26.9 23.3 (%) Цахилгаан Бүгд Хот Хөдөө Хот Хөдөө Тийм Үгүй Тийм Үгүй Тийм Үгүй Тийм Үгүй Ядуурлын хамралтын хүрээ 23.0 90.7 35.5 70.0 3.4 40.3 7.5 37.2 (0.9) (10.0) (0.8) (9.4) (0.4) (1.1) (1.3) (0.8) Ядуурлын гүнзгийрэлт 5.8 31.2 7.9 19.0 0.5 10.4 0.9 8.3 (0.3) (13.6) (0.2) (5.0) (0.1) (0.4) (0.2) (0.2) Ядуурлын мэдрэмж 2.1 15.4 2.6 7.9 0.1 3.9 0.2 2.8 (0.1) (8.2) (0.1) (2.8) (0.0) (0.2) (0.1) (0.1) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 100.0 0.0 99.8 0.2 47.0 53.0 5.6 94.4 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 99.9 0.1 99.6 0.4 7.0 93.0 1.2 98.8 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 3.5 3.7 3.4 2.7 3.4 3.5 3.3 3.4 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж нас 48.8 42.0 48.4 51.7 47.6 49.9 46.0 48.5 Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй өрхийн 71.2 37.1 79.4 70.6 71.7 70.7 75.9 79.6 хувийн жин (%) Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн жин 25.4 43.6 23.5 9.9 26.2 24.6 27.0 23.3 (%) а/ Сайжруулсан усан хангамжтай гэдэгт төвлөрсөн усан хангамж, гүний худаг, зөөврийн усны үйлчилгээ (ус түгээх цэгээр тархаагддаг) хамгаалалттай худаг, булаг савласан ус орно. б/ Сайжруулсан ариун цэврийн байгууламж гэдэгт төвлөрсөн шугам сүлжээнд холбогдсон ариун цэврийн байгууламж, битүү тунгаагуур, соруулдаг бохирын цооног болон био жорлон орно. Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 73 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 19 Шилжүүлэг, бэлэг, тусламж, төрлөөр Шилжүүлэг хүлээн авч байгаагаас Өрхийн Шилжүүлэг Шилжүүлэг авсан Өрхийн бүхий бүхий хүн Нийт дундаж хэрэглээнд өрхүүд (%) ам (%) шилжүүлгэнд шилжүүлэг эзлэх хувь эзлэх хувь (%) (сард, (%) төгрөгөөр) Нийт 92.8 96.0 541 149 42.8 100.0 Нийгмийн хамгааллын тэтгэвэр, 91.7 95.4 484 962 39.5 88.6 тэтгэмж Нийгмийн даатгалын сан: Өндөр насны тэтгэвэр 36.9 29.2 621 665 56.2 45.7 Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний 5.1 5.3 373 379 31.6 3.8 тэтгэвэр Тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр 1.1 1.2 350 208 27.1 0.8 Хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны 0.5 0.5 202 784 13.9 0.2 тэтгэмж Жирэмсний болон амаржсаны 2.0 2.8 208 083 10.9 0.8 тэтгэмж Ажилгүйдлийн тэтгэмж 0.3 0.4 126 430 6.5 0.1 Бусад нийгмийн даатгалын тэтгэвэр, 2.5 2.0 115 826 8.7 0.6 тэтгэмж а/ Нийгмийн халамжийн сан: Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний 5.6 6.5 278 172 26.4 3.1 тэтгэвэр Өндөр насны, тэжээгч нь нас барсан 18 хүртэлх насны хүүхдийн, өрх толгойлсон эх/эцгийн тэтгэвэр, 1.1 1.2 254 725 24.0 0.6 16 насанд хүрсэн одой иргэний тэтгэвэр Жирэмсэн болон 0-3 хүртэлх насны 14.4 21.1 40 244 2.7 1.1 хүүхэд асарсны тэтгэмж Асаргааны тэтгэмж б/ 2.9 3.4 88 285 7.0 0.5 Хүнс тэжээлийн дэмжлэг үзүүлэх 2.9 4.3 52 636 5.1 0.3 үйлчилгээ (хүнсний талон) Хүүхдийн мөнгө 59.8 77.6 208 148 13.7 24.8 Эхийн алдар 1, 2 дугаар зэргийн 21.4 25.0 10 776 1.0 0.5 одонгийн мөнгөн тусламж Бусад тэтгэмж, тусламж, хөнгөлөлт 41.0 38.7 70 092 5.2 5.7 в/ Бэлэг, тусламж: 13.9 11.7 412 573 25.1 11.4 Гэр бүл, найз нөхдөөс 13.2 10.9 397 052 24.9 10.4 Бусад г/ 0.9 1.0 561 117 22.3 1.0 Гадаадаас 1.7 1.5 650 417 30.6 2.2 Дотоодоос 12.4 10.4 372 901 23.9 9.2 a/ Бусад нийгмийн даатгалын тэтгэвэр, тэтгэмж (оршуулгын тэтгэмж, нөхөн сэргээх төлбөр, сувиллын зардал гэх мэт орно) б/ Ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнийг асарч байгаа иргэний болон хүнд нөхцөлд байгаа хүүхдийн асаргааны тэтгэмж. в/ Бусад тэтгэмж, тусламж, хөнгөлөлт (насны хишиг, онцгой тохиолдлын болон амьжиргааг дэмжих бусад мөнгөн тэтгэмж, цаатан иргэнд олгох тэтгэмж, протез, ортопедийн болон түлшний хөнгөлөлт, ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд үзүүлэх амралт, рашаан сувиллын хөнгөлөлт г.м) г/ Төр, улсын болон хувийн компани, байгууллагууд, ТББ-ууд, гадаадын байгууллага, хувь хүний болон бусад эх үүсвэр орно. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 74 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 20 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, улсын болон хувийн шилжүүлэг, бэлэг, тусламжаар Хувийн Улсын Хот Хөдөө Хот Хөдөө Тийм Үгүй Тийм Үгүй Тийм Үгүй Тийм Үгүй Ядуурлын хамралтын хүрээ 15.9 24.1 27.8 36.1 23.6 10.1 36.5 16.6 (1.2) (1.0) (2.0) (0.8) (0.9) (1.4) (0.8) (1.5) Ядуурлын гүнзгийрэлт 3.9 6.1 6.1 8.1 5.9 2.2 8.1 3.7 (0.4) (0.3) (0.6) (0.2) (0.3) (0.4) (0.2) (0.4) Ядуурлын мэдрэмж 1.4 2.2 2.0 2.7 2.2 0.8 2.7 1.1 (0.2) (0.2) (0.2) (0.1) (0.1) (0.2) (0.1) (0.2) Нэмэлт үзүүлэлтүүд: Хүн амын хувийн жин (%) 13.8 86.2 7.3 92.7 95.7 4.3 94.9 5.1 Ядуу хүн амын хувийн жин (%) 9.6 90.4 5.7 94.3 98.1 1.9 97.6 2.4 Өрхийн ам бүлийн дундаж тоо 2.9 3.6 2.8 3.4 3.6 2.0 3.5 1.8 Өрхийн тэргүүлэгчийн дундаж 51.9 48.2 49.7 48.2 49.2 44.1 48.9 43.5 нас Эрэгтэй тэргүүлэгчтэй 54.1 74.6 67.8 80.5 71.1 72.1 78.6 87.4 өрхийн хувийн жин (%) Өрхөд хүүхдийн эзлэх хувийн 20.8 26.3 19.0 23.9 27.4 1.5 25.7 2.0 жин (%) Тайлбар: Судалгааны зохиомжоос хамаарсан стандарт алдааг хаалтанд харуулав. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 75 Хүснэгт Б. 21 Жишсэн насанд хүрсэн хүнд ногдох хэрэглээ, үндсэн нэр төрлөөр, төгрөгөөр, дүнд эзлэх хувиар ХАВСРАЛТ Суурьшлаар Бүс нутаг Улсын Хот Хөдөө Улаан Аймгийн Сумын Хөдөө дундаж Баруун Хангай Төв Зүүн -баатар төв төв нутаг 76 Хэрэглээ, төгрөг Хүнс 194,280 198,195 186,335 201,092 191,437 184,826 188,057 181,378 186,811 196,054 188,594 Согтууруулах ундаа, тамхи 5,596 3,643 9,560 3,582 3,786 8,779 10,453 7,116 7,616 6,735 8,604 Хувцас, гутал 55,676 51,278 64,602 47,718 59,581 64,736 64,450 65,664 62,431 61,068 61,238 Боловсрол 20,238 23,713 13,185 27,508 14,860 13,390 12,951 15,860 14,692 13,217 8,942 Эрүүл мэнд 25,633 28,117 20,591 30,038 23,635 23,693 17,051 17,826 23,878 24,042 18,764 Тээвэр 50,892 49,639 53,435 50,746 47,055 48,285 59,312 47,149 49,267 55,868 52,632 Харилцаа холбоо 21,024 23,921 15,143 25,722 19,722 17,515 12,436 14,580 15,728 20,116 17,339 Түлш, эрчим хүч, сууцны төлбөр 30,669 36,652 18,525 37,436 34,823 26,663 9,237 25,326 22,388 29,274 19,731 Хувь хүнд хандсан үйлчилгээ 29,331 32,034 23,847 32,614 30,679 26,387 20,947 23,191 26,464 28,528 28,067 Гэр ахуйн тоног төхөөрөмж, засвар, 21,186 21,821 19,897 21,860 21,730 22,272 17,186 20,110 20,203 21,262 21,083 үйлчилгээ Чөлөөт цаг болон соёлын үйлчилгээ 12,173 13,924 8,618 14,566 12,426 9,150 8,011 7,836 10,462 11,813 9,517 Удаан эдэлгээтэй бараа 83,207 94,172 60,950 101,709 76,590 68,066 52,829 55,175 69,570 75,446 63,877 Сууцны хэрэглээ 105,867 141,950 32,633 162,705 93,531 46,953 16,288 38,434 57,351 71,481 50,578 Даатгал болон бусад үйлчилгээ 2,182 2,190 2,166 2,607 1,218 1,360 3,086 1,581 1,943 1,621 2,283 Нийт 657,953 721,249 529,488 759,903 631,073 562,075 492,293 521,225 568,804 616,527 551,250 Бүтэц, хувь Хүнс 29.0 26.8 35.1 25.6 29.9 32.9 38.2 34.9 33.0 31.4 33.7 Согтууруулах ундаа, тамхи 0.9 0.6 1.9 0.5 0.6 1.6 2.2 1.4 1.3 1.2 1.7 Хувцас, гутал 8.0 6.7 11.5 5.9 8.9 10.9 12.3 12.1 10.4 9.3 10.5 Боловсрол 2.4 2.6 1.8 2.9 1.8 1.8 1.9 2.4 1.9 1.6 1.2 Эрүүл мэнд 4.4 4.3 4.7 4.3 4.2 5.1 4.1 4.0 4.9 4.6 3.9 Тээвэр 7.4 6.5 9.7 6.3 7.1 8.1 11.9 8.6 8.2 8.8 9.3 Харилцаа холбоо 3.1 3.2 2.9 3.3 3.1 3.1 2.6 2.8 2.8 3.2 3.1 Түлш, эрчим хүч, сууцны төлбөр 5.1 5.5 4.0 5.3 6.0 5.4 2.2 5.3 4.5 5.4 4.0 Хувь хүнд хандсан үйлчилгээ 4.3 4.3 4.3 4.1 4.7 4.5 4.0 4.4 4.4 4.4 4.8 Гэр ахуйн тоног төхөөрөмж, засвар, 3.2 3.0 3.7 2.9 3.4 3.8 3.6 3.9 3.6 3.3 3.9 үйлчилгээ Чөлөөт цаг болон соёлын үйлчилгээ 1.7 1.8 1.5 1.9 1.8 1.5 1.5 1.4 1.7 1.7 1.6 Удаан эдэлгээтэй бараа 12.2 12.4 11.4 12.7 11.8 11.8 10.9 10.5 11.8 12.1 11.3 Сууцны хэрэглээ 18.0 22.1 7.0 24.1 16.6 9.3 3.9 8.2 11.2 12.9 10.5 Даатгал болон бусад үйлчилгээ 0.3 0.3 0.4 0.3 0.2 0.2 0.6 0.3 0.3 0.3 0.4 Нийт 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 22 Жишсэн насанд хүрсэн хүнд ногдох хэрэглээ, үндсэн нэр төрлөөр, ядуурлын байдлаар, хот, хөдөөгөөр Нийт Хот Хөдөө Ядуу бус Ядуу Ядуу бус Ядуу Ядуу бус Ядуу Хэрэглээ, төгрөг Хүнс 218 038 130 445 221 359 120 558 209 985 143 423 Согтууруулах ундаа, тамхи 6 098 4 248 4 019 2 385 11 141 6 693 Хувцас, гутал 63 958 33 421 58 377 27 483 77 492 41 215 Боловсрол 25 601 5 826 29 017 5 935 17 319 5 682 Эрүүл мэнд 31 021 11 156 32 655 12 908 27 058 8 856 Тээвэр 62 814 18 856 59 753 15 739 70 237 22 947 Харилцаа холбоо 24 803 10 870 27 397 12 274 18 515 9 026 Түлш, эрчим хүч, сууцны төлбөр 34 655 19 957 39 731 26 331 22 347 11 589 Хувь хүнд хандсан үйлчилгээ 33 919 17 005 36 186 18 115 28 420 15 549 Гэр ахуйн тоног төхөөрөмж, 25 588 9 357 25 667 8 929 25 396 9 919 засвар, үйлчилгээ Чөлөөт цаг болон соёлын 14 318 6 410 16 007 6 944 10 222 5 708 үйлчилгээ Удаан эдэлгээтэй бараа 104 486 26 029 115 029 24 270 78 925 28 337 Сууцны хэрэглээ 136 471 23 636 175 247 30 351 42 450 14 821 Даатгал болон бусад үйлчилгээ 2 693 811 2 669 585 2 749 1 108 Нийт 784 463 318 026 843 112 312 807 642 255 324 875 Бүтэц, хувь Хүнс 27.5 41.9 25.7 39.3 33.1 45.1 Согтууруулах ундаа, тамхи 0.9 1.4 0.5 0.8 1.8 2.1 Хувцас, гутал 7.8 10.1 6.6 8.4 11.4 12.1 Боловсрол 2.5 1.4 2.7 1.5 1.9 1.3 Эрүүл мэнд 4.5 4.0 4.3 4.7 5.0 3.3 Тээвэр 7.6 5.3 6.7 4.5 10.4 6.1 Харилцаа холбоо 3.1 3.4 3.2 3.9 2.9 2.9 Түлш, эрчим хүч, сууцны төлбөр 4.9 7.0 5.2 9.4 4.1 4.0 Хувь хүнд хандсан үйлчилгээ 4.2 5.2 4.1 5.7 4.2 4.7 Гэр ахуйн тоног төхөөрөмж, 3.2 3.0 3.0 2.9 3.8 3.1 засвар, үйлчилгээ Чөлөөт цаг болон соёлын 1.7 1.9 1.8 2.1 1.5 1.6 үйлчилгээ Удаан эдэлгээтэй бараа 12.6 7.9 12.8 7.4 12.0 8.5 Сууцны хэрэглээ 19.2 7.3 23.1 9.4 7.5 4.8 Даатгал болон бусад үйлчилгээ 0.3 0.2 0.3 0.2 0.4 0.3 Нийт 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 77 Хүснэгт Б. 23 Жишсэн насанд хүрсэн хүнд ногдох хэрэглээ, үндсэн нэр төрлөөр, ядуурлын байдлаар, суурьшлаар ХАВСРАЛТ Нийт Улаанбаатар Аймгийн төв Сумын төв Хөдөө нутаг Ядуу бус Ядуу Ядуу бус Ядуу Ядуу бус Ядуу Ядуу бус Ядуу Ядуу бус Ядуу Хэрэглээ, төгрөг 78 Хүнс 218,038 130,445 224,864 114,975 212,687 131,342 204,676 139,810 217,131 146,490 Согтууруулах ундаа, тамхи 6,098 4,248 3,976 2,155 4,125 2,830 9,796 6,471 12,950 6,882 Хувцас, гутал 63,958 33,421 54,246 24,069 68,599 34,078 76,802 37,373 78,420 44,476 Боловсрол 25,601 5,826 33,440 6,017 18,072 5,775 16,663 5,966 18,203 5,441 Эрүүл мэнд 31,021 11,156 34,397 14,248 28,343 10,321 29,830 9,773 23,327 8,079 Тээвэр 62,814 18,856 60,286 16,184 58,433 14,879 62,526 15,988 80,617 28,853 Харилцаа холбоо 24,803 10,870 29,167 13,241 23,016 10,406 20,922 9,789 15,274 8,379 Түлш, эрчим хүч, сууцны төлбөр 34,655 19,957 40,377 26,778 38,131 25,469 30,579 17,780 11,266 6,335 Хувь хүнд хандсан үйлчилгээ 33,919 17,005 36,662 17,950 35,009 18,433 30,876 16,207 25,113 14,990 Гэр ахуйн тоног төхөөрөмж, засвар, 25,588 9,357 25,530 8,562 26,006 9,638 27,856 9,609 22,085 10,183 үйлчилгээ Чөлөөт цаг болон соёлын үйлчилгээ 14,318 6,410 16,586 7,248 14,572 6,357 10,603 5,855 9,709 5,583 Удаан эдэлгээтэй бараа 104,486 26,029 123,117 24,153 95,011 24,496 86,077 27,219 69,296 29,285 Сууцны хэрэглээ 136,471 23,636 198,600 32,669 117,457 25,872 58,725 20,258 20,541 10,208 Даатгал болон бусад үйлчилгээ 2,693 811 3,153 629 1,472 501 1,680 633 4,188 1,511 Нийт 784,463 318,026 884,402 308,879 740,933 320,396 667,612 322,730 608,121 326,696 Бүтэц, хувь Хүнс 27.5 41.9 24.7 38.1 28.7 41.5 31.0 44.3 36.2 45.9 Согтууруулах ундаа, тамхи 0.9 1.4 0.5 0.7 0.6 0.9 1.6 2.0 2.2 2.1 Хувцас, гутал 7.8 10.1 5.8 7.4 8.7 10.2 10.9 11.0 12.1 13.2 Боловсрол 2.5 1.4 3.0 1.5 1.8 1.4 1.8 1.4 2.1 1.2 Эрүүл мэнд 4.5 4.0 4.3 5.1 4.3 3.7 5.3 3.8 4.5 2.8 Тээвэр 7.6 5.3 6.4 4.7 7.4 4.1 8.8 4.2 13.0 8.0 Харилцаа холбоо 3.1 3.4 3.2 4.3 3.0 3.3 3.1 3.1 2.5 2.7 Түлш, эрчим хүч, сууцны төлбөр 4.9 7.0 5.0 9.8 5.7 8.8 5.2 6.1 2.3 2.0 Хувь хүнд хандсан үйлчилгээ 4.2 5.2 4.0 5.7 4.6 5.6 4.4 4.8 3.9 4.6 Гэр ахуйн тоног төхөөрөмж, засвар, 3.2 3.0 2.9 2.8 3.4 3.1 4.0 3.0 3.7 3.2 үйлчилгээ Чөлөөт цаг болон соёлын үйлчилгээ 1.7 1.9 1.8 2.3 1.8 1.8 1.5 1.6 1.5 1.6 Удаан эдэлгээтэй бараа 12.6 7.9 13.0 7.3 12.3 7.4 12.4 8.0 11.5 8.9 Сууцны хэрэглээ 19.2 7.3 25.1 10.1 17.5 8.0 9.8 6.5 4.0 3.3 Даатгал болон бусад үйлчилгээ 0.3 0.2 0.3 0.2 0.2 0.1 0.2 0.2 0.6 0.5 Нийт 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 Хүснэгт Б. 24 Жишсэн насанд хүрсэн хүнд ногдох хэрэглээ, үндсэн нэр төрлөөр, ядуурлын байдлаар, бүсээр Нийт Баруун Хангай Төв Зүүн Улаанбаатар Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу бус бус бус бус бус бус Хэрэглээ, төгрөг Хүнс 218,038 130,445 205,027 140,185 210,162 140,340 214,714 138,765 215,966 138,465 224,864 114,975 Согтууруулах ундаа, тамхи 6,098 4,248 8,225 5,184 8,328 6,200 7,411 4,660 10,228 5,631 3,976 2,155 Хувцас, гутал 63,958 33,421 78,658 43,031 74,107 39,194 69,330 35,702 75,277 35,529 54,246 24,069 Боловсрол 25,601 5,826 20,486 7,801 19,331 5,460 16,083 4,417 11,568 4,133 33,440 6,017 Эрүүл мэнд 31,021 11,156 23,725 7,551 30,239 11,219 28,707 9,722 24,937 7,459 34,397 14,248 Тээвэр 62,814 18,856 62,029 21,233 63,825 20,295 67,284 20,821 71,128 18,758 60,286 16,184 Харилцаа холбоо 24,803 10,870 18,028 8,574 19,166 8,887 23,086 10,999 21,190 10,286 29,167 13,241 Түлш, эрчим хүч, сууцны төлбөр 34,655 19,957 29,449 18,144 27,280 12,652 32,431 19,582 22,916 13,899 40,377 26,778 Хувь хүнд хандсан үйлчилгээ 33,919 17,005 27,482 15,716 31,701 16,042 32,113 17,521 33,974 17,248 36,662 17,950 Гэр ахуйн тоног төхөөрөмж, засвар, Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 25,588 9,357 25,164 11,307 25,959 8,749 25,120 9,419 27,022 10,207 25,530 8,562 үйлчилгээ Чөлөөт цаг болон соёлын үйлчилгээ 14,318 6,410 9,232 5,406 13,017 5,376 13,406 6,921 11,049 6,712 16,586 7,248 Удаан эдэлгээтэй бараа 104,486 26,029 72,443 25,097 89,988 28,936 90,912 27,965 84,790 25,578 123,117 24,153 Сууцны хэрэглээ 136,471 23,636 50,645 17,165 78,077 16,103 87,387 22,649 67,777 19,078 198,600 32,669 Даатгал болон бусад үйлчилгээ 2,693 811 2,109 661 2,211 1,409 1,952 606 3,151 693 3,153 629 Нийт 784,463 318,026 632,702 327,055 693,391 320,862 709,934 329,749 680,973 313,676 884,402 308,879 Бүтэц, хувь Хүнс 27.5 41.9 33.0 43.5 30.9 44.7 30.1 43.1 31.7 44.8 24.7 38.1 Согтууруулах ундаа, тамхи 0.9 1.4 1.4 1.5 1.2 1.9 1.1 1.6 1.7 2.0 0.5 0.7 Хувцас, гутал 7.8 10.1 12.0 12.7 10.2 11.6 9.2 10.5 10.4 11.1 5.8 7.4 Боловсрол 2.5 1.4 2.5 2.0 2.1 1.2 1.6 1.1 1.3 0.9 3.0 1.5 Эрүүл мэнд 4.5 4.0 4.3 2.7 5.1 4.1 4.7 3.5 4.1 2.8 4.3 5.1 Тээвэр 7.6 5.3 9.2 5.7 8.7 5.6 9.1 5.5 10.0 5.2 6.4 4.7 Харилцаа холбоо 3.1 3.4 2.9 2.7 2.7 2.8 3.2 3.3 3.1 3.3 3.2 4.3 Түлш, эрчим хүч, сууцны төлбөр 4.9 7.0 5.1 6.3 4.5 4.4 5.2 6.4 3.9 4.9 5.0 9.8 Хувь хүнд хандсан үйлчилгээ 4.2 5.2 4.3 4.9 4.4 4.8 4.3 5.1 4.7 5.3 4.0 5.7 Гэр ахуйн тоног төхөөрөмж, засвар, 3.2 3.0 3.9 3.5 3.7 2.8 3.3 3.0 4.0 3.5 2.9 2.8 79 үйлчилгээ Чөлөөт цаг болон соёлын үйлчилгээ 1.7 1.9 1.3 1.5 1.7 1.5 1.7 2.0 1.5 2.0 1.8 2.3 Удаан эдэлгээтэй бараа 12.6 7.9 11.1 7.6 12.4 8.8 12.5 8.1 12.0 7.7 13.0 7.3 Сууцны хэрэглээ 19.2 7.3 8.8 5.3 12.2 5.5 13.6 6.6 11.3 6.1 25.1 10.1 Даатгал болон бусад үйлчилгээ 0.3 0.2 0.3 0.2 0.3 0.4 0.3 0.2 0.4 0.2 0.3 0.2 Нийт 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 ХАВСРАЛТ Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 25 Жишсэн насанд хүрсэн хүнд ногдох хэрэглээ, төгрөгөөр, хүн амын хэрэглээний тэнцүү 10 бүлгээр ХАВСРАЛТ Суурьшил Бүс Улсын Хот Хөдөө Аймгийн дундаж Улаанбаатар Сумын төв Хөдөө Баруун Хангай Төв Зүүн төв 80 Хамгийн ядуу 243,094 244,898 240,561 243,151 249,054 243,583 238,360 243,599 238,859 265,377 224,050 II 337,847 352,650 319,473 357,738 343,804 330,855 308,976 317,650 320,014 360,258 307,910 III 404,615 432,974 370,357 445,382 411,241 388,361 355,702 369,006 373,893 420,333 362,882 IV 465,626 505,226 414,976 523,137 472,543 440,259 393,893 412,844 424,877 478,024 415,283 V 528,508 582,300 460,142 608,933 535,478 490,299 432,815 454,756 474,991 533,291 468,388 VI 602,867 668,829 507,629 700,533 605,888 542,829 472,207 498,037 533,876 592,449 527,001 VII 689,420 762,677 565,394 804,461 681,441 603,263 521,444 552,748 606,336 666,701 595,284 VIII 799,631 886,876 639,815 941,579 778,600 680,790 589,534 626,704 689,567 754,861 672,186 IX 973,425 1,085,648 744,597 1,160,001 918,475 793,588 684,476 728,191 820,473 873,935 795,308 Хамгийн чинээлэг 1,534,937 1,690,876 1,032,204 1,815,136 1,315,066 1,107,950 927,058 1,009,677 1,206,456 1,220,887 1,146,971 Нийт 657,953 721,249 529,488 759,903 631,073 562,075 492,293 521,225 568,804 616,527 551,250 Тайлбар: Хүн амын хэрэглээний тэнцүү 10 бүлгийг газарзүйн суурьшил тус бүрт үүсгэсэн. Эдгээр бүлэг тус бүр нь харгалзах бүсийнхээ 10 хувийг бүрдүүлнэ. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 26 Нийт хэрэглээнд эзлэх хувь, хүн амын хэрэглээний тэнцүү 10 бүлгээр Суурьшил Бүс Улсын Хот Хөдөө Аймгийн дундаж Улаанбаатар Сумын төв Хөдөө Баруун Хангай Төв Зүүн төв Хамгийн ядуу 3.5 3.2 4.3 3.0 3.7 4.1 4.5 4.4 4.0 4.0 3.8 II 4.9 4.7 5.7 4.5 5.2 5.6 5.9 5.8 5.4 5.5 5.2 III 5.9 5.8 6.7 5.6 6.3 6.7 6.9 6.8 6.3 6.5 6.3 IV 6.9 6.8 7.6 6.7 7.3 7.6 7.6 7.7 7.3 7.5 7.5 V 7.9 7.9 8.5 7.8 8.3 8.6 8.5 8.5 8.2 8.4 8.3 VI 9.1 9.1 9.5 9.0 9.5 9.5 9.4 9.5 9.3 9.5 9.5 VII 10.4 10.5 10.6 10.5 10.7 10.7 10.6 10.5 10.6 10.8 10.8 VIII 12.2 12.3 12.2 12.5 12.3 12.2 12.1 12.2 12.2 12.2 12.1 IX 15.1 15.4 14.4 15.5 14.8 14.3 14.3 14.2 14.7 14.4 14.6 Хамгийн чинээлэг 24.2 24.3 20.6 24.8 22.0 20.7 20.2 20.3 22.0 21.1 22.0 Нийт 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Тайлбар: Хүн амын хэрэглээний тэнцүү 10 бүлгийг газарзүйн суурьшил тус бүрт үүсгэсэн. Эдгээр бүлэг тус бүр нь харгалзах бүсийнхээ 10 хувийг бүрдүүлнэ. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 27 Ядуурлын дүр төрх, өрхийн тэргүүлэгчийн шинж байдлаар, хот, хөдөөгөөр, хувиар Ядуурлын хамралтын Хүн амын эзлэх хувь Ядуу хүн амын эзлэх хувь хүрээ Улсын Улсын Улсын Хот Хөдөө Хот Хөдөө Хот Хөдөө дундаж дундаж дундаж Нийт 27.1 23.0 35.5 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Хүйс Эр 26.1 21.3 34.9 80.8 78.0 86.4 77.8 72.3 84.9 Эм 31.3 28.8 39.6 19.2 22.0 13.6 22.2 27.7 15.1 Нас 15-29 27.1 20.1 39.3 7.2 6.8 7.9 7.2 6.0 8.8 30-39 26.4 21.3 37.0 29.2 29.4 28.8 28.5 27.3 30.0 40-49 29.8 25.1 38.6 28.8 28.1 30.2 31.6 30.7 32.9 50-59 26.9 24.6 31.3 18.5 18.3 18.9 18.3 19.6 16.6 60+ 24.0 21.8 29.3 16.3 17.3 14.2 14.4 16.4 11.7 Боловсролын дээд түвшин Боловсролгүй 56.1 55.5 56.3 5.4 2.2 12.1 11.2 5.2 19.1 Бага 48.4 50.9 47.3 6.1 2.8 12.9 10.9 6.2 17.2 Суурь 40.9 42.0 39.9 16.2 10.8 27.1 24.4 19.7 30.5 Бүрэн дунд 32.6 32.9 32.0 27.6 30.0 22.9 33.3 42.9 20.7 Мэргэжлийн 21.7 21.3 22.8 17.5 20.3 11.7 14.0 18.9 7.5 Дээд 6.3 4.9 13.5 27.2 34.0 13.3 6.3 7.2 5.0 Хөдөлмөр эрхлэлт Ажиллах хүчний оролцоо Ажилтай 24.2 18.7 34.7 67.1 65.8 69.8 59.9 53.5 68.2 Ажилгүй 51.6 47.5 60.1 (*) (*) (*) (*) (*) (*) Ажиллах хүчнээс гадуур 32.3 30.5 36.3 31.5 32.8 28.8 37.5 43.6 29.4 Ажилтай хүн амаас Эдийн засгийн үйл ажиллагаа Хөдөө аж ахуй 40.1 36.5 40.5 15.3 2.5 41.2 22.5 4.0 46.9 Аж үйлдвэр 22.6 21.2 30.2 20.1 25.3 9.5 16.8 23.4 8.1 Үйлчилгээ 17.6 15.8 24.6 31.8 38.0 19.1 20.6 26.2 13.2 Хөдөлмөр эрхлэлтийн сектор Малчин 40.9 39.6 41.0 14.0 1.8 38.7 21.1 3.1 44.7 Хувийн 20.9 19.1 30.9 35.6 44.8 17.0 27.4 37.1 14.8 Улсын 18.3 16.5 22.3 11.9 12.2 11.2 8.0 8.8 7.0 Төрийн өмчит үйлдвэр 15.9 14.7 21.6 5.6 7.0 2.9 3.3 4.5 1.8 (*) - Ажиглалтын тоо нь нийт түүврийн 2% -иас бага байна. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 81 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 28 Ядуурлын дүр төрх, сууцны шинж байдлаар, хот, хөдөөгөөр, хувиар Ядуурлын хамралтын Хүн амын эзлэх хувь Ядуу хүн амын эзлэх хувь хүрээ Улсын Улсын Улсын Хот Хөдөө Хот Хөдөө Хот Хөдөө дундаж дундаж дундаж Нийт 27.1 23.0 35.5 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Сууц Гэр 51.9 59.7 45.8 33.4 21.7 57.1 63.9 56.4 73.7 Нийтийн тохилог сууц 2.6 2.5 5.7 30.4 43.3 4.2 (*) 4.7 (*) Байшин 24.2 24.6 23.4 35.0 33.8 37.3 31.2 36.2 24.6 Бусад 1/ 42.5 51.0 27.4 (*) (*) (*) (*) 2.6 (*) Сайжруулсан усан хангамж 2/ Үгүй 41.0 31.4 42.2 10.3 1.6 28.0 15.6 2.2 33.3 Тийм 25.5 22.8 32.9 89.7 98.4 72.0 84.4 97.8 66.7 Сайжруулсан ариун цэврийн байгууламж 3/ Үгүй 38.9 40.3 37.2 66.6 53.0 94.4 95.5 93.0 98.7 Тийм 3.7 3.4 7.9 33.4 47.0 5.6 4.5 7.0 1.3 Түлш, халаалт Төвлөрсөн 3.8 3.5 8.1 32.4 45.4 5.8 4.5 7.0 (*) Цахилгаан 13.4 13.1 16.6 (*) 3.6 (*) (*) (*) (*) Сайжруулсан зуух 24.2 26.6 12.5 7.4 10.0 2.2 9.3 15.6 (*) Энгийн галлагаатай 4/ 43.1 47.8 39.4 51.6 34.4 86.4 82.0 71.6 95.8 Бусад 5/ 12.6 13.5 10.2 (*) (*) (*) (*) (*) (*) Цахилгаан Төвлөрсөн 24.8 22.8 31.4 86.4 99.2 60.4 78.9 98.5 53.3 Нарны 42.1 45.2 42.0 13.3 (*) 38.9 20.7 1.4 46.0 Бусад 6/ 35.8 29.0 37.5 (*) (*) (*) (*) (*) (*) 1/ Бусад сууцанд оюутны дотуур байр, компанийн ажилчдын байр болон айл, өрхөд зориулаагүй бусад байшингуудыг оруулав. 2/ Сайжруулсан усан хангамжтай гэдэгт төвлөрсөн усан хангамж, гүний худаг, зөөврийн усны үйлчилгээ (ус түгээх цэгээр тархаагддаг) хамгаалалттай худаг, булаг савласан ус орно. 3/ Сайжруулсан ариун цэврийн байгууламж гэдэгт дараах төрлүүд багтана: төвлөрсөн шугам сүлжээнд холбогдсон ариун цэврийн байгууламж, битүү тунгаагуур, соруулдаг бохирын цооног болон био жорлон орно. 4/ Мод, нүүрс, аргал, хөрзөнгөөр галладаг энгийн халаалтын хэрэгсэл. 5/ Хувийн нам даралтын зуух гэх мэт хувийн халаалтын хэрэгсэл. 6/ Салхи, бага оврын цахилгаан үүсгүүр болон бусад цахилгаан үүсгүүр, лаа. (*) - Ажиглалтын тоо нь нийт түүврийн 2% -иас бага байна. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 82 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 Хүснэгт Б. 29 Ядуурлын дүр төрх, сууцны шинж байдлаар, суурьшлаар, хувиар Ядуурлын хамралтын хүрээ Хүн амын эзлэх хувь Ядуу хүн амын эзлэх хувь Улаан- Аймгийн Сумын Хөдөө Улаан- Аймгийн Сумын Хөдөө Улаан- Аймгийн Сумын Хөдөө баатар төв төв нутаг баатар төв төв нутаг баатар төв төв нутаг Нийт 21.6 26.1 30.6 41.2 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Сууц Гэр 63.4 53.4 49.8 43.6 19.6 26.7 38.6 78.2 57.4 54.7 62.9 82.9 Нийтийн тохилог сууц 2.2 3.5 6.1 0.0 49.0 30.0 7.3 (*) 5.1 4.0 (*) (*) Байшин 24.8 24.3 19.9 33.5 30.6 41.4 52.1 20.5 35.1 38.5 33.9 16.7 Бусад 1/ 62.4 38.9 26.8 29.4 (*) (*) (*) (*) (*) 2.8 (*) (*) Сайжруулсан усан хангамж 2/ Үгүй 39.0 29.5 33.7 43.7 (*) 4.3 8.1 50.8 (*) 4.9 8.9 53.9 Тийм 21.6 26.0 30.3 38.5 99.5 95.7 91.9 49.2 99.2 95.1 91.1 46.1 Сайжруулсан ариун Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 цэврийн байгууламж 3/ Үгүй 41.7 37.9 33.1 41.5 48.0 64.6 90.4 98.9 92.6 93.7 97.7 99.7 Тийм 3.1 4.6 7.5 12.3 52.0 35.4 9.6 1.1 7.4 6.3 2.3 0.3 Түлш, халаалт Төвлөрсөн 3.1 5.0 8.1 8.3 49.9 35.0 10.2 (*) 7.1 6.7 (*) (*) Цахилгаан 13.9 7.2 14.2 52.1 4.5 (*) (*) (*) 2.9 (*) (*) (*) Сайжруулсан зуух 28.3 18.6 11.7 17.3 13.3 2.4 3.6 (*) 21.8 3.4 2.0 (*) Энгийн галлагаатай 4/ 53.3 41.5 36.6 41.9 26.0 54.2 77.2 96.8 64.0 86.1 92.3 98.7 Бусад 5/ 14.0 12.5 9.4 14.4 (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) Цахилгаан Төвлөрсөн 21.6 25.7 30.0 39.0 99.7 98.1 96.4 19.2 99.4 96.6 94.6 18.2 Нарны 41.7 46.5 45.8 41.8 (*) (*) 3.4 79.5 (*) 3.1 5.1 80.6 Бусад 6/ 0.0 36.4 55.8 35.6 (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) 1/ Бусад сууцанд оюутны дотуур байр, компанийн ажилчдын байр болон айл, өрхөд зориулаагүй бусад байшингуудыг оруулав. 2/ Сайжруулсан усан хангамжтай гэдэгт төвлөрсөн усан хангамж, гүний худаг, зөөврийн усны үйлчилгээ (ус түгээх цэгээр тархаагддаг) хамгаалалттай худаг, булаг савласан ус орно. 3/ Сайжруулсан ариун цэврийн байгууламж гэдэгт дараах төрлүүд багтана: төвлөрсөн шугам сүлжээнд холбогдсон ариун цэврийн байгууламж, битүү тунгаагуур, соруулдаг бохирын цооног болон био жорлон орно. 4/ Мод, нүүрс, аргал, хөрзөнгөөр галладаг энгийн халаалтын хэрэгсэл. 5/ Хувийн нам даралтын зуух гэх мэт хувийн халаалтын хэрэгсэл. 6/ Салхи, бага оврын цахилгаан үүсгүүр болон бусад цахилгаан үүсгүүр, лаа. (*) - Ажиглалтын тоо нь нийт түүврийн 2% -иас бага байна. 83 Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 30 Ядуурлын дүр төрх, сууцны шинж байдлаар, бүсээр, хувиар ХАВСРАЛТ Ядуурлын хамралтын хүрээ Хүн амын эзлэх хувь Ядуу хүн амын эзлэх хувь Улаан- Улаан- Улаан- Баруун Хангай Төв Зүүн Баруун Хангай Төв Зүүн Баруун Хангай Төв Зүүн баатар баатар баатар 84 Нийт 36.5 33.4 24.6 35.3 21.6 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Сууц Гэр 47.1 52.4 40.3 48.0 63.4 49.8 48.2 38.9 45.2 19.6 64.4 75.6 63.8 61.5 57.4 Нийтийн тохилог сууц 2.8 0.5 5.2 7.8 2.2 5.7 12.5 22.8 14.4 49.0 (*) (*) 4.9 (*) 5.1 Байшин 28.9 20.2 20.0 29.3 24.8 43.7 38.5 35.8 37.2 30.6 34.6 23.3 29.2 30.9 35.1 Бусад 1/ 25.8 40.1 21.3 50.3 62.4 (*) (*) 2.4 3.1 (*) (*) (*) 2.1 4.5 (*) Сайжруулсан усан хангамж 2/ Үгүй 41.9 47.5 28.7 31.4 39.0 29.0 21.5 12.2 8.5 (*) 33.3 30.4 14.2 7.6 (*) Тийм 34.2 29.6 24.0 35.7 21.6 71.0 78.5 87.8 91.5 99.5 66.7 69.6 85.8 92.4 99.2 Сайжруулсан ариун цэврийн байгууламж 3/ Үгүй 39.3 38.6 31.6 40.9 41.7 92.0 85.9 72.2 82.0 48.0 99.1 99.2 93.0 94.9 92.6 Тийм 4.3 1.9 6.2 10.1 3.1 8.0 14.1 27.8 18.0 52.0 0.9 0.8 7.0 5.1 7.4 Түлш, халаалт Төвлөрсөн 4.3 1.6 6.6 11.8 3.1 7.8 13.9 27.7 18.6 49.9 (*) (*) 7.5 6.2 7.1 Цахилгаан 24.4 1.8 16.1 10.0 13.9 (*) (*) (*) (*) 4.5 (*) (*) (*) (*) 2.9 Сайжруулсан зуух 20.0 12.6 10.5 16.4 28.3 2.6 2.7 2.1 1.0 13.3 1.9 2.1 1.9 (*) 21.8 Энгийн галлагаатай 4/ 42.1 41.3 33.9 43.1 53.3 79.8 78.0 64.3 74.7 26.0 92.2 96.5 88.6 91.1 64.0 Бусад 5/ 18.2 5.5 6.8 8.2 14.0 (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) Цахилгаан Төвлөрсөн 33.5 27.0 23.0 36.5 21.6 70.8 71.9 81.6 74.3 99.7 65.0 58.0 76.4 76.8 99.4 Нарны 44.4 50.0 31.1 31.4 41.7 28.0 27.8 18.1 25.5 (*) 34.0 41.6 23.0 22.7 (*) Бусад 6/ 27.2 47.3 47.8 89.9 0.0 (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) 1/ Бусад сууцанд оюутны дотуур байр, компанийн ажилчдын байр болон айл, өрхөд зориулаагүй бусад байшингуудыг оруулав. 2/ Сайжруулсан усан хангамжтай гэдэгт төвлөрсөн усан хангамж, гүний худаг, зөөврийн усны үйлчилгээ (ус түгээх цэгээр тархаагддаг) хамгаалалттай худаг, булаг савласан ус орно. 3/ Сайжруулсан ариун цэврийн байгууламж гэдэгт дараах төрлүүд багтана: төвлөрсөн шугам сүлжээнд холбогдсон ариун цэврийн байгууламж, битүү тунгаагуур, соруулдаг бохирын цооног болон био жорлон орно. 4/ Мод, нүүрс, аргал, хөрзөнгөөр галладаг энгийн халаалтын хэрэгсэл. 5/ Хувийн нам даралтын зуух гэх мэт хувийн халаалтын хэрэгсэл. 6/ Салхи, бага оврын цахилгаан үүсгүүр болон бусад цахилгаан үүсгүүр, лаа. (*) - Ажиглалтын тоо нь нийт түүврийн 2% -иас бага байна. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 31 18, түүнээс дээш насны хүн амын боловсролын дээд түвшин, хувиар Бүрэн Боловсролгүй Бага Суурь Мэргэжлийн Дээд Нийт дунд Улсын дундаж 4.3 4.9 13.5 30.4 16.7 30.3 100.0 Байршил Хот 2.1 2.4 9.1 31.5 18.4 36.6 100.0 Хөдөө 8.9 9.9 22.6 28.0 13.0 17.6 100.0 Улаанбаатар 1.1 1.4 7.8 31.6 18.9 39.3 100.0 Аймгийн төв 4.4 4.7 12.1 31.2 17.4 30.2 100.0 Сумын төв 5.7 6.8 17.8 28.0 16.0 25.7 100.0 Хөдөө нутаг 12.7 13.5 28.2 28.1 9.5 8.0 100.0 Баруун 10.5 10.0 16.0 26.8 13.2 23.5 100.0 Хангай 8.6 8.3 19.4 29.7 12.9 21.2 100.0 Төв 2.7 6.1 17.6 32.0 17.6 24.1 100.0 Зүүн 7.5 7.2 23.9 26.4 15.9 19.2 100.0 Хүйс Эрэгтэй 5.2 5.3 16.2 31.1 17.2 25.1 100.0 Эмэгтэй 3.5 4.5 11.2 29.7 16.2 34.8 100.0 Хэрэглээний тэнцүү 5 бүлгээр Хамгийн ядуу 9.4 9.0 22.0 37.2 14.4 8.1 100.0 II 7.0 7.4 18.5 33.8 17.2 16.1 100.0 III 4.1 5.2 14.3 32.5 17.9 26.1 100.0 IV 1.9 3.0 10.3 29.4 17.9 37.5 100.0 Хамгийн чинээлэг 0.5 1.0 4.9 20.9 15.7 57.0 100.0 Ядуурлын байдлаар Ядуу бус 2.8 3.6 11.0 28.4 17.3 36.9 100.0 Ядуу 9.2 8.7 21.3 36.5 14.8 9.5 100.0 Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 85 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 32 18, түүнээс дээш насны хүн амын боловсролын дээд түвшин, хувиар Бүрэн Боловсролгүй Бага Суурь Мэргэжлийн Дээд Нийт дунд Улсын дундаж 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Байршил Хот 31.8 32.9 44.9 69.5 74.2 80.9 67.0 Хөдөө 68.2 67.1 55.1 30.5 25.8 19.2 33.0 Улаанбаатар 11.5 13.9 27.2 49.2 53.4 61.1 47.2 Аймгийн төв 20.3 19.0 17.7 20.4 20.8 19.8 19.8 Сумын төв 23.5 25.1 23.5 16.5 17.2 15.2 17.9 Хөдөө нутаг 44.7 42.1 31.7 14.0 8.6 4.0 15.2 Баруун 31.3 26.4 15.2 11.4 10.2 10.0 12.9 Хангай 36.1 30.8 26.1 17.7 14.0 12.7 18.1 Төв 9.3 18.9 19.5 15.8 15.8 11.9 15.0 Зүүн 11.8 10.0 12.0 5.9 6.5 4.3 6.8 Хүйс Эрэгтэй 56.1 50.4 55.6 47.6 48.0 38.5 46.5 Эмэгтэй 43.9 49.7 44.4 52.4 52.0 61.5 53.5 Хэрэглээний тэнцүү 5 бүлгээр Хамгийн ядуу 38.0 32.2 28.5 21.4 15.1 4.6 17.5 II 30.9 29.2 26.3 21.4 19.8 10.2 19.2 III 19.2 21.4 21.4 21.7 21.8 17.4 20.2 IV 9.2 12.8 15.9 20.2 22.4 25.8 20.8 Хамгийн чинээлэг 2.8 4.4 8.1 15.4 21.0 42.0 22.3 Ядуурлын байдлаар Ядуу бус 48.5 56.6 62.0 70.9 78.5 92.4 75.8 Ядуу 51.5 43.4 38.0 29.1 21.5 7.6 24.2 Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 86 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 33 Бага, суурь, бүрэн дунд боловсролын сургуульд хамрагдалтын түвшин, хувиар Цэвэр түвшин Бага Суурь Бүрэн дунд Нийт Ядуу бус Ядуу Нийт Ядуу бус Ядуу Нийт Ядуу бус Ядуу Улсын дундаж 90.8 91.7 88.9 87.2 88.1 85.4 75.2 79.9 66.5 Байршил Хот 91.4 92.1 89.3 88.1 89.1 85.3 76.7 81.5 65.5 Хөдөө 89.6 90.6 88.3 85.6 85.6 85.6 72.4 76.1 67.8 Улаанбаатар 91.6 92.3 89.4 87.9 89.1 84.2 76.4 81.0 63.9 Аймгийн төв 90.9 91.6 89.3 88.6 89.1 87.3 77.4 82.8 68.0 Сумын төв 90.9 91.5 89.9 86.7 85.7 88.8 77.0 82.1 70.0 Хөдөө нутаг 88.1 89.3 86.8 84.4 85.5 83.1 68.2 70.2 65.9 Баруун 88.2 90.5 84.9 86.9 87.9 85.3 71.2 78.0 63.3 Хангай 91.6 92.6 89.9 87.8 87.4 88.5 78.3 80.5 75.2 Төв 90.1 90.3 89.4 83.6 84.6 81.2 73.2 78.2 63.3 Зүүн 90.3 89.8 91.1 90.2 90.3 90.0 72.0 76.5 66.6 Хүйс Эрэгтэй 90.3 91.6 87.4 86.5 86.8 85.8 70.8 76.4 60.5 Эмэгтэй 91.4 91.8 90.5 88.1 89.5 85.1 79.8 83.5 72.9 Бохир түвшин Бага Суурь Бүрэн дунд Нийт Ядуу бус Ядуу Нийт Ядуу бус Ядуу Нийт Ядуу бус Ядуу Улсын дундаж 95.5 96.0 94.2 94.4 94.5 94.2 93.5 99.2 82.9 Байршил Хот 95.8 96.2 94.9 95.0 95.4 93.7 95.0 100.2 82.7 Хөдөө 94.7 95.7 93.3 93.3 92.4 94.8 90.8 96.9 83.1 Улаанбаатар 96.3 96.7 95.3 94.6 95.2 92.9 95.4 99.4 84.5 Аймгийн төв 94.7 94.8 94.2 95.8 96.1 95.3 94.2 102.4 80.0 Сумын төв 94.9 95.3 94.3 93.5 91.4 97.6 98.6 109.3 84.1 Хөдөө нутаг 94.5 96.3 92.5 93.1 93.5 92.7 83.7 84.8 82.3 Баруун 94.7 97.2 91.2 97.4 96.7 98.6 86.2 94.3 76.8 Хангай 94.9 95.9 93.1 93.6 93.1 94.6 94.7 99.8 87.6 Төв 94.3 93.6 96.1 90.8 91.7 88.8 100.7 108.3 85.8 Зүүн 94.9 94.7 95.1 96.9 95.9 98.5 81.7 86.7 75.9 Хүйс Эрэгтэй 95.1 96.6 91.8 93.6 93.2 94.5 88.8 95.8 75.8 Эмэгтэй 95.9 95.5 97.0 95.3 96.0 93.9 98.5 102.9 90.4 Тайлбар: Тухайн боловсролын ангиллын цэвэр хамрагдалтын түвшин нь тухайн ангилалд хамаарах насны сурагчдын тоог тухайн ангилалд хамаарах насны нийт хүүхдийн тоонд хувааж олно. Тухайн ангиллын бохир хамрагдалтын түвшин гэдэг нь тухайн ангилалд наснаас үл хамааран сурч буй нийт сурагчийн тоог тухайн ангилалд хамаарах насны нийт хүүхдийн тоонд харьцуулсантай тэнцүү. Бага боловсролд 6-10 настай, суурь боловсролд 11-14, бүрэн дунд боловсролд 15-17 настай хүүхдүүд суралцдаг. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 87 Хүснэгт Б. 34 Хүн амын өвчлөл, гэмтэл, хувиар ХАВСРАЛТ Суурьшил Бүс Улсын Хот Хөдөө Улаан- Аймгийн Сумын Хөдөө дундаж Баруун Хангай Төв Зүүн баатар төв төв нутаг 88 Өвдөлт, гэмтэлтийн тоо 8.1 9.4 5.6 9.8 8.3 6.5 4.7 7.7 5.1 5.2 11.7 Өвдөж гэмтсэн хүмүүсийн Өвчний төрөл а/ Зүрх судасны тогтолцооны 14.7 12.4 22.4 11.8 14.2 22.5 22.2 14.6 24.7 16.1 18.7 Амьсгалын тогтолцооны 33.6 36.9 22.4 39.5 29.7 23.1 21.3 18.2 21.2 29.8 37.0 Хоол боловсруулах тогтолцооны 9.4 9.4 9.7 9.5 8.9 9.9 9.3 8.8 8.9 7.9 11.6 Шээс бэлэгсийн тогтолцооны 3.8 3.5 5.0 3.1 4.4 4.7 5.5 5.0 6.5 3.6 3.5 Мэдрэлийн тогтолцооны өвчин 8.8 7.7 12.6 7.0 9.7 12.8 12.3 12.8 12.1 10.6 8.8 Гэмтэл, хордлого ба гадны шалтгаант бусад 5.7 5.6 6.0 5.4 6.0 5.9 6.1 6.7 5.8 4.7 6.7 тодорхой эмгэг Яс-булчингийн тогтолцоо ба холбох эдийн өвчин 6.1 5.8 6.8 5.2 7.6 7.5 5.7 5.4 7.1 10.7 6.3 Жирэмсэн, төрөлт ба төрсний дараах үе 1.4 1.1 2.3 (*) 1.8 (*) (*) 3.0 (*) (*) (*) Хавдар 1.6 1.6 1.6 (*) 1.6 (*) (*) (*) (*) (*) (*) Урьдчилан сэргийлэх 3.2 2.7 4.8 2.2 4.0 5.1 4.5 8.2 (*) (*) 6.7 Бусад /шүд/ 5.1 5.3 4.6 4.9 6.2 5.1 3.9 5.0 7.5 4.4 4.4 Эмнэлэгт хандсан байдал 85.3 85.5 84.5 86.4 83.2 86.9 80.7 71.2 86.6 89.0 91.8 Үүнээс Клиникийн болон төрөлжсөн мэргэжлийн эмнэлэг 16.7 18.0 12.3 21.0 9.2 13.0 11.2 9.2 12.3 13.2 8.8 Аймаг/ Дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг 31.4 33.8 23.5 25.9 56.4 20.8 28.0 46.0 37.9 39.7 32.4 Сум, сум дундын болон өрхийн эмнэлэг 41.1 36.5 56.8 40.8 24.1 59.1 52.9 34.3 40.0 37.9 53.3 Хувийн 10.4 11.3 7.3 11.9 9.5 7.0 7.9 10.3 9.5 8.4 5.1 Гадаадад (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) Бусад (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) Эмнэлэгт хандаагүй хүн ам 14.7 14.5 15.5 13.6 16.8 13.1 19.3 28.8 13.4 11.0 8.2 Эмнэлэгт хандаагүйн шалтгаан Онц хүнд өвчлөөгүй 52.2 54.5 44.9 57.9 46.9 47.2 42.5 41.9 54.7 49.9 41.9 Эмнэлэг хэтэрхий хол 29.2 27.0 36.0 26.0 29.4 33.5 38.7 44.4 14.7 18.9 32.5 Явах унаа, тээврийн хэрэгсэл байгаагүй 18.6 18.5 19.1 16.1 23.7 19.3 18.8 13.7 30.6 31.2 25.6 а/ Дээд тал нь 2 хариултыг авсан (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 35 Хүн амын өвчлөл, гэмтэл, хот, хөдөөгөөр, ядуурлын байдлаар, хувиар Улсын дундаж Хот Хөдөө Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу бус бус бус Өвдөлт, гэмтэлтийн тоо 9.2 5.3 10.3 6.2 6.5 4.1 Өвдөж гэмтсэн хүмүүсийн Өвчний төрөл а/ Зүрх судасны тогтолцооны 15.1 12.9 13.2 8.0 22.3 22.5 Амьсгалын тогтолцооны 34.4 30.0 37.1 35.7 23.6 18.8 Хоол боловсруулах тогтолцооны 9.5 8.9 9.3 9.8 10.5 7.2 Шээс бэлэгсийн тогтолцооны 3.9 3.5 3.5 (*) 5.5 (*) Мэдрэлийн тогтолцооны өвчин 8.5 10.4 7.5 9.2 12.5 12.7 Гэмтэл, хордлого ба гадны шалтгаант бусад тодорхой 5.8 4.9 5.7 4.6 6.2 5.5 эмгэг Яс-булчингийн тогтолцоо ба холбох эдийн өвчин 6.1 5.7 5.8 5.7 7.2 (*) Жирэмсэн, төрөлт ба төрсний дараах үе 1.2 (*) 1.0 (*) 2.1 (*) Хавдар 1.6 (*) 1.5 (*) 1.8 (*) Урьдчилан сэргийлэх 3.1 3.2 2.6 2.7 5.1 (*) Бусад /шүд/ 5.0 5.8 5.1 6.4 4.6 (*) Эмнэлэгт хандсан байдал 85.9 82.4 85.8 84.0 86.4 79.2 Үүнээс Клиникийн болон төрөлжсөн мэргэжлийн эмнэлэг 17.4 13.4 18.2 16.7 14.2 6.4 Аймаг/ Дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг 30.6 35.7 32.6 40.2 22.6 26.3 Сум, сум дундын болон өрхийн эмнэлэг 40.3 44.9 36.4 37.1 55.4 61.4 Хувийн 11.3 5.9 12.2 6.0 7.8 (*) Гадаадад (*) (*) (*) (*) (*) (*) Бусад (*) (*) (*) (*) (*) (*) Эмнэлэгт хандаагүй хүн ам 14.1 17.6 14.2 16.0 13.6 20.8 Эмнэлэгт хандаагүйн шалтгаан Онц хүнд өвчлөөгүй 53.2 48.6 56.0 47.3 42.0 50.5 Өөрөө эмчилсэн 30.2 25.4 28.2 21.2 38.1 32.0 Бусад 16.6 26.0 15.8 31.5 19.9 17.5 а/ Дээд тал нь хоёр хариултыг авсан. (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 89 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 36 Хүн амын өвчлөл, гэмтэл, хүйсээр, ядуурлын байдлаар, хувиар Улсын дундаж Эрэгтэй Эмэгтэй Ядуу Ядуу Эрэгтэй Эмэгтэй Ядуу Ядуу бус бус Өвдөлт, гэмтэлтийн тоо 7.1 9.2 8.1 4.4 10.3 6.1 Өвдөж гэмтсэн хүмүүсийн Өвчний төрөл а/ 13.1 15.8 14.0 8.7 15.9 15.7 Зүрх судасны тогтолцооны 36.9 31.2 38.1 31.1 31.6 29.3 Амьсгалын тогтолцооны 9.0 9.7 9.0 9.1 9.9 8.9 Хоол боловсруулах тогтолцооны 3.0 4.5 3.1 (*) 4.5 4.2 Шээс бэлэгсийн тогтолцооны 8.3 9.2 7.0 14.6 9.6 7.5 Мэдрэлийн тогтолцооны өвчин 7.1 4.6 7.5 5.2 4.6 4.7 Гэмтэл, хордлого ба гадны шалтгаант бусад 5.7 6.3 5.9 (*) 6.3 6.4 тодорхой эмгэг Яс-булчингийн тогтолцоо ба холбох эдийн өвчин (*) 2.4 (*) (*) 2.1 (*) Жирэмсэн, төрөлт ба төрсний дараах үе (*) 2.0 (*) (*) 2.0 (*) Хавдар 2.8 3.4 2.8 (*) 3.4 3.5 Урьдчилан сэргийлэх 5.2 5.1 5.1 5.5 4.9 6.1 Бусад /шүд/ 85.0 85.5 86.0 80.1 85.9 83.9 Эмнэлэгт хандсан байдал Үүнээс 17.1 16.4 17.2 16.3 17.5 11.6 Клиникийн болон төрөлжсөн мэргэжлийн эмнэлэг 31.6 31.3 31.0 34.9 30.3 36.2 Аймаг/ Дүүргийн нэгдсэн эмнэлэг 41.7 40.6 41.2 44.6 39.7 45.1 Сум, сум дундын болон өрхийн эмнэлэг 9.4 11.1 10.4 (*) 12.0 6.9 Хувийн (*) (*) (*) (*) (*) (*) Гадаадад (*) (*) (*) (*) (*) (*) Бусад 15.0 14.5 14.0 19.9 14.1 16.1 Эмнэлэгт хандаагүй хүн ам Эмнэлэгт хандаагүйн шалтгаан 46.6 56.4 46.5 46.7 58.0 50.1 Онц хүнд өвчлөөгүй 30.4 28.3 32.3 23.6 28.6 26.9 Эмнэлэг хэтэрхий хол 23.0 15.3 21.1 29.6 13.3 23.0 Явах унаа, тээврийн хэрэгсэл байгаагүй 23.0 15.3 21.1 29.6 13.3 23.0 а/ Дээд тал нь хоёр хариултыг авсан. (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 90 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 37 18, түүнээс дээш настай хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн ам, хувиар Суурьшил Бүс Улсын Хот Хөдөө Улаан- Аймгийн Сумын Хөдөө дундаж Баруун Хангай Төв Зүүн баатар төв төв нутаг Хөгжлийн бэрхшээл 6.2 6.3 6.2 6.6 5.5 7.0 5.1 6.9 5.1 5.3 7.5 Үүнээс Харааны 1.7 1.7 1.7 1.7 1.6 1.9 1.5 2.2 1.2 1.4 2.5 Сонсголын 1.5 1.5 1.5 1.6 1.3 1.7 1.3 1.9 1.3 1.2 1.7 Хөдөлгөөний 3.0 3.0 3.0 3.2 2.7 3.6 2.2 3.2 2.5 2.6 3.5 Оюуны 1.2 1.3 1.1 1.3 1.2 1.2 1.1 1.3 1.2 1.1 0.8 Өөрийгөө арчлах 1.0 1.1 0.9 1.1 1.1 1.0 0.7 1.0 1.0 1.0 0.9 Хэл ярианы 0.9 0.9 0.9 1.0 0.8 0.9 0.9 0.8 0.9 1.1 0.6 Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 38 18, түүнээс дээш настай хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн ам, хот, хөдөөгөөр, ядуурлын байдлаар, хувиар Улсын дундаж Хот Хөдөө Ядуу бус Ядуу Ядуу бус Ядуу Ядуу бус Ядуу Хөгжлийн бэрхшээл 5.8 7.7 5.7 8.4 5.9 6.9 Үүнээс Харааны 1.6 2.0 1.6 2.1 1.6 2.0 Сонсголын 1.3 2.1 1.4 2.1 1.3 2.1 Хөдөлгөөний 2.9 3.2 2.9 3.4 3.0 2.9 Оюуны 1.1 1.8 1.2 1.9 0.8 1.8 Өөрийгөө арчлах 1.0 1.3 1.0 1.4 0.8 1.0 Хэл ярианы 0.8 1.4 0.8 1.5 0.7 1.4 Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 39 18, түүнээс дээш настай хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн ам, хүйсээр, ядуурлын байдлаар, хувиар Улсын дундаж Эрэгтэй Эмэгтэй Эрэгтэй Эмэгтэй Ядуу бус Ядуу Ядуу бус Ядуу Хөгжлийн бэрхшээл 6.7 5.9 6.2 8.2 5.4 7.4 Үүнээс Харааны 1.8 1.6 1.7 2.2 1.5 1.9 Сонсголын 1.6 1.4 1.5 2.1 1.2 2.1 Хөдөлгөөний 2.9 3.1 2.8 3.0 3.1 3.3 Оюуны 1.5 1.0 1.3 2.0 0.8 1.7 Өөрийгөө арчлах 1.2 0.9 1.1 1.4 0.8 1.1 Хэл ярианы 1.1 0.8 1.0 1.3 0.5 1.5 Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 91 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 40 Хүн ам, ажиллах хүчний байдлаар, хувиар Үзүүлэлтүүд, хувиар Үзүүлэлтүүд, хувиар Ажиллах Ажиллах Ажилтай Ажилгүй хүчнээс Нийт Ажилтай Ажилгүй хүчнээс Нийт гадуур гадуур Улсын дундаж 51.4 1.4 47.2 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Байршил Хот 49.4 1.5 49.1 100.0 64.2 68.6 69.6 66.8 Хөдөө 55.4 1.3 43.3 100.0 35.8 31.4 30.4 33.2 Улаанбаатар 49.6 1.2 49.2 100.0 45.3 40.3 49.0 46.9 Аймгийн төв 49.1 2.0 48.9 100.0 19.0 28.2 20.6 19.9 Сумын төв 47.1 1.9 51.0 100.0 16.3 24.3 19.2 17.8 Хөдөө нутаг 65.0 0.7 34.4 100.0 19.5 7.2 11.2 15.4 Баруун 51.1 1.9 46.9 100.0 13.0 17.9 13.0 13.1 Хангай 55.1 1.2 43.7 100.0 19.6 14.8 16.9 18.2 Төв 49.3 1.9 48.9 100.0 14.3 19.6 15.4 14.9 Зүүн 59.1 1.5 39.4 100.0 7.9 7.4 5.7 6.8 Хүн амын хэрэглээний тэнцүү 5 бүлгээр Хамгийн ядуу 42.4 2.6 55.0 100.0 14.9 33.3 21.0 18.1 II 48.8 1.9 49.3 100.0 18.4 26.5 20.2 19.3 III 50.8 1.1 48.1 100.0 20.0 15.8 20.6 20.2 IV 54.3 1.1 44.6 100.0 21.8 16.2 19.5 20.7 Хамгийн 59.0 0.5 40.5 100.0 24.9 8.3 18.6 21.7 чинээлэг Ядуурлын байдлаар Ядуу бус 53.9 1.0 45.1 100.0 78.8 53.7 71.8 75.1 Ядуу 43.8 2.6 53.6 100.0 21.2 46.4 28.3 24.9 Хүйс Эрэгтэй 58.4 2.0 39.7 100.0 53.2 64.5 39.4 46.8 Эмэгтэй 45.3 0.9 53.8 100.0 46.9 35.5 60.6 53.2 Нас 15-24 22.0 2.1 75.9 100.0 7.9 27.3 29.5 18.4 25-34 72.1 2.1 25.8 100.0 27.6 29.7 10.8 19.7 35-44 74.6 1.6 23.8 100.0 30.8 24.2 10.7 21.2 45-54 71.9 1.2 26.9 100.0 24.2 14.5 9.9 17.3 55-64 31.0 (*) 68.6 100.0 8.4 (*) 20.2 13.9 65+ 6.3 (*) 93.7 100.0 1.2 (*) 18.9 9.5 Боловсрол Боловсролгүй 46.5 1.2 52.3 100.0 3.7 3.3 4.5 4.1 Бага 42.5 1.4 56.1 100.0 4.1 4.8 5.9 5.0 Суурь 37.2 1.0 61.7 100.0 13.3 13.4 24.0 18.4 Бүрэн дунд 45.5 1.5 53.0 100.0 25.4 31.0 32.1 28.6 Мэргэжлийн 51.6 1.8 46.7 100.0 15.7 19.8 15.5 15.6 Дээд 68.7 1.4 29.9 100.0 37.8 27.6 18.0 28.3 Тайлбар: 15, түүнээс дээш насны хүн амын хувьд тооцов. (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 92 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 41 Ажиллах хүчний оролцооны түвшин, ажилгүйдлийн түвшин, ядуурлын байдлаар, хувиар Ажиллах хүчний оролцооны түвшин Ажилгүйдлийн түвшин Ядуу бус Ядуу Ядуу бус Ядуу Улсын дундаж 54.9 46.5 1.8 5.7 Байршил Хот 53.6 40.6 2.0 7.0 Хөдөө 58.0 54.1 1.5 4.3 Улаанбаатар 53.4 40.0 1.8 5.6 Аймгийн төв 54.0 41.6 2.5 9.7 Сумын төв 51.8 42.0 2.2 9.1 Хөдөө нутаг 66.1 64.9 0.7 1.6 Баруун 55.7 47.9 2.5 6.3 Хангай 57.5 53.5 1.4 3.6 Төв 52.4 46.8 2.3 8.8 Зүүн 64.6 52.2 1.2 6.0 Хүйс Эрэгтэй 62.0 55.2 2.3 6.4 Эмэгтэй 48.7 38.7 1.3 4.7 Нас 15-24 24.1 24.1 7.1 12.1 25-34 77.5 64.1 2.1 5.8 35-44 79.9 66.1 1.3 4.7 45-54 76.7 61.7 1.0 4.3 55-64 32.7 25.8 1.1 2.3 65+ 6.7 4.5 0.0 5.2 Боловсрол Боловсролгүй 47.4 47.9 1.4 3.4 Бага 41.8 46.5 1.6 4.8 Суурь 37.7 39.3 1.3 5.0 Бүрэн дунд 48.0 44.8 2.4 5.5 Мэргэжлийн 53.0 54.6 2.1 7.6 Дээд 70.8 60.7 1.6 7.1 Тайлбар: 15, түүнээс дээш насны хүн амын хувьд тооцов. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 93 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 42 Ажиллах хүчний оролцооны түвшин, ажилгүйдлийн түвшин, хүйсээр, хувиар Ажиллах хүчний оролцооны түвшин Ажилгүйдлийн түвшин Эрэгтэй Эмэгтэй Эрэгтэй Эмэгтэй Улсын дундаж 60.3 46.2 3.2 2.0 Байршил Хот 59.2 43.9 3.5 2.1 Хөдөө 62.4 51.2 2.7 1.9 Улаанбаатар 59.7 43.3 3.1 1.6 Аймгийн төв 57.9 45.3 4.5 3.4 Сумын төв 54.3 44.3 4.9 2.9 Хөдөө нутаг 71.1 59.9 1.0 1.0 Баруун 59.6 46.9 3.6 3.6 Хангай 62.0 51.1 2.4 1.6 Төв 56.9 45.9 4.5 2.7 Зүүн 68.2 53.8 2.9 2.1 Ядуурлын байдлаар Ядуу бус 62.0 48.7 2.3 1.3 Ядуу 55.2 38.7 6.4 4.7 Нас 15-24 28.9 19.1 8.5 9.0 25-34 85.3 63.6 3.4 2.2 35-44 82.7 70.4 2.5 1.7 45-54 75.3 71.2 2.3 1.0 55-64 42.6 22.7 1.8 0.5 65+ 8.7 4.9 1.4 0.0 Боловсрол Боловсролгүй 57.1 35.6 2.3 2.6 Бага 57.9 29.5 3.3 2.6 Суурь 45.0 30.3 2.8 2.5 Бүрэн дунд 55.6 39.3 4.1 2.1 Мэргэжлийн 65.2 42.4 4.0 2.5 Дээд 78.0 65.1 2.3 1.7 Тайлбар: 15, түүнээс дээш насны хүн амын хувьд тооцов. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 94 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 43 Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, салбараар, мэргэжлээр, ядуурлын байдлаар, хувиар Хот Хөдөө Улсын дундаж Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Нийт Ядуу Нийт Ядуу Нийт бус бус бус Нийт 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Салбараар Хөдөө аж ахуй 2.5 6.8 3.2 50.6 68.5 56.0 17.7 38.5 22.1 Аж үйлдвэр 29.2 37.4 30.6 11.4 9.1 10.7 23.6 22.8 23.4 Үйлчилгээ 68.3 55.9 66.3 38.1 22.4 33.3 58.8 38.7 54.5 Газар тариалан, мал аж ахуй 2.5 6.8 3.2 50.6 68.5 56.0 17.7 38.5 22.1 Уул уурхай, олборлох 7.9 5.5 7.5 5.2 2.8 4.5 7.0 4.1 6.4 Боловсруулах үйлдвэр 9.3 12.9 9.8 2.9 2.5 2.8 7.2 7.6 7.3 Цахилгаан, усан хангамж 3.5 4.1 3.6 1.6 1.1 1.4 2.9 2.6 2.8 Барилга 8.7 14.9 9.7 1.7 2.6 2.0 6.5 8.6 6.9 Худалдаа 16.6 14.4 16.2 5.3 2.1 4.3 13.0 8.1 12.0 Зочид буудал, ресторан, аялал 3.5 5.6 3.8 1.0 1.6 1.2 2.7 3.5 2.9 жуулчлал Тээвэр 7.2 4.6 6.8 2.6 1.4 2.2 5.8 3.0 5.2 Санхүү, даатгал, үл хөдлөх хөрөнгө 3.4 (*) 2.9 1.5 (*) 1.3 2.8 0.6 2.3 Төрийн удирдлага 10.0 8.2 9.7 7.3 3.8 6.2 9.1 6.0 8.5 Боловсрол 10.9 8.6 10.5 12.3 6.9 10.6 11.3 7.7 10.6 Эрүүл мэнд 5.8 3.8 5.5 4.3 2.3 3.7 5.3 3.0 4.8 Бусад 10.9 10.1 10.8 3.8 3.7 3.8 8.7 6.8 8.3 Өмчийн хэлбэрээр Хувийн 67.0 72.8 67.9 71.1 84.1 75.1 68.3 78.6 70.5 Улсын 24.1 20.0 23.4 24.4 13.5 21.1 24.2 16.7 22.6 Төрийн өмчит үйлдвэр 8.9 7.2 8.7 4.5 2.5 3.9 7.5 4.8 7.0 Мэргэжлээр Хууль тогтоогч, төрийн ба хувийн байгууллагын албан тушаалын 10.7 (*) 9.2 4.6 (*) 3.4 8.8 0.8 7.1 ажилтан, менежер Мэргэжилтэн 25.5 7.1 22.5 14.7 5.5 11.9 22.1 6.3 18.7 Техникийн болон холбогдох 4.2 1.6 3.8 2.4 0.8 1.9 3.6 1.2 3.1 мэргэжилтэн Клерк/туслах ажилтан 5.0 3.4 4.7 2.8 0.8 2.2 4.3 2.1 3.8 Үйлчилгээний ажилтан, дэлгүүр, зах 19.4 20.8 19.6 8.1 5.8 7.4 15.8 13.1 15.3 дээр худалдаа эрхлэгч ХАА ба загасны аж ахуйн мэргэшсэн 2.1 6.6 2.9 48.7 65.9 54.0 16.9 37.0 21.1 ажилчин Үйлдвэрийн ба холбогдох 11.9 20.7 13.4 5.1 5.4 5.2 9.8 12.8 10.4 худалдааны ажилчин Машин тоног төхөөрөмжийн 11.7 10.0 11.5 5.8 3.1 5.0 9.9 6.5 9.2 операторч, угсрагч Энгийн ажил мэргэжил 8.4 27.9 11.5 7.3 11.7 8.6 8.0 19.6 10.5 Бусад 1.0 (*) 1.0 0.5 (*) 0.5 0.8 0.7 0.8 (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 95 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 44 Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, салбараар, мэргэжлээр, ядуурлын байдлаар, хувиар Хот Хөдөө Улсын дундаж Ядуу Ядуу Ядуу Ядуу Нийт Ядуу Нийт Ядуу Нийт бус бус бус Нийт 83.9 16.1 100.0 69.5 30.5 100.0 78.8 21.2 100.0 Салбараар Хөдөө аж ахуй 65.5 34.5 100.0 62.7 37.3 100.0 63.0 37.0 100.0 Аж үйлдвэр 80.3 19.7 100.0 74.1 25.9 100.0 79.3 20.7 100.0 Үйлчилгээ 86.4 13.6 100.0 79.5 20.5 100.0 84.9 15.1 100.0 Газар тариалан, мал аж ахуй 65.5 34.5 100.0 62.7 37.3 100.0 63.0 37.0 100.0 Уул уурхай, олборлох 88.2 11.8 100.0 80.9 19.1 100.0 86.3 13.7 100.0 Боловсруулах үйлдвэр 78.9 21.1 100.0 72.3 27.7 100.0 78.0 22.0 100.0 Цахилгаан, усан хангамж 81.8 18.2 100.0 76.0 24.0 100.0 80.7 19.3 100.0 Барилга 75.1 24.9 100.0 59.7 40.3 100.0 73.6 26.4 100.0 Худалдаа 85.7 14.3 100.0 85.2 14.8 100.0 85.7 14.3 100.0 Зочид буудал, ресторан, аялал 76.7 23.3 100.0 59.5 40.5 100.0 74.1 25.9 100.0 жуулчлал Тээвэр 89.1 10.9 100.0 80.9 19.1 100.0 87.9 12.1 100.0 Санхүү, даатгал, үл хөдлөх хөрөнгө 96.7 (*) 100.0 84.4 (*) 100.0 94.4 5.6 100.0 Төрийн удирдлага 86.3 13.7 100.0 81.5 18.6 100.0 85.0 15.0 100.0 Боловсрол 86.9 13.1 100.0 80.2 19.8 100.0 84.5 15.5 100.0 Эрүүл мэнд 88.8 11.2 100.0 81.0 19.0 100.0 86.7 13.3 100.0 Бусад 84.9 15.1 100.0 70.4 29.6 100.0 82.6 17.4 100.0 Өмчийн хэлбэрээр Хувийн 82.8 17.3 100.0 65.9 34.1 100.0 76.3 23.7 100.0 Улсын 86.2 13.8 100.0 80.6 19.5 100.0 84.3 15.7 100.0 Төрийн өмчит үйлдвэр 86.7 13.3 100.0 80.6 19.5 100.0 85.4 14.6 100.0 Мэргэжлээр Хууль тогтоогч, төрийн ба хувийн байгууллагын албан тушаалын 98.2 (*) 100.0 94.8 (*) 100.0 97.6 2.4 100.0 ажилтан, менежер Мэргэжилтэн 94.9 5.1 100.0 86.0 14.1 100.0 92.9 7.1 100.0 Техникийн болон холбогдох 93.2 6.9 100.0 86.9 13.1 100.0 91.8 8.2 100.0 мэргэжилтэн Клерк/туслах ажилтан 88.4 11.6 100.0 88.7 11.3 100.0 88.4 11.6 100.0 Үйлчилгээний ажилтан, дэлгүүр, зах 83.0 17.0 100.0 76.0 24.0 100.0 81.8 18.2 100.0 дээр худалдаа эрхлэгч ХАА ба загасны аж ахуйн мэргэшсэн 63.0 37.1 100.0 62.8 37.2 100.0 62.8 37.2 100.0 ажилчин Үйлдвэрийн ба холбогдох 75.0 25.0 100.0 68.4 31.6 100.0 73.9 26.1 100.0 худалдааны ажилчин Машин тоног төхөөрөмжийн 86.0 14.0 100.0 81.0 19.0 100.0 85.0 15.0 100.0 операторч, угсрагч Энгийн ажил мэргэжил 61.0 39.0 100.0 58.9 41.1 100.0 60.4 39.6 100.0 Бусад 84.9 (*) 100.0 72.2 (*) 100.0 82.2 17.8 100.0 (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 96 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 45 Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, салбараар, мэргэжлээр, хүйсээр, хувиар Хот Хөдөө Улсын дундаж Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт Нийт 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Салбараар Хөдөө аж ахуй 3.7 2.5 3.2 61.4 49.8 56.0 24.6 19.2 22.1 Аж үйлдвэр 41.5 18.3 30.6 14.8 5.9 10.7 31.8 13.9 23.4 Үйлчилгээ 54.8 79.2 66.3 23.8 44.4 33.3 43.6 66.9 54.5 Газар тариалан, мал аж 3.7 2.5 3.2 61.4 49.8 56.0 24.6 19.2 22.1 ахуй Уул уурхай, олборлох 11.7 2.8 7.5 6.8 1.9 4.5 9.9 2.5 6.4 Боловсруулах үйлдвэр 10.1 9.5 9.8 2.8 2.8 2.8 7.5 7.2 7.3 Цахилгаан, усан хангамж 4.5 2.5 3.6 2.1 0.7 1.4 3.6 1.9 2.8 Барилга 15.2 3.5 9.7 3.2 0.5 2.0 10.8 2.4 6.9 Худалдаа 13.2 19.6 16.2 3.0 5.8 4.3 9.5 14.7 12.0 Зочид буудал, ресторан, 2.0 5.9 3.8 0.5 2.0 1.2 1.5 4.5 2.9 аялал жуулчлал Тээвэр 10.4 2.8 6.8 3.3 1.0 2.2 7.8 2.1 5.2 Санхүү, даатгал, үл хөдлөх 2.1 3.9 2.9 0.6 2.0 1.3 1.5 3.2 2.3 хөрөнгө Төрийн удирдлага 9.8 9.6 9.7 6.6 5.9 6.2 8.6 8.3 8.5 Боловсрол 4.8 17.0 10.5 4.5 17.8 10.6 4.7 17.3 10.6 Эрүүл мэнд 2.0 9.4 5.5 1.4 6.3 3.7 1.8 8.3 4.8 Бусад 10.6 11.0 10.8 3.9 3.6 3.8 8.2 8.4 8.3 Өмчийн хэлбэрээр Хувийн 73.0 62.3 67.9 82.1 66.9 75.1 76.3 63.9 70.5 Улсын 16.8 30.8 23.4 13.7 29.7 21.1 15.7 30.4 22.6 Төрийн өмчит үйлдвэр 10.2 6.9 8.7 4.3 3.4 3.9 8.0 5.7 7.0 Мэргэжлээр Хууль тогтоогч, төрийн ба хувийн байгууллагын 9.6 8.7 9.2 3.3 3.5 3.4 7.3 6.9 7.1 албан тушаалын ажилтан, менежер Мэргэжилтэн 15.7 30.1 22.5 5.4 19.4 11.9 12.0 26.3 18.7 Техникийн болон 3.1 4.5 3.8 1.6 2.2 1.9 2.6 3.7 3.1 холбогдох мэргэжилтэн Клерк/туслах ажилтан 2.1 7.7 4.7 1.2 3.3 2.2 1.8 6.2 3.8 Үйлчилгээний ажилтан, дэлгүүр, зах дээр 13.4 26.7 19.6 4.1 11.2 7.4 10.0 21.2 15.3 худалдаа эрхлэгч ХАА ба загасны аж ахуйн 3.2 2.5 2.9 58.5 48.7 54.0 23.2 18.8 21.1 мэргэшсэн ажилчин Үйлдвэрийн ба холбогдох 20.1 5.8 13.4 7.4 2.6 5.2 15.5 4.7 10.4 худалдааны ажилчин Машин тоног төхөөрөмжийн операторч, 20.3 1.5 11.5 8.9 0.5 5.0 16.2 1.2 9.2 угсрагч Энгийн ажил мэргэжил 10.9 12.1 11.5 8.8 8.5 8.6 10.2 10.8 10.5 Бусад 1.6 (*) 1.0 0.7 (*) 0.5 1.3 (*) 0.8 (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 97 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 46 Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, салбараар, мэргэжлээр, хүйсээр, хувиар Хот Хөдөө Улсын дундаж Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт Эрэгтэй Эмэгтэй Нийт Нийт 52.8 47.2 100.0 53.7 46.3 100.0 53.2 46.9 100.0 Салбараар Хөдөө аж ахуй 62.2 37.8 100.0 58.9 41.1 100.0 59.2 40.8 100.0 Аж үйлдвэр 71.7 28.3 100.0 74.5 25.5 100.0 72.2 27.8 100.0 Үйлчилгээ 43.7 56.3 100.0 38.4 61.6 100.0 42.5 57.5 100.0 Газар тариалан, мал аж 62.2 37.8 100.0 58.9 41.1 100.0 59.2 40.8 100.0 ахуй Уул уурхай, олборлох 82.5 17.5 100.0 80.8 19.2 100.0 82.1 17.9 100.0 Боловсруулах үйлдвэр 54.3 45.7 100.0 53.1 46.9 100.0 54.1 45.9 100.0 Цахилгаан, усан хангамж 66.9 33.1 100.0 77.2 22.8 100.0 68.7 31.3 100.0 Барилга 83.0 17.0 100.0 88.3 11.7 100.0 83.5 16.5 100.0 Худалдаа 43.1 56.9 100.0 37.4 62.6 100.0 42.4 57.6 100.0 Зочид буудал, ресторан, 27.8 72.2 100.0 23.1 77.0 100.0 27.1 72.9 100.0 аялал жуулчлал Тээвэр 80.8 19.2 100.0 79.4 20.7 100.0 80.6 19.4 100.0 Санхүү, даатгал, үл 36.8 63.2 100.0 27.5 72.6 100.0 35.0 65.0 100.0 хөдлөх хөрөнгө Төрийн удирдлага 53.4 46.6 100.0 56.3 43.7 100.0 54.2 45.9 100.0 Боловсрол 23.9 76.1 100.0 22.5 77.5 100.0 23.4 76.6 100.0 Эрүүл мэнд 18.9 81.1 100.0 20.7 79.3 100.0 19.4 80.6 100.0 Бусад 51.9 48.1 100.0 56.3 43.7 100.0 52.6 47.4 100.0 Өмчийн хэлбэрээр Хувийн 56.8 43.2 100.0 58.8 41.3 100.0 57.5 42.5 100.0 Улсын 38.0 62.0 100.0 34.8 65.2 100.0 36.9 63.1 100.0 Төрийн өмчит үйлдвэр 62.2 37.8 100.0 58.9 41.1 100.0 61.5 38.5 100.0 Мэргэжлээр Хууль тогтоогч, төрийн ба хувийн байгууллагын 55.1 44.9 100.0 52.9 47.1 100.0 54.7 45.3 100.0 албан тушаалын ажилтан, менежер Мэргэжилтэн 36.9 63.1 100.0 24.5 75.5 100.0 34.1 65.9 100.0 Техникийн болон 43.8 56.2 100.0 45.3 54.7 100.0 44.1 55.9 100.0 холбогдох мэргэжилтэн Клерк/туслах ажилтан 23.4 76.7 100.0 30.3 69.7 100.0 24.8 75.2 100.0 Үйлчилгээний ажилтан, дэлгүүр, зах дээр 36.0 64.0 100.0 30.0 70.0 100.0 35.0 65.0 100.0 худалдаа эрхлэгч ХАА ба загасны аж ахуйн 59.4 40.6 100.0 58.2 41.8 100.0 58.3 41.7 100.0 мэргэшсэн ажилчин Үйлдвэрийн ба холбогдох 79.4 20.6 100.0 76.5 23.6 100.0 78.9 21.2 100.0 худалдааны ажилчин Машин тоног төхөөрөмжийн 93.7 6.3 100.0 95.8 4.3 100.0 94.1 5.9 100.0 операторч, угсрагч Энгийн ажил мэргэжил 50.3 49.8 100.0 54.5 45.5 100.0 51.5 48.5 100.0 Бусад 85.3 (*) 100.0 81.1 (*) 100.0 84.4 (*) 100.0 (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 98 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 47 Сүүлийн 12 сард авсан зээлийн дундаж хэмжээ, төрлөөр, мянган төгрөгөөр Зээлтэй* Улсын дундаж Цалингийн Тэтгэврийн Орон Малчны Бизнесийн Автомашины Бусад сууцны Улсын дундаж 10 555 9 182 3 679 53 198 8 404 29 628 17 282 5 735 Байршил Хот 12 267 9 812 3 804 56 906 9 681 33 882 17 396 5 786 Хөдөө 8 231 7 762 3 515 20 274 8 268 21 166 15 751 5 557 Улаанбаатар 13 180 10 451 3 752 69 222 (*) 40 536 17 550 5 585 Аймгийн төв 11 031 9 054 3 863 38 861 10 202 29 357 16 698 6 197 Сумын төв 7 963 7 714 3 488 (*) 7 121 22 360 17 795 5 451 Хөдөө нутаг 8 554 8 075 3 583 (*) 8 697 (*) (*) 5 796 Баруун 9 003 7 400 3 857 25 736 6 890 25 053 (*) 5 773 Хангай 9 313 9 416 3 616 43 160 7 445 26 367 14 885 6 712 Төв 9 191 8 289 3 664 (*) 10 058 24 131 16 539 5 718 Зүүн 9 591 8 031 3 434 (*) 11 054 28 773 13 347 4 545 Тэнцүү 5 бүлгээр Хамгийн ядуу 4 772 5 053 3 136 (*) 6 225 (*) (*) 2 753 II 6 687 6 192 3 384 (*) 7 367 13 347 13 481 3 910 III 8 468 7 849 3 335 35 714 8 642 15 518 12 573 5 687 IV 11 142 9 363 3 968 49 603 9 675 27 530 16 119 6 030 Хамгийн чинээлэг 19 182 12 465 4 823 71 460 12 973 42 712 22 877 8 693 Ядуурлын байдлаар Ядуу бус 12 018 9 746 3 851 55 984 9 223 31 454 18 088 6 500 Ядуу 5 235 5 391 3 183 (*) 6 539 8 590 10 675 2 863 *- Тухайн төрлийн зээлтэй өрхүүдийн хувьд тооцов.. (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 99 ХАВСРАЛТ Хүснэгт Б. 48 Зээлийн зарцуулалт, зориулалтаар, хувиар Удаан Өрхийн Машин Хувийн Газар эдэлгээтэй Сууц барих Өрхийн гишүүдээ худалдан бизнес худалдан бараа болон худалдан Бусад хэрэгцээнд гадаад авах эрхлэх авах худалдан авах явуулах авах Улсын дундаж 69.0 15.3 6.0 0.6 7.7 16.7 0.9 10.5 Байршил Хот 63.7 17.6 6.7 0.6 10.1 21.7 1.0 9.6 Хөдөө 78.6 11.2 4.8 0.6 3.3 7.7 0.7 12.0 Улаанбаатар 59.3 20.5 5.6 (*) 12.1 23.2 (*) 8.2 Аймгийн төв 71.6 12.5 8.8 0.6 6.6 18.9 0.8 12.1 Сумын төв 79.2 10.0 6.8 (*) 3.2 8.5 (*) 11.7 Хөдөө нутаг 77.8 12.7 2.0 (*) 3.5 6.5 (*) 12.4 Баруун 77.4 9.3 8.8 (*) 3.2 10.2 (*) 18.3 Хангай 78.8 11.1 6.0 (*) 3.5 12.3 (*) 9.7 Төв 73.4 12.0 5.3 (*) 5.7 12.2 (*) 11.1 Зүүн 71.5 15.8 5.8 (*) 7.2 14.3 (*) 10.2 Тэнцүү 5 бүлгээр Хамгийн 83.4 6.3 1.7 (*) 7.1 4.8 (*) 9.7 ядуу II 76.9 12.4 3.4 (*) 6.4 8.8 (*) 10.6 III 74.0 15.4 5.5 (*) 6.8 12.0 (*) 10.9 IV 65.6 17.9 7.0 (*) 8.7 21.6 (*) 10.7 Хамгийн 52.6 20.9 10.5 (*) 9.0 29.9 1.1 10.3 чинээлэг Ядуурлын байдлаар Ядуу бус 65.4 17.4 7.1 0.5 7.9 19.8 1.0 10.7 Ядуу 82.0 7.9 2.2 (*) 7.1 5.5 (*) 9.7 (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт Б. 49 Өрхийн эзэмшиж буй удаан эдэлгээтэй бараа, хувиар Ачааны Компьютер Телевизор Цахилгаан Мотоцикл Угаалгын болон Ухаалаг Хөргөгч үүсгүүр машин Суудлын утас хүнд машин даацын машин Улсын дундаж 16.6 91.5 90.2 80.9 13.2 95.3 14.6 10.7 48.7 Байршил Хот 21.9 95.4 96.5 89.7 1.1 97.2 2.2 4.6 51.6 Хөдөө 6.3 83.8 77.8 63.8 36.8 91.6 38.8 22.7 43.1 Улаанбаатар 25.1 96.4 97.6 91.2 (*) 97.9 1.0 3.6 53.2 Аймгийн төв 14.7 93.2 94.2 86.3 2.3 95.7 4.9 6.8 48.2 Сумын төв 9.4 87.1 89.1 81.6 6.4 92.6 20.2 13.9 44.0 Хөдөө нутаг 2.5 79.6 63.5 41.5 75.0 90.3 62.2 33.7 41.8 Баруун 10.0 88.6 80.3 65.6 28.7 92.0 32.3 17.1 45.1 Хангай 9.3 86.0 81.8 69.7 26.4 93.6 28.8 15.5 43.3 Төв 9.0 88.1 89.2 80.4 16.8 93.8 18.9 16.3 47.5 Зүүн 10.3 87.0 83.3 71.4 25.1 92.1 25.4 20.3 43.4 Ядуурлын байдлаар Ядуу бус 20.7 93.4 93.2 85.2 11.2 96.6 12.8 10.9 56.5 Ядуу 2.6 84.9 79.6 66.0 19.8 90.8 20.8 10.1 21.9 (*) - Ажиглалтын тоо 29-өөс бага Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 100 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ ХАВСРАЛТ В. ЯДУУРЛЫН ТООЦООНУУДЫН СТАНДАРТ АЛДАА БА ИТГЭМЖЛЭЛТ ИНТЕРВАЛУУД Хүснэгт В. 1 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, хот, хөдөөгөөр [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Ядуурлын хамралтын хүрээ Улсын дундаж 27.1 0.6 25.9 28.4 22 995 Хот 23.0 0.9 21.2 24.7 12 265 Хөдөө 35.5 0.8 34.0 37.0 10 730 Ядуурлын гүнзгийрэлт Улсын дундаж 6.5 0.2 6.1 6.9 22 995 Хот 5.8 0.3 5.2 6.4 12 265 Хөдөө 7.9 0.2 7.5 8.4 10 730 Ядуурлын мэдрэмж Улсын дундаж 2.3 0.1 2.1 2.5 22 995 Хот 2.1 0.1 1.9 2.4 12 265 Хөдөө 2.6 0.1 2.4 2.8 10 730 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 101 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 2 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, суурьшлаар [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Ядуурлын хамралтын хүрээ Улаанбаатар 21.6 1.2 19.3 24.0 4 677 Аймгийн төв 26.1 1.0 24.2 28.0 7 588 Сумын төв 30.6 0.9 28.8 32.4 5 927 Хөдөө нутаг 41.2 1.1 39.0 43.3 4 803 Ядуурлын гүнзгийрэлт Улаанбаатар 5.6 0.4 4.9 6.4 4 677 Аймгийн төв 6.1 0.3 5.5 6.7 7 588 Сумын төв 7.0 0.3 6.4 7.5 5 927 Хөдөө нутаг 9.0 0.3 8.3 9.6 4 803 Ядуурлын мэдрэмж Улаанбаатар 2.1 0.2 1.8 2.5 4 677 Аймгийн төв 2.1 0.1 1.8 2.3 7 588 Сумын төв 2.4 0.1 2.1 2.6 5 927 Хөдөө нутаг 2.9 0.1 2.6 3.2 4 803 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт В. 3 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, бүсээр [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Ядуурлын хамралтын хүрээ Баруун 36.5 1.2 34.2 38.8 4 616 Хангай 33.4 1.1 31.3 35.6 5 816 Төв 24.6 1.0 22.6 26.6 5 174 Зүүн 35.3 1.5 32.3 38.3 2 712 Улаанбаатар 21.6 1.2 19.3 24.0 4 677 Ядуурлын гүнзгийрэлт Баруун 7.9 0.3 7.3 8.6 4 616 Хангай 7.8 0.3 7.1 8.4 5 816 Төв 5.2 0.3 4.6 5.7 5 174 Зүүн 8.8 0.5 7.7 9.9 2 712 Улаанбаатар 5.6 0.4 4.9 6.4 4 677 Ядуурлын мэдрэмж Баруун 2.6 0.1 2.3 2.8 4 616 Хангай 2.6 0.1 2.3 2.9 5 816 Төв 1.7 0.1 1.4 1.9 5 174 Зүүн 3.2 0.3 2.6 3.7 2 712 Улаанбаатар 2.1 0.2 1.8 2.5 4 677 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 102 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 4 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, улирлаар [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Ядуурлын хамралтын           хүрээ 1-3 сар 25.9 1.2 23.4 28.3 5 924 4-6 сар 27.7 1.4 25.1 30.4 5 739 7-9 сар 27.0 1.3 24.4 29.6 5 691 10-12 сар 28.0 1.3 25.4 30.6 5 641 Ядуурлын гүнзгийрэлт   1-3 сар 6.1 0.4 5.3 6.8 5 924 4-6 сар 6.6 0.4 5.8 7.4 5 739 7-9 сар 6.5 0.4 5.7 7.4 5 691 10-12 сар 6.7 0.5 5.8 7.7 5 641 Ядуурлын мэдрэмж   1-3 сар 2.1 0.2 1.8 2.5 5 924 4-6 сар 2.3 0.2 2.0 2.7 5 739 7-9 сар 2.3 0.2 1.9 2.7 5 691 10-12 сар 2.5 0.2 2.0 2.9 5 641 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Хүснэгт В. 5 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн насаар [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Ядуурлын хамралтын хүрээ 15-29 27.1 1.5 24.2 30.0 1 772 30-39 26.4 0.9 24.6 28.2 5 394 40-49 29.8 1.0 27.9 31.7 5 458 50-59 26.9 1.1 24.8 29.0 4 940 60+ 24.0 1.0 21.9 26.0 5 431 Ядуурлын гүнзгийрэлт 15-29 6.6 0.4 5.7 7.4 1 772 30-39 5.9 0.3 5.4 6.4 5 394 40-49 7.4 0.3 6.8 8.1 5 458 50-59 6.7 0.4 6.0 7.5 4 940 60+ 5.6 0.3 4.9 6.2 5 431 Ядуурлын мэдрэмж 15-29 2.3 0.2 1.9 2.7 1 772 30-39 1.9 0.1 1.7 2.1 5 394 40-49 2.7 0.2 2.4 3.1 5 458 50-59 2.5 0.2 2.1 2.9 4 940 60+ 1.9 0.2 1.6 2.3 5 431 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 103 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 6 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн хүйсээр [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Улсын дундаж Ядуурлын хамралтын хүрээ Эрэгтэй 26.1 0.7 24.8 27.4 17 272 Эмэгтэй 31.3 1.1 29.1 33.6 5 723 Ядуурлын гүнзгийрэлт Эрэгтэй 6.0 0.2 5.6 6.5 17 272 Эмэгтэй 8.3 0.4 7.5 9.2 5 723 Ядуурлын мэдрэмж Эрэгтэй 2.1 0.1 1.9 2.3 17 272 Эмэгтэй 3.1 0.2 2.7 3.6 5 723 Хот, хөдөөгөөр Ядуурлын хамралтын хүрээ Хотын, эрэгтэй 21.3 0.9 19.5 23.1 8 728 Хөдөөгийн, эрэгтэй 34.9 0.8 33.3 36.5 8 544 Хотын, эмэгтэй 28.8 1.4 26.1 31.6 3 537 Хөдөөгийн, эмэгтэй 39.6 1.5 36.6 42.6 2 186 Ядуурлын гүнзгийрэлт Хотын, эрэгтэй 5.2 0.3 4.6 5.8 8 728 Хөдөөгийн, эрэгтэй 7.6 0.2 7.2 8.1 8 544 Хотын, эмэгтэй 7.9 0.5 6.8 8.9 3 537 Хөдөөгийн, эмэгтэй 9.8 0.5 8.8 10.9 2 186 Ядуурлын мэдрэмж Хотын, эрэгтэй 1.9 0.1 1.6 2.1 8 728 Хөдөөгийн, эрэгтэй 2.5 0.1 2.3 2.7 8 544 Хотын, эмэгтэй 3.0 0.3 2.5 3.6 3 537 Хөдөөгийн, эмэгтэй 3.5 0.3 3.0 4.0 2 186 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 104 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 7 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, өрхийн тэргүүлэгчийн эзэмшсэн боловсролын дээд түвшингээр [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Ядуурлын хамралтын хүрээ Боловсролгүй 56.1 1.6 53.0 59.2 1 640 Бага 48.4 1.5 45.5 51.4 2 097 Суурь 40.9 1.0 38.8 42.9 4 514 Бүрэн дунд 32.6 1.2 30.3 34.9 5 812 Мэргэжлийн 21.7 1.1 19.5 23.8 3 847 Дээд 6.3 0.5 5.3 7.2 5 085 Ядуурлын гүнзгийрэлт Боловсролгүй 13.6 0.5 12.6 14.6 1 640 Бага 11.4 0.5 10.3 12.4 2 097 Суурь 10.0 0.4 9.3 10.8 4 514 Бүрэн дунд 8.2 0.5 7.4 9.1 5 812 Мэргэжлийн 4.9 0.3 4.2 5.6 3 847 Дээд 1.1 0.1 0.9 1.3 5 085 Ядуурлын мэдрэмж Боловсролгүй 4.6 0.2 4.2 5.1 1 640 Бага 3.9 0.3 3.4 4.4 2 097 Суурь 3.5 0.2 3.2 3.9 4 514 Бүрэн дунд 3.1 0.2 2.6 3.6 5 812 Мэргэжлийн 1.6 0.1 1.3 1.9 3 847 Дээд 0.3 0.0 0.2 0.4 5 085 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 105 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 8 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, хадгаламжийн байдлаар [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Улсын дундаж Ядуурлын хамралтын хүрээ Хадгаламжгүй 31.6 0.7 30.2 33.0 15 736 Хадгаламжтай 20.0 0.9 18.3 21.7 7 259 Ядуурлын гүнзгийрэлт Хадгаламжгүй 7.7 0.3 7.2 8.2 15 736 Хадгаламжтай 4.5 0.3 4.0 5.0 7 259 Ядуурлын мэдрэмж Хадгаламжгүй 2.8 0.1 2.5 3.0 15 736 Хадгаламжтай 1.5 0.1 1.3 1.8 7 259 Хот, хөдөөгөөр Ядуурлын хамралтын хүрээ Хот: Хадгаламжгүй 28.1 1.0 26.1 30.1 8 200 Хөдөө: Хадгаламжгүй 38.1 0.9 36.3 39.8 7 536 Хот: Хадгаламжтай 15.5 1.1 13.3 17.7 4 065 Хөдөө: Хадгаламжтай 30.7 1.2 28.5 33.0 3 194 Ядуурлын гүнзгийрэлт Хот: Хадгаламжгүй 7.2 0.4 6.5 7.9 8 200 Хөдөө: Хадгаламжгүй 8.6 0.3 8.1 9.2 7 536 Хот: Хадгаламжтай 3.7 0.3 3.0 4.3 4 065 Хөдөө: Хадгаламжтай 6.6 0.3 5.9 7.3 3 194 Ядуурлын мэдрэмж Хот: Хадгаламжгүй 2.7 0.2 2.3 3.0 8 200 Хөдөө: Хадгаламжгүй 2.9 0.1 2.6 3.1 7 536 Хот: Хадгаламжтай 1.3 0.2 1.0 1.6 4 065 Хөдөө: Хадгаламжтай 2.1 0.1 1.8 2.4 3 194 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 106 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 9 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, зээлийн байдлаар [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Улсын дундаж Ядуурлын хамралтын хүрээ Зээлгүй 29.8 0.9 28.1 31.5 9 681 Зээлтэй 25.4 0.7 24.0 26.8 13 314 Ядуурлын гүнзгийрэлт Зээлгүй 7.5 0.3 6.9 8.1 9 681 Зээлтэй 5.8 0.2 5.4 6.3 13 314 Ядуурлын мэдрэмж Зээлгүй 2.7 0.1 2.4 3.0 9 681 Зээлтэй 2.0 0.1 1.8 2.2 13 314 Хот, хөдөөгөөр Ядуурлын хамралтын хүрээ Хот: Зээлгүй 25.3 1.2 23.0 27.5 5 260 Хөдөө: Зээлгүй 39.9 1.1 37.7 42.1 4 421 Хот: Зээлтэй 21.4 1.0 19.5 23.4 7 005 Хөдөө: Зээлтэй 33.0 0.9 31.2 34.8 6 309 Ядуурлын гүнзгийрэлт Хот: Зээлгүй 6.6 0.4 5.8 7.4 5 260 Хөдөө: Зээлгүй 9.6 0.4 8.9 10.3 4 421 Хот: Зээлтэй 5.2 0.3 4.6 5.8 7 005 Хөдөө: Зээлтэй 7.0 0.3 6.5 7.5 6 309 Ядуурлын мэдрэмж Хот: Зээлгүй 2.5 0.2 2.1 2.9 5 260 Хөдөө: Зээлгүй 3.3 0.2 3.0 3.6 4 421 Хот: Зээлтэй 1.9 0.1 1.6 2.2 7 005 Хөдөө: Зээлтэй 2.2 0.1 2.0 2.4 6 309 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 107 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 10 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, сууцны төрлөөр [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Улсын дундаж Ядуурлын хамралтын хүрээ Гэр 51.9 0.8 50.2 53.5 9 783 Орон сууц 2.6 0.4 1.9 3.4 4 913 Байшин 24.2 0.9 22.5 25.9 7 925 Бусад 42.5 5.3 32.1 52.8 374 Ядуурлын гүнзгийрэлт Гэр 13.7 0.4 13.0 14.5 9 783 Орон сууц 0.4 0.1 0.2 0.5 4 913 Байшин 4.7 0.2 4.3 5.2 7 925 Бусад 10.4 1.6 7.3 13.4 374 Ядуурлын мэдрэмж Гэр 5.1 0.2 4.7 5.6 9 783 Орон сууц 0.1 0.0 0.0 0.1 4 913 Байшин 1.4 0.1 1.2 1.6 7 925 Бусад 3.6 0.7 2.3 4.9 374 Хот, хөдөөгөөр Ядуурлын хамралтын хүрээ Хотын, гэр 59.7 1.4 56.9 62.5 3 376 Хөдөөгийн, гэр 45.8 1.0 43.9 47.7 6 407 Хотын, орон сууц 2.5 0.4 1.8 3.2 4 355 Хөдөөгийн, орон сууц 5.7 1.4 2.8 8.5 558 Хотын, байшин 24.6 1.2 22.3 27.0 4 337 Хөдөөгийн, байшин 23.4 1.1 21.2 25.6 3 588 Хотын, бусад 51.0 7.1 37.0 65.0 197 Хөдөөгийн, бусад 27.4 4.0 19.5 35.2 177 Ядуурлын гүнзгийрэлт Хотын, гэр 17.6 0.7 16.1 19.0 3 376 Хөдөөгийн, гэр 10.8 0.3 10.2 11.4 6 407 Хотын, орон сууц 0.3 0.1 0.2 0.5 4 355 Хөдөөгийн, орон сууц 0.6 0.2 0.2 1.1 558 Хотын, байшин 4.9 0.3 4.3 5.6 4 337 Хөдөөгийн, байшин 4.4 0.3 3.9 4.9 3 588 Хотын, бусад 12.6 2.1 8.5 16.8 197 Хөдөөгийн, бусад 6.3 1.4 3.6 9.1 177 Ядуурлын мэдрэмж Хотын, гэр 7.0 0.4 6.2 7.9 3 376 Хөдөөгийн, гэр 3.7 0.1 3.4 4.0 6 407 Хотын, орон сууц 0.1 0.0 0.0 0.1 4 355 Хөдөөгийн, орон сууц 0.1 0.1 0.0 0.2 558 Хотын, байшин 1.5 0.1 1.3 1.7 4 337 Хөдөөгийн, байшин 1.3 0.1 1.1 1.5 3 588 Хотын, бусад 4.5 0.9 2.6 6.3 197 Хөдөөгийн, бусад 2.2 0.6 1.0 3.4 177 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 108 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 11 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, сайжруулсан ундны усны эх үүсвэртэй эсэхээр [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Улсын дундаж Ядуурлын хамралтын хүрээ Үгүй 41.0 1.4 38.3 43.7 3 174 Тийм 25.5 0.7 24.2 26.9 19 821 Ядуурлын гүнзгийрэлт Үгүй 9.0 0.4 8.2 9.8 3 174 Тийм 6.2 0.2 5.8 6.6 19 821 Ядуурлын мэдрэмж Үгүй 2.9 0.2 2.5 3.2 3 174 Тийм 2.2 0.1 2.0 2.4 19 821 Хот, хөдөөгөөр Ядуурлын хамралтын хүрээ Хот: Үгүй 31.4 5.2 21.2 41.5 383 Хөдөө: Үгүй 42.2 1.4 39.4 44.9 2 791 Хот: Тийм 22.8 0.9 21.1 24.6 11 882 Хөдөө: Тийм 32.9 0.8 31.3 34.5 7 939 Ядуурлын гүнзгийрэлт Хот: Үгүй 8.5 2.0 4.7 12.3 383 Хөдөө: Үгүй 9.1 0.4 8.3 9.9 2 791 Хот: Тийм 5.7 0.3 5.2 6.3 11 882 Хөдөө: Тийм 7.5 0.3 7.0 8.0 7 939 Ядуурлын мэдрэмж Хот: Үгүй 3.2 0.8 1.6 4.8 383 Хөдөө: Үгүй 2.8 0.2 2.5 3.2 2 791 Хот: Тийм 2.1 0.1 1.8 2.4 11 882 Хөдөө: Тийм 2.5 0.1 2.3 2.7 7 939 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 109 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 12 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, сайжруулсан ариун цэврийн байгууламжтай эсэхээр [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Улсын дундаж Ядуурлын хамралтын хүрээ Үгүй 38.9 0.7 37.5 40.3 17 376 Тийм 3.7 0.4 2.9 4.5 5 619 Ядуурлын гүнзгийрэлт Үгүй 9.5 0.3 8.9 10.0 17 376 Тийм 0.6 0.1 0.4 0.7 5 619 Ядуурлын мэдрэмж Үгүй 3.4 0.1 3.1 3.6 17 376 Тийм 0.1 0.0 0.1 0.2 5 619 Хот, хөдөөгөөр Ядуурлын хамралтын хүрээ Хот: Үгүй 40.3 1.1 38.1 42.6 7 336 Хөдөө: Үгүй 37.2 0.8 35.7 38.7 10 040 Хот: Тийм 3.4 0.4 2.6 4.2 4 929 Хөдөө: Тийм 7.9 1.4 5.2 10.6 690 Ядуурлын гүнзгийрэлт Хот: Үгүй 10.4 0.4 9.6 11.3 7 336 Хөдөө: Үгүй 8.3 0.2 7.9 8.8 10 040 Хот: Тийм 0.5 0.1 0.4 0.7 4 929 Хөдөө: Тийм 0.9 0.2 0.5 1.4 690 Ядуурлын мэдрэмж Хот: Үгүй 3.9 0.2 3.4 4.3 7 336 Хөдөө: Үгүй 2.8 0.1 2.5 3.0 10 040 Хот: Тийм 0.1 0.0 0.1 0.2 4 929 Хөдөө: Тийм 0.2 0.1 0.1 0.3 690 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 110 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 13 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, цахилгаан эрчим хүчний хангамжтай эсэхээр [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Улсын дундаж Ядуурлын хамралтын хүрээ Үгүй 72.7 8.2 56.5 88.8 31 Тийм 27.1 0.6 25.8 28.4 22 964 Ядуурлын гүнзгийрэлт Үгүй 20.6 4.8 11.1 30.1 31 Тийм 6.5 0.2 6.1 6.9 22 964 Ядуурлын мэдрэмж Үгүй 8.8 2.8 3.4 14.3 31 Тийм 2.3 0.1 2.1 2.5 22 964 Хот, хөдөөгөөр Ядуурлын хамралтын хүрээ Хот: Үгүй 90.7 10.0 71.0 110.3 4 Хөдөө: Үгүй 70.0 9.4 51.5 88.4 27 Хот: Тийм 23.0 0.9 21.2 24.7 12 261 Хөдөө: Тийм 35.5 0.8 34.0 37.0 10 703 Ядуурлын гүнзгийрэлт Хот: Үгүй 31.2 13.6 4.6 57.9 4 Хөдөө: Үгүй 19.0 5.0 9.3 28.7 27 Хот: Тийм 5.8 0.3 5.2 6.4 12 261 Хөдөө: Тийм 7.9 0.2 7.4 8.3 10 703 Ядуурлын мэдрэмж Хот: Үгүй 15.4 8.2 -0.7 31.5 4 Хөдөө: Үгүй 7.9 2.8 2.4 13.3 27 Хот: Тийм 2.1 0.1 1.9 2.4 12 261 Хөдөө: Тийм 2.6 0.1 2.4 2.8 10 703 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022 111 ХАВСРАЛТ Хүснэгт В. 14 Ядуурлын үндсэн үзүүлэлтүүд, цахилгаан эрчим хүчний хангамж, сайжруулсан ундны усны эх үүсвэр болон сайжруулсан ариун цэврийн байгууламжтай эсэхээр [95% итгэмжлэлт интервал] Тооцоолол Стандарт алдаа Үзүүлэлтүүд Доод Дээд Улсын дундаж Ядуурлын хамралтын хүрээ Үгүй 38.9 0.7 37.5 40.2 17 391 Тийм 3.6 0.4 2.9 4.4 5 604 Ядуурлын гүнзгийрэлт Үгүй 9.5 0.3 8.9 10.0 17 391 Тийм 0.6 0.1 0.4 0.7 5 604 Ядуурлын мэдрэмж Үгүй 3.4 0.1 3.1 3.6 17 391 Тийм 0.1 0.0 0.1 0.2 5 604 Хот, хөдөөгөөр Ядуурлын хамралтын хүрээ Хот: Үгүй 40.3 1.1 38.1 42.6 7 345 Хөдөө: Үгүй 37.2 0.8 35.7 38.7 10 046 Хот: Тийм 3.4 0.4 2.6 4.2 4 920 Хөдөө: Тийм 7.5 1.3 4.9 10.2 684 Ядуурлын гүнзгийрэлт Хот: Үгүй 10.4 0.4 9.6 11.3 7 345 Хөдөө: Үгүй 8.3 0.2 7.9 8.8 10 046 Хот: Тийм 0.5 0.1 0.4 0.7 4 920 Хөдөө: Тийм 0.9 0.2 0.5 1.3 684 Ядуурлын мэдрэмж Хот: Үгүй 3.9 0.2 3.4 4.3 7 345 Хөдөө: Үгүй 2.8 0.1 2.5 3.0 10 046 Хот: Тийм 0.1 0.0 0.1 0.2 4 920 Хөдөө: Тийм 0.2 0.1 0.1 0.3 684 Тайлбар: Ядуурлын хэмжигдэхүүнүүдийг судалгааны дизайн буюу бүлэглэлт, түүвэрлэлтийн анхан шатны нэгжүүд, хүн амын жин ашиглан тооцсон. Эх үүсвэр: ӨНЭЗС 2022. 112 Ядуурлын тооцооны арга зүйн өөрчлөлт, үр дүн - 2022